Harmonikublaðið - 01.12.2017, Blaðsíða 14

Frumherjinn 40 ára
Þegar rúmlega hundrað ár voru liðin frá því
fyrsta harmonikan barst til Islands var fyrsta
harmonikuunnendafélagið stofnað. Þá hafði
almenningur dásamað hljóðfærið frá upphafi,
þó yfirstéttin hafi litið það hornauga lengst
af. Þetta átti ekki aðeins við hér á landi heldur
víða, þar sem harmonikuleikarar voru taldir
með glaumgosum og ábyrgðarlausum fuglum,
sem ekki ættu gæfulegar framtíðarvonir.
Hljóðfærið heillaði hins vegar og leysti af
hólmi hljóðfæri, sem voru því langt að baki.
Nokkuð var um að harmóníum úr sóknar-
kirkjum væru flutt, með mikilli fyrirhöfn
þangað sem dansað yrði, en eftir að harmo-
nikurnar komu til sögunnar varð þetta mun
auðveldara. Þá var þægilegt að hengja nikkuna
á öxlina og labba af stað. Að sjálfsögðu leiddi
af því að áhugafólk um tónlist hafði jafnvel
áhuga á að læra á þetta undraverkfæri. Þeir
urðu því fljótlega nokkrir sem minntu á Hofs-
Láka, æringja austan af landi, sem úti í túnfæti
dragspilið þandi. Harmonikan var hljóðfæri
alþýðunnar og gleðinnar. Hún varð ómissandi
á fyrstu árum félagsheimilanna vítt og breitt
um landið og þeir sem kunnu á henni tökin
vinsælir eins og dægurlagastjörnur. Um langan
tíma var hún hljóðfærið og það var ekki fyrr
en á fjórða áratugnum að einhverrar samkeppni
varð vart frá öðrum hljóðfærum. Þann 22.
nóvember 1936 var stofnað félag harmo-
nikuleikara í Reykjavík og stóðu 29
harmonikuleikarar að stofnuninni. Merkilegt
má telja, að þetta gerist fjórum árum eftir að
FIH var stofnað. Þetta var hagsmunafélag,
sem samþykkti kauptaxta og átti að tryggja
kjör félagsmanna. Ekki varð þetta félag langlíft
og starfaði aðeins í fjögur eða fimm ár. Það
má geta þess til gamans að Bragi Hlíðberg
heiðursfélagi FHUR, er einn eftirlifandi af
stofnfélögunum. Síðar þegar rokkárin gengu
í garð fór fyrst að verða vart við undanhald,
en á móti kom að gömludansarnir voru ennþá
geysivinsælir og þar var harmonikan á
heimavelli. Þegar kom fram á áttunda
áratuginn var heldur farið að fjara undan og
sást nú harmonika æ sjaldnar á almennum
danleikjum. Einn af þeim sem varð kunnur
harmonikuleikari eftir stríð var Karl
Jónatansson, sem fljótlega gat sér orð sem
mjög góður tónlistarmaður, en hann lék einnig
á saxófón. Karl lék með hljómsveitum í
Reykjavík, var reyndar oftar en ekki hljóm-
sveitarstjóri, en í aukavinnu sagði hann fólki
til og var mjög vinsæll,
enda maðurinn hið mesta
ljúfmenni, þolinmóður og
laginn við nemendur sína.
Hann hafði kynnst
harmonikufélögum á
Norðurlöndum og hafði
hugmyndir um að slíkt
gæti einnig gengið hér á
landi. Það var því ekki
vonum seinna þegar
nokkrir nemendur Karls
Jónatanssonar, með
meistarann í fararbroddi,
gengu í það að stofna það
sem þá hét „Félag
áhugamanna um harmo-
nikuleik", þann 8. sept-
ember 1977. Stofnfund-
urinn var haldinn í
húsakynnum Almenna
músikskólans í Miðbæjar-
skólanum við Tjörnina og
mættu 20 manns á
fundinn. Karl Jónatansson
rak skólann. Formaður
var kjörinn Bjarni
Marteinsson, en með
honum í stjórn þau Karl
Jónatansson, Guðmundur
Guðmundsson, Guðmar Hauksson, Elsa
Kristjánsdóttir og Rósa Jónsdóttir, ritari. Það
kom fljótlega í ljós að nafnið þótti óþjált og
á fyrsta aðalfundinum í maí 1978 kom fram
tillaga frá Rúti Hannessyni um að félagið
skyldi heita Félag harmo-
nikuunnenda. Var það
samþykkt af miklum
meirihluta fundarmanna,
en þá voru skráðir félags-
menn nálægt eitt
hundrað. Nú var komið
að því að finna nothæfar
fjáröflunarleiðir og að
sjálfsögðu kom það í hlut
skemmtinefndar. Nú reið
á að vera hugmyndaríkur
og fljótlega kom sú
hugmynd upp í nefnd-
inni að halda skemmti-
fundi þar sem allir væru velkomnir, þá kæmu
fljótt í Ijós fleiri áhugamenn. Fyrsti
skemmtifundurinn er haldinn í risi
Edduhússins við Lindargötu 15. janúar 1978,
hann heppnaðist vel og sótti hann fjöldi
manns. Fyrsti dansleikurinn til fjáröflunar var
í félagsheimili Rafmagnsveitu Reykjavikur við
Elliðaár 2. mars 1978, þá er skráð á
aðgöngumiðann að félagið heiti Félag áhuga-
manna um harmoníkuleik. Það er einnig í
mars 1978 sem haldinn er blaða- og kynn-
ingarfundur í Nýja kökuhúsinu við Austurvöll,
þar var mikil stemming er menn hófu að leika
fyrir gesti, m.a. kom Garðar Olgeirsson alla
leið að austan frá Hellisholtum og lék af sinni
alkunnu snilld, Eiríkur heitinn Asgeirsson
þáverandi forstjóri Strætisvagna Reykjavíkur
kynnti tvöföldu harmonikuna sem þá sást
tæpast orðið hvað þá meir og lék á hana af
fimi. Það var ýmislegt rætt á þessum fyrstu
dögum og í skýrslu stjórnar 1978-79 segir
m.a., helstu mál sem rædd hafa verið á
starfsárinu á fimm bókuðum stjórnarfundum
voru kennslumál, húsnæðismál, skemmtana-
hald, kaup á munum til félagsins, merki
félagsins, pöntun á síma sem ætlaður yrði fyrir
símaþjónustu á ákveðnum tíma og leita hóf-
anna hjá Ríkisútvarpinu um harmonikuþátt.
Þættirnir hófust svo skömmu síðar eða í janúar
Frd landsmóti 1984. Edwin Kaaber, Þorsteinn R. Þorsteinsson, Jón Ingi Júlíusson
Mynd: Ágústa Bárðardóttir
14