Fréttablaðið - 03.10.2020, Blaðsíða 72

FJÁRMAGN ER SÚREFNI
OG ÞAÐ ER EKKI NÓG AÐ
SEGJA „EKKI MENGA“.
Til þess að hafa raun-v e r u l e g á h r i f í lof t slag smá lu m er nauðsynlegt að fjár-magnseigendur þjóð-arinnar fjárfesti í þágu
umhverfisins.
Sérfræðingar í loftslagsmálum
hafa lengi sagt að yfirvöld og fyrir-
tæki þurfi að stilla saman strengi til
að sporna gegn loftslagsbreyting-
um. Umfangsmikið verkefni, sem
fæli í sér að ríkisstjórn og atvinnu-
líf tæki höndum saman um að
umbreyta sínum viðskiptaháttum
og regluverki til langs tíma.
Katrín Jakobsdóttir forsætisráð-
herra skrifaði á dögunum undir
viljayfirlýsingu þess efnis fyrir
hönd ríkisstjórnarinnar, ásamt
aðilum sem fara fyrir hátt í 80 pró-
sentum af öllum eignum á Íslandi.
Þessi viljayfirlýsing er einstök á
heimsvísu og felur í sér að lífeyris-
sjóðir, bankar, fjárfestingarsjóðir
og aðrar fjármálastofnanir Íslands,
fjárfesti einungis í sjálfbærum verk-
efnum sem draga úr losun.
Fréttablaðið settist niður með
Hrund Gunnsteinsdóttur, fram-
kvæmdastjóra Festu, miðstöðvar
um samfélagslega ábyrgð og Katr-
ínu Jakobsdóttur forsætisráðherra, í
setustofu á hóteli sem þurfti að loka
sínum dyrum tímabundið vegna
kórónaveirufaraldursins, til að ræða
þetta skref í stóra samhenginu.
„Það er akkúrat núna, þegar við
erum svo skiljanlega upptekin af
COVID og hvað við ætlum að gera
til skamms tíma, sem við verðum að
vera að hugsa langt fram í tímann,“
segir Hrund og Katrín tekur undir.
„Það skiptir gríðarlega miklu
máli að stjórnvöld leiði áfram
þessa þróun í að berjast gegn lofts-
lagsbreytingum. En ef hún á að
vera nægilega hröð til að við náum
einhverjum árangri, þá þurfa fjár-
magnið og atvinnulífið að taka
þátt í þessari umbreytingu,“ segir
Katrín.
Mál Eimskips undirstrikar
nauðsyn viljayfirlýsingarinnar
Daginn áður en ríkisstjórn og fjár-
magnseigendur skrifuðu undir
viljayfirlýsinguna, birtust fréttir
um að Eimskip hefði losað sig við
tvö af stærstu gámaskipum sínum
með umdeildum hætti, en þau voru
rifin í skipakirkjugarði á Indlandi,
við aðstæður sem eru óviðunandi
fyrir bæði umhverfi og starfsfólk.
Umhverfisstofnun hefur kært
Eimskip til héraðssaksóknara og
lífeyrissjóðir hafa krafist skýringa
vegna meintra brota félagsins.
Hrund og Katrín segja mál Eim-
skips undirstrika mikilvægi yfir-
lýsingarinnar.
„Það er áhugavert að þessi vilja-
yfirlýsing komi á sama tíma og mál
Eimskips. Þetta er erfitt mál og und-
irstrikar hvernig mannréttindabrot
annars staðar í heiminum, snerta
okkur hér heima,“ segir Hrund. Að
hennar mati þurfa sjálf bærar fjár-
festingar að taka til virðiskeðjunnar
í allri sinni heild.
