Fréttablaðið - 02.09.2020, Blaðsíða 20

57%
nemur hlutdeild Kína í allri
álframleiðslu í heiminum.
Fyrir tíu árum var hlutfallið
hins vegar 42 prósent.
Við erum ekkert að
biðja um nein
afsláttarkjör eða niður-
greiðslu, við viljum bara fá
sama verð og meirihluti
raforku er seldur á núna á
Íslandi.Gunnar Guðlaugsson tók við sem forstjóri Norðuráls í júní 2019. Áður en hann tók við forstjóra-stöðunni hafði hann
gegnt stöðu framkvæmdastjóra
álversins á Grundartanga frá árinu
2009, en þar áður hafði hann starf-
að í áratug hjá ÍSAL í Straumsvík,
meðal annars sem framkvæmda-
stjóri rafgreiningar.
Segja má að fyrsta ár Gunnars
á forstjórastóli hafi einkennst af
miklum sveif lum á álmarkaði.
Offramboð á áli framleiddu í Kína
hafði þegar byrjað að setja mark
sitt á heimsmarkaðsverð frá vorinu
2018 þegar álverð náði sögulegu
hámarki og fór vel yfir 2.500 dali á
tonnið. Skörp lækkun varð allt fram
á mitt ár 2019 þegar nokkur stöðug-
leiki virtist hafa náðst um nokkurra
mánaða skeið, þegar verðið hélst
allstöðugt á verðbilinu 1.700 til
1.800 dalir tonnið.
Í janúar á þessu ári stimplaði
COVID-19 farsóttin sig hins vegar
rækilega inn á alla hrávörumark-
aði og var álið ekki undanskilið.
Í maí lak verðið undir 1.500 dali á
tonnið og náði sínu lægsta gildi í
fimm ár. Síðan þá hafa markaðir
hjarnað við og heimsmarkaðsverð
á áli er nú innan þess verðbils sem
sást síðustu sex mánuði ársins 2019.
„Það eru yfirleitt miklar sveiflur á
álmarkaði. Það koma góð tímabil
og svo önnur sem eru ekki jafngóð.
Markaðurinn hefur braggast frá því
sem var í vetur. Framleiðsluiðnaði
var nánast lokað í Evrópu og það
hafði mikil áhrif á eftirspurn. Við
erum hins vegar ekki enn farin að
sjá fulla eftirspurn eftir álblöndun-
um sem við erum að framleiða, en
við drógum úr framleiðslu á þeim
fyrr í vetur,“ segir Gunnar.
Uppgjör Century Aluminum,
móðurfélags Norðuráls, fyrir annan
ársfjórðung yfirstandandi árs bar
skýr merki lækkandi álverðs. Félag-
ið tapaði tæplega 27 milljónum
dala á fjórðungnum, sem var tífalt
meira tap en á sama ársfjórðungi
árið 2019. Töluverð lækkun varð
þó á kostnaðarverði seldra vara, en
raforkukostnaður fellur meðal ann-
ars þar undir. Grundartangi stendur
að baki um 40 prósentum allrar
framleiðslu Century Aluminum.
Nokkuð hefur verið rætt og ritað
um raforkusamning Norðuráls og
Landsvirkjunar sem tók gildi í nóv-
ember síðastliðnum sem tengdur
er Nord Pool-raforkumarkaðnum,
en verð á þeim markaði hrundi um
meira en 90 prósent fyrr á þessu ári.
Gunnar segir að þrátt fyrir að
Grundartangi sé stærsta rekstrar-
eining Century megi rekja lækkun
kostnaðarverðs seldra vara til f leiri
þátta. Öll aðföng hafi fallið í verði,
ekki bara raforka frá Landsvirkjun:
„Raforkuverð hefur líka farið lækk-
andi í Bandaríkjunum (þar sem
Century rekur þrjú álver) og öll
aðföng hafa lækkað í verði samfara
lægra álverði. Það var ekki bara
raforkuverð sem lækkaði heldur
líka báxít og olíukoks (sem notað
er í rafskaut álvera), þannig að
allur kostnaður dróst saman. Hvað
varðar Grundartanga sérstaklega
er aðeins einn þriðji þess rafmagns
sem er notað þar tengdur Nord Pool,
afgangurinn er tengdur álverði.“
Álverðstenging hafi gefist vel
Verðlagning raforku til stóriðju á
Íslandi hefur lengi vel verið meðal
helstu bitbeina pólitískrar umræðu
á Íslandi. Fyrir um tíu árum hóf
stærsti raforkuframleiðandi lands-
ins, Landsvirkjun, að færa verðlagn-
ingu raforku nær því sem gengur og
gerist á meginlandinu í því mark-
miði að auka arðsemi fyrirtækisins.
„Það er eðlilegt að það sé tekist á
um þessi mál,“ nefnir Gunnar: „Við
erum í þeirri sérstöku stöðu hér á
Íslandi að fá fyrirtæki eru að kaupa
langstærstan hluta raforkunnar í
gegnum langtímasamninga. Það
segir sig auðvitað sjálft að ef eitt-
hvert þessara fyrirtækja hættir
starfsemi þá er enginn til þess að
taka við þeirri raforku sem þá losn-
ar. Markaðurinn hér á Íslandi gæti
ekki tekið við allri þeirri raforku
með stuttum fyrirvara. Við þessu
hefur verið brugðist með því að taka
upp ríka kaupskyldu í samningum.
En þá er í sjálfu sér búið að aftengj-
ast hefðbundnum markaðslögmál-
um. Það er frumréttur á markaði að
geta ákveðið að kaupa ekki þá vöru
eða þjónustu sem verið er að bjóða
til sölu.
En þegar þetta hefur verið tekið
úr sambandi þarf að finna ein-
hverja aðra aðferð til að ákvarða
verðið. Við höfum viljað tengja
þetta álverði og ég held að það hafi
gefið mjög góða raun. Það hefur
afar sjaldan gerst að álfyrirtæki hér
dragi úr framleiðslu þegar álverð
er lágt vegna þess að rafmagns-
verðið hefur lagað sig að álverðinu.
Svo þegar álverð er hátt þá njóta
raforkufyrirtækin þess líka. Með
þessu kerfi hafa byggst upp stór
og öf lug orkufyrirtæki á grunni
álverðstengdra orkusölusamninga.
Mín skoðun er einfaldlega sú að það
kerfi hafi reynst okkur vel og við
eigum að hugsa okkur vel um áður
við köstum því fyrir róða.“
Þrátt fyrir að segja megi að Norð-
urál hafi enn sem komið er komið
nokkuð vel út úr sínum nýjasta raf-
orkusamningi við Landsvirkjun,
sem gildir til loka árs 2023, segir
Gunnar að fyrirtækið sé reiðu-
búið að semja við Landsvirkjun
upp á nýtt: „Samkvæmt ársskýrslu
Landsvirkjunar 2019 var meðalverð
til stóriðju um 23 dalir á megavatt-
stund, eitthvað í kringum þá tölu
yrði ásættanlegt fyrir Norðurál.
Þó að Nord Pool-verðið sé lægra en
það í augnablikinu þá værum við
reiðubúin að ganga út úr núgildandi
samningi við Landsvirkjun gegn því
að fá nýjan samning til lengri tíma
á þessu bili, til dæmis tíu til tuttugu
ára.“
Fjárfesting í burðarliðnum
Gunnar bætir því við að ef hægt
væri að klára langtímaraforku-
samning upp á í kringum 23 dali á
megavattstund sé Norðurál tilbúið
að ráðast í fjárfestingar á Grundar-
tanga.
„Við höfum verið að vinna að
því í nokkuð mörg ár að auka virði
framleiðslunnar á Grundartanga.
Til dæmis með því fara út í þessa
svokölluðu melmisframleiðslu, þar
sem við blöndum kísil og öðrum
málmum út í álið sem selst svo á
hærra verði. Við höfum horft til
þess að fara út í framleiðslu á svo-
kölluðum álboltum, en til þess að
geta gert það þurfum við að fara út
í stóra fjárfestingu sem gæti numið
um 14 milljörðum króna.
En til þess að geta ráðist í slíka
fjárfestingu þyrfti Norðurál orku-
sölusamning til tíu eða tuttugu ára.
Það þarf að vera raforkusamningur
sem er á einhverjum ásættanlegum
kjörum. Við erum ekkert að biðja
um nein afsláttarkjör eða niður-
greiðslu, við viljum bara fá sama
verð og meirihluti raforku er seldur
á núna á Íslandi,“ segir hann, með
vísan í það sem Landsvirkjun metur
sem meðalverð til stóriðju á árinu
2019.
Gunnar nefnir einnig að fjárfest-
ing upp á 14 milljarða myndi eflaust
koma sér vel í því efnahagsumhverfi
sem nú er við lýði, en Seðlabanki
Íslands spáir 7 prósenta samdrætti
íslenska hagkerfisins á árinu 2020.
Gunnar segir að mögulegt væri
að fara hratt af stað með verkefnið,
jafnvel innan nokkurra vikna.
„Þetta myndi taka um það bil tvö
ár og þarna yrðu til 80 til 90 störf á
byggingartímanum og svo 40 var-
anleg störf. Við teljum okkur geta
fjármagnað verkefnið, en aðeins ef
við fáum ásættanleg kjör hjá Lands-
virkjun og öðrum raforkuframleið-
endum til lengri tíma.“
Virðisaukning besti
möguleiki Vesturlanda
Fleiri tækifæri eru fyrir hendi hvað
varðar virðisaukningu íslenskrar
álframleiðslu að mati Norðuráls.
Lengi hefur verið rætt um að svo-
kallað grænt ál, það er að segja
ál sem framleitt er með nýtingu
endurnýjanlegra orkugjafa, eigi að
geta selst á hærra verði. Lítið hefur
bólað á slíkri verðmyndun hingað
til, en Gunnar segir að London
Metal Exchange muni á næstunni
hefja birtingu á premíu fyrir grænt
ál. Því sé loks að verða hreyfing í
þeim málum. „Það er alveg klárt
að markaðurinn er að kalla eftir
áli þar sem kolefnisfótsporið er vel
skilgreint og lágt. Á næsta ári mun
Tilbúið að
fjárfesta fyrir
14 milljarða
Þótt nýjasti raforkusamningur Norðuráls við
Landsvirkjun hafi reynst félaginu afar hagfelldur
vill það semja upp á nýtt til lengri tíma. Hyggst þá
fjárfesta fyrir 14 milljarða í nýjum steypuskála.
Forstjórinn segir að álframleiðsla á Vesturlöndum
geti keppt við kínverska framleiðslu ef rétt er búið
um hnútana. Telur álverðtengingu hafa gefist vel.
Gunnar Guðlaugsson, forstjóri Norðuráls, segir það vera sína skoðun að það hafi gefist vel í gegnum tíðina að
tengja raforkukaup álframleiðenda á Íslandi við þróun álverðs. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI
Þórður
Gunnarsson
thg@frettabladid.is
2 . S E P T E M B E R 2 0 2 0 M I Ð V I K U D A G U R6 MARKAÐURINN