Fréttablaðið - 02.12.2020, Qupperneq 22

Stórnotendur
raforku á Íslandi
kaupa nú þegar ETS-eining-
ar á markaði [...]. Íslenska
ríkið fær ákveðinn hluta
þeirra greiðslna. Norðmenn
hafa nýtt sér heimild til að
láta hluta af söluandvirði
þessara eininga renna til
orkufreks iðnaðar. Þá leið
gætum við líka farið.
Kristín Linda
Árnadóttir,
aðstoðarforstjóri
Landsvirkjunar
Þórður
Gunnarsson
thg@frettabladid.is
3.000
2.500
2.000
1.500
1.000
500
0
✿ Heimsmarkaðsverð áls frá ársbyrjun 2015 ($/tonn)
2.1.15 2.1.16 2.1.17 2.1.18 2.1.19 2.1.20
La n d s v i r k j u n h e f u r komið því á framfæri við atvinnuvegaráðu-neytið að tryggja verði getu íslenska ríkisins til að styðja við orkufrekan
iðnað með sama hætti hér á landi
og gert er í Noregi, svo að tryggja
megi samkeppnishæfni stóriðju á
Íslandi. Norskir álframleiðendur
munu á þessu og næsta ári fá sem
nemur á bilinu tíu til tólf dollara
á hverja notaða megavattstund
til niðurgreiðslu á kostnaði vegna
kolefnislosunar frá norska ríkinu
á næsta ári, en norska stórþingið
hefur málið nú til meðferðar. Engar
líkur er á öðru en að málið fái sam-
þykki þingsins, enda um að ræða
framlengingu á fyrirkomulagi sem
þegar er í gildi. Samþykki Eftirlits-
stofnunar EFTA (ESA) liggur þó
ekki enn fyrir. Endurgreiðslur vegna
kostnaðar sem tengist kolefnislosun
(ETS-einingum) hafa tíðkast í Noregi
allt frá árinu 2013, en hækkandi verð
á ETS-einingum frá árinu 2018 hefur
aukið getu norskra stjórnvalda til að
styðja við orkufrekan iðnað í Noregi.
Allt fram til ársins 2013 gátu ríki
innan ESB og á Evrópska efnahags-
svæðinu úthlutað ETS-einingum
ókeypis til raforkuframleiðenda.
Síðan þá hafa raforkuframleið-
endur þurft að kaupa einingarnar.
Undir þeim aðstæðum þar sem raf-
orkuframleiðendur þurftu að kaupa
einingarnar skapaðist hætta á því að
mengandi iðnaður flyttist til svæða
utan EES þar sem ekki eru gerðar
jafnríkar kröfur í umhverfismálum.
Þessi hætta hefur verið kölluð kol-
efnisleki. Markmið ETS-kerfisins er
að skapa hagrænan hvata til að draga
úr mengun, en ef framleiðsla færist
til svæða þar sem minni umhverfis-
kröfur eru gerðar, má vart segja að
löggjöf um ETS-kolefniskvóta nái
markmiði sínu, heldur þvert á móti.
Til að mæta vandamálinu hefur
ESB samþykkt reglur um ríkisað-
stoð til orkufrekra fyrirtækja í formi
endurgreiðslu vegna kaupa á ETS-
einingum. Tilgangur þessara reglna
er að hjálpa þeim fyrirtækjum sem
mættu stórauknum orkukostnaði
vegna ETS-kerfisins. Uppfylla þarf
tvö skilyrði – í fyrsta lagi að við-
komandi fyrirtæki keppi á heims-
markaði, þar á meðal við fyrirtæki
utan Evrópska efnahagssvæðisins.
Í öðru lagi að raforkunotkun við
rekstur sé mjög mikil. Einsýnt er
að álframleiðendur uppfylla bæði
skilyrði. Væntingar norskra álfram-
leiðenda fyrir næsta ár eru að þetta
endurgreiðslukerfi muni koma þeim
mjög til góða, sökum síhækkandi
verðs ETS-eininga. Norsk Hydro
hefur þannig ákveðið að ræsa á ný
framleiðslulínur í Husnes í Noregi
sem hafa legið í dvala í meira en ára-
tug.
Hærra ETS eykur endurgreiðslur
Samkvæmt reglum ESB um endur-
greiðslur til stórnotenda vegna
kostnaðar tengds kaupum á ETS-
einingum miðast endurgreiðslurnar
að talsverðum hluta við hvert verð á
kolefniskvóta er hverju sinni. Á ára-
bilinu 2013 til 2017 sveiflaðist verð
ETS-eininga á milli þriggja og átta
evra á hvert tonn, en frá árinu 2018
hefur það hækkað snarpt og stendur
nú í 25 evrum á tonnið. Heimild
norska ríkisins – og annarra ríkis-
stjórna innan EES sem nýtt hafa sér
heimild ESB til endurgreiðslna af
þessu tagi – hækkar þannig með
hækkandi verði á kolefniskvóta.
Spá greiningar f y rirtækisins
Argus Media gerir ráð fyrir því að
Stóriðjan njóti sömu kjara og í Noregi
Miðað við núverandi verð á ETS-kolefniskvótaeiningum munu norsk álver fá ríflega endurgreiðslu frá norska ríkinu vegna útgjalda
við kaup á mengunarkvóta. Landsvirkjun vill að búið sé svo um hnútana að íslensk stóriðja njóti sömu hlunninda hér á landi.
Samkeppnishæfni íslenskrar stóriðju er ógnað ef íslensk stóriðja nýtur ekki sömu endurgreiðslna og sú norska að mati Landsvirkjunar. MYND/STÍGUR
Álverð yfir 2.000 dollara í fyrsta sinn frá 2018
Heimsmarkaðsverð á áli skreið
yfir 2.000 dollara markið á
þriðjudag í þessari viku, í fyrsta
sinn síðan í október 2018. Hækk-
andi álverð er einkum rakið til
aukinnar eftirspurnar í Kína,
en byggingargeirinn þar í landi
hefur hjarnað við á síðustu mán-
uðum. Financial Times greinir
frá því að eftirspurn eftir stáli,
sementi og áli hafi aukist um
tíu til þrettán prósent í október
síðastliðnum, samanborið við
sama mánuð á síðasta ári. Álverð
hefur nú hækkað um hartnær 40
prósent frá því að það náði sínu
lægsta gildi í rúmlega 1.400 doll-
urum fyrir tonnið í apríl á þessu
ári. Frá ársbyrjun hefur álverð
hækkað um ríflega 11 prósent.
Norsk Hydro endur-
ræsir gamlan kerskála
Norski álframleiðandinn Norsk
Hydro tilkynnti fyrir skömmu
að framleiðsla yrði aukin í
álveri fyrirtækisins við Husnes
í vesturhluta Noregs, miðja
vegu milli Bergen og Stavanger.
Álverið hefur verið keyrt á hálfri
afkastagetu frá árinu 2009
framleitt tæplega 100.000 tonn
á ári. Slökkt var á annarri fram-
leiðslulínu af tveimur í kjölfar
fjármálahrunsins 2008, en
hrunið hafði meðal annars þær
afleiðingar að álverð lækkaði
hratt. Norsk Hydro fyrirhugar
nú að fullnýta 195.000 tonna
framleiðslugetu álversins við
Husnes. Í fréttatilkynningu
Norsk Hydro vegna málsins er
tekið fram að eftirspurn eftir
áli sé tekin að glæðast á ný, en
ákvörðunin um framleiðslu-
aukningu nú sé ekki síst vegna
væntinga um að Noregur muni
halda áfram að nýta sér ETS-
endurgreiðslukerfi sem verður
til mikilla hagsbóta fyrir orku-
frekan iðnað þar í landi. Af þeim
sex álverum sem starfandi eru
í Noregi eru fimm í eigu Norsk
Hydro. Samanlögð framleiðslu-
geta Norsk Hydro í Noregi er
tæplega 1,4 milljónir tonna
á ári. Stærsta álver Evrópu er
álver Norsk Hydro í Sunndal,
en árleg framleiðslugeta þess
er um 400 þúsund tonn á ári.
