Læknablaðið - des. 2020, Blaðsíða 4

562 L ÆK N A BL AÐIÐ 2020/106
569
Margrét Guðrún Ásbjarnardóttir, Elsa Björk Valsdóttir,
Helgi Kjartan Sigurðsson, Páll Helgi Möller
Stoðnet vegna þrengsla í ristli og endaþarmi af völdum krabbameins
Krabbamein í ristli og endaþarmi (colorectal cancer) getur valdið hlutaþrengingu eða stíflu en
hið síðarnefnda krefst bráðra inngripa. Hægt er að framkvæma bráða aðgerð vegna stíflu í ristli
og getur það verið gert í einu eða tveimur skrefum háð staðsetningu æxlisins. Sé aðgerð gerð
í tveimur skrefum felur hún í sér brottnám á æxli og stómalagningu eða einvörðungu stóma-
lagningu og æxlisbrottnám ætlað síðar.
574
Gísli Þór Axelsson, Elías Sæbjörn Eyþórsson, Hrönn Harðardóttir,
Gunnar Guðmundsson, Sif Hansdóttir
Áhrif lungnasjúkdóma, reykinga og rafrettunotkunar á alvarleika ein-
kenna við greiningu COVID-19
Nýlegar rannsóknir hafa sýnt að helstu áhættuþættir fyrir SARS-CoV-2 sýkingu og alvar-
legum COVID-19-sjúkdómi eru hækkandi aldur, karlkyn og undirliggjandi sjúkdómar:
sykursýki, háþrýstingur og hjarta- og æðasjúkdómar, offita og illkynja sjúkdómar. Óljóst
er hvort reykingar séu áhættuþáttur fyrir SARS-CoV-2 sýkingu eða alvarlegum sjúkdómi.
581
Bryndís Björk Bergþórsdóttir, Rebekka Lísa Þórhallsdóttir,
Þóra Steingrímsdóttir, Haukur Hjaltason
MS og barnsburður: Sjúkdómsvirkni og útkoma meðgöngu og fæðingar
MS (multiple sclerosis) er langvinnur bólgusjúkdómur sem herjar á miðtaugakerfið. Tíðnin er há
á Íslandi. Klínísk einkenni endurspegla líffærafræðilega staðsetningu bólgubletta í miðtauga-
kerfinu. Áður fyrr voru konur með MS lattar til þess að ganga með börn. Viðhorf til þessa er
að breytast og nú virðist sem fæðingum þeirra fjölgi. Þar sem sjúkdómurinn greinist helst hjá
konum á barneignaraldri er mikilvægt að þekking liggi fyrir um afdrif þessa hóps á meðgöngu
og í fæðingu. Flest bendir til þess að lítil áhætta fylgi meðgöngu og fæðingu þessara kvenna
en nokkurt misræmi hefur þó einkennt niðurstöður rannsókna.
F R Æ Ð I G R E I N A R
12. tölublað · 106. árgangur · 2020
565
Magnús Gottfreðsson
Læknablaðið í nútíð
og framtíð: öflugt
fræðirit fagfélags
Mikilvægi Læknablaðsins er
ótvírætt, ekkert annað fagfé-
lag á landinu getur státað af
jafnmetnaðarfullum og öfl-
ugum miðli. Það eflir upplýsta
umræðu, fagmennsku og stolt
innan stéttarinnar.
567
Kamilla Sigríður Jósefsdóttir
Leifturþróun heims-
faraldursbóluefna 2020
Ísland hefur í samfloti með
öðrum Evrópuríkjum tryggt
þjóðinni aðgang að að minnsta
kosti tveimur gerðum bóluefnis
en skipulag og tímasetning bólu-
setninga eru enn óráðin.
z
L E I Ð A R A R
Alheimsfaraldur
Kápan á desemberblaðinu er frá Getty-mynda-
bankanum/Peter Zelei Images og heitir
Coronavirus