„Eimskip er bara gott dæmi um
hversu mikilvægt í alvörunni það
er að hugsa alveg frá A til Ö þegar
það kemur að framleiðslu og við-
skiptum. Heimurinn er ein pláneta
og þetta þarf að vera hugsunarhátt-
urinn í öllum ákvarðanatökum.“
Katrín kinkar kolli á meðan
Hrund talar og minnist á að ein-
ungis fjögur ár séu liðin frá því að
Alþingi gerði það að lögum að líf-
eyrissjóðir skyldu setja sér siðferðis-
leg viðmið í fjárfestingum.
„Þetta eru sjóðir sem meðhöndla
almannafé og þar sem við erum að
ræða Eimskip þá sjáum við að það er
gríðarlega mikilvægt að þessir aðil-
ar séu ekki bara með loftslagsmark-
mið, heldur hugsi líka um hluti eins
og mannréttindabrot þegar kemur
að fjárfestingum,“ segir Katrín.
Abstrakt verður áþreifanlegt
Með yfirlýsingunni er tekið tillit
til Parísarsamkomulagsins, heims-
markmiða Sameinuðu þjóðanna,
alþjóðlegra skuldbindinga Íslands
og markmiða um kolefnishlutlaust
Ísland fyrir 2040. Aðspurð um hvers
vegna sé þörf á viljayfirlýsingu ofan
á það, segir Katrín að nú séu fjár-
málafyrirtæki að gera markmið
stjórnvalda að sínum eigin.
„Öll þessi heimsmarkmið virka
oft svo fjarlæg. Ég held að margir á
Íslandi hugsi að slík markmið séu
fyrir aðrar þjóðir sem eru ekki eins
„frábærar“ og við í loftslagsmálum.
En það er aldeilis ekki þannig. Þessi
viljayfirlýsing tekur þetta fjarlæga
og abstrakt og gerir það áþreifan-
legt.“
Fjármagn er súrefni
Hrund, sem starfaði lengi hjá Sam-
einuðu þjóðunum, segir að oft sé
litið til Íslands til að setja fordæmi.
„Við erum bara lítið þorp og
eigum að taka þetta til okkar. Með
þessu samstarfi getum við blásið
fólki von í brjóst annars staðar.
Fjármagn er súrefni og það er ekki
nóg að segja „ekki menga“, heldur
þurfum við að breyta til þess að
hafa uppbyggileg áhrif.“
Katrín tekur undir og segir
þróunina hafa verið allt of hæga.
Það sé alveg mögulegt að ná hraðri
umbrey ting u með ják væðum
hvötum og regluverki, eins og
skattaívilnunum fyrir grænar fjár-
festingar. Hún hafi tekið eftir því
í alþjóðlegri loftslagsumræðu, að
ríki setji sér markmið en haldi svo
bara áfram að niðurgreiða meng-
andi starfsemi.
„Þetta gerist ekki af sjálfu sér.
Umhver f ismál hafa ver ið til
umræðu meiri hluta minnar ævi og
þróunin hefur verið allt of hæg. Við
höfum ekki verið að ná þessari mik-
ilvægu samræmingu sem þarf að
vera á milli stefnumótunar stjórn-
valda og stefnumótunar atvinnu-
lífs. Meira að segja í litla þorpinu
Íslandi, þá erum við stundum lokuð
í okkar boxum og tölum ekki nægi-
lega vel saman.“
Bæði Hrund og Katrín segjast
hafa fundið fyrir viðhorfsbreyt-
ingum í atvinnulífinu á Íslandi
undanfarin ár. „Ég veit ekki hverju
er að þakka,“ segir Katrín. „Kannski
er það unga fólkinu að þakka sem
er alltaf að minna á þessi mál. Börn
fólks sem vinnur í stjórnmálum,
fyrirtækjum og í verkalýðshreyf-
ingunni. Það er stórkostlegt að
hafa þennan hóp sem keyrir þetta
áfram.“
Ekki á herðum almennings
Með því að einblína á sjálf bærar
f járfestingar er verið að leggja
ábyrgðina á herðar þeirra sem
stjórna peningunum, í stað herða
almennings.
„Lengi vel fannst mér sjálf bærni
vera lögð á herðar einstaklinganna.