Sjötta álverið í Noregi er í eigu
Alcoa, en framleiðslugeta þess
er 127 þúsund tonn á ári. Árleg
álframleiðsla í Noregi er því
ríflega 1,5 milljónir tonna, en í
samanburði er hámarksfram-
leiðslugeta íslensku álveranna
þriggja tæplega 870 þúsund
tonn. Þó að Noregur fram-
leiði margfalt meiri raforku en
Ísland, eru löndin tvö því ekki
svo langt hvort frá öðru þegar
kemur að framleiðslugetu á áli
og eru sannarlega beinir keppi-
nautar þegar kemur að upp-
runavottorðum raforku sem
nýtt er til álframleiðslu.
verð á ETS-einingum geti náð allt
að 65 evrum á tonnið að tæpum tíu
árum liðnum, svo að ljóst er að um
mikla hagsmuni er að tefla. Talið er
að núverandi verð á ETS-einingum
muni skila sér í endurgreiðslu upp á
tíu til tólf dollara fyrir hverja nýtta
megavattstund til norskra álfram-
leiðenda. Raforkusamningar til stór-
notenda eru nú í boði í kringum 30
dollara á megavattstundina í Noregi.
Að frádreginni ETS-endurgreiðslu
er ljóst að orkukostnaður norskra
álframleiðenda yrði meira en sam-
keppnishæfur við Ísland, en Lands-
virkjun hefur sagt að kostnaðarverð
raforkuframleiðslu fyrirtækisins sé
á bilinu 28 til 35 dollarar á megavatt-
stundina.
Samkeppnishæfni í húfi
Talið er að ESA muni birta ákvörðun
sína um nýjar reglur um ETS-endur-
greiðslur á árunum 2021 til 2030
áður en árið er úti. Landsvirkjun
skrifaði atvinnuvegaráðuneytinu
bréf vegna málsins 19. nóvember síð-
astliðinn, en þar segir meðal annars:
„Gæta verður hagsmuna íslenskra
fyrirtækja í því samhengi og tryggja
það að reglurnar í ákvörðun ESA
fyrir tímabilið 2021 til 2030 séu sam-
bærilegar fyrir Ísland og Noreg. Ef
ESA ákvarðar að verðsamleitni sé til
staðar og að norska ríkið geti haldið
áfram að endurgreiða út úr sjóðum
vegna ETS-kerfisins til stórnotenda
raforku á tímabilinu, verður að gæta
þess að slíkt hið sama sé mögulegt
fyrir íslensk stjórnvöld. Lands-
virkjun óskar eftir því að ráðuneytið
skoði hvernig best verða tryggðir
hagsmunir Íslands og samkeppnis-
hæfni í þessu máli með það að mark-
miði að sömu reglur gildi hér og í
Noregi.“ Verðsamleitnin sem þarna
er vísað til snýr að því hvort orku-
verð í Noregi ráðist meðal annars af
verðþróun á meginlandi Evrópu.
„Í ljósi þess að núverandi lang-
tímasamningar raforku til stórnot-
enda eru gerðir á markaðskjörum
og sumir hafa verðtengingu við
evrópska orkumarkaði má færa
rök fyrir því að ETS hafi áhrif til
hækkunar á orkuverði á Íslandi
með sambærilegum hætti og það
hefur í Noregi,“ segir jafnframt í
bréfi Landsvirkjunar til atvinnu-
vegaráðuneytisins.
Kristín Linda Árnadóttir, aðstoð-
arforstjóri Landsvirkjunar, segir að
ef Norðmenn geti sýnt fram á það
gagnvart ESA að ETS-viðskipta-
kerfið hafi haft áhrif til hækkunar á
raforkuverði til stórnotenda í Noregi
eigi sömu reglur að gilda hér á landi,
til að tryggja fyrirtækjum hér jafna
stöðu.
„Stjórnvöld á Íslandi verða því að
tryggja að sömu leikreglur gildi hér
og í Noregi. Við vorum ekki með
þessar heimildir til endurgreiðslu
á tímabilinu 2013 til 2020, en það
skipti minna máli þá þar sem verðið
á ETS-einingum var miklu lægra,“
segir Kristín Linda. „Stórnotendur
raforku á Íslandi kaupa nú þegar
ETS-einingar á markaði vegna los-
unar þeirra hér á landi. Íslenska ríkið
fær ákveðinn hluta þeirra greiðslna.
Norðmenn hafa nýtt sér heimild til
að láta hluta af söluandvirði þess-
ara eininga renna til orkufreks iðn-
aðar. Þá leið gætum við líka farið,“
útskýrir Kristín Linda.
2 . D E S E M B E R 2 0 2 0 M I Ð V I K U D A G U R8 MARKAÐURINN