Ef þú ert í ósjálf bærri f lík, eða þess
háttar, þá finnur þú fyrir rosalegri
pressu, eða færð samviskubit því
þú ert ekki að standa þig. Ég held
að við verðum að snúa þessu við.
Auðvitað eigum við að gera okkar
besta, en þegar allt kemur til alls þá
þurfa stjórnvöld og fjármagnseig-
endur í heiminum að leiða þessar
breytingar,“ segir Katrín.
„Og gleymum ekki hverjir eru
raunverulegu ábyrgðaraðilarnir,“
— skýtur Hrund inn í. „Sirka
hundrað stórfyrirtæki í heiminum
eru ábyrg fyrir 71 prósenti af allri
losun.“
En hvað með stærstu mengunar­
valda hér á landi sem eru með
erlenda fjárfesta?
Katrín svarar: „Þetta verður
alltaf að vera blanda af jákvæðum
hvötum og strangara regluverki.
Við höfum verið að hækka kolefnis-
gjald og smám saman færa okkur
yfir í grænna skattkerfi.“
Þetta er ekki góðgerðastarf
Hrund bendir á að sjálf bærar fjár-
festingar hafa borið betri ávöxtun
en hefðbundnar fjárfestingar, það
sem af er þessu ári.
„Mér finnst það mjög mikilvægur
punktur. Þetta er ekki góðgerða-
starf, þetta er betri „business“ og
krefst langtímahugsunar og er betri
áhættustjórnun á fjármagni.
Ábyrgar fjárfestingar fela líka
í sér að huga ekki bara að því að
hámarka arðsemi fyrir hluthafa,
heldur hámarka arðsemi fyrir
hagaðila: náttúruna og mig og þig,
að keðjunni, öllum þeim sem verða
fyrir framleiðslunni.“
„Get shit done“
Katrín segir að hennar hugsjón sé að
okkur takist að gera það sem virðist
ógerlegt, að snúa þessari þróun við.
„Þessi hugmyndafræði snertir
mitt hjarta; að við séum alltaf að
hugsa um fólkið og umhverfið en
ekki bara efnahagslega þáttinn.
Þetta er svo einfalt og svo banal en
samt svo gríðarlega mikilvægt að
við náum að koma þessu inn.
Eins og Andri Snær fór svo gríðar-
lega vel yfir í bók sinni. Þegar maður
tekur eitt æviskeið, líf ömmu sinnar
og barnabarna, fólk sem maður
hefur kynnst og elskað og á eftir að
kynnast og elska, og skoðum mun-
inn á heiminum á þessu örstutta
skeiði … Þetta hvílir á okkur, að
bregðast við.“
Hrund tekur í sama streng. „Við
verðum líka að hafa í huga að hlut-
irnir eru að breytast sjúklega hratt.
Við höfum rosalega mikla tækni-
lega og vísindalega þekkingu til að
„get shit done“ og það er ekki eftir
neinu að bíða.“
„Get shit done!“ sammælist Katr-
ín og Hrund segir að lokum:
„Ef við höfum ekki sýn lengra
fram í tímann en þrjú eða fjögur
ár, þá erum við ekki að ná utan um
óvissuna og samtímann sem við
lifum í. Við verðum að fara jarð-
tengd inn í þá ákvörðun: Hvert
viljum við fara? Þá bara förum við
þangað.“
Förum þangað sem við viljum
Stjórnvöld verða að leiða baráttuna gegn loftslagsbreytingum en ef þróunin á að vera nægilega hröð þurfa fjár-
magnseigendur að taka þátt. Hrund Gunnsteinsdóttir og Katrín Jakobsdóttir segja ekki eftir neinu að bíða.
Hrund Gunnsteinsdóttir, framkvæmdastjóri Festu og Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Ingunn Lára
Kristjánsdóttir
ingunnlara@frettabladid.is
3 . O K T Ó B E R 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R28 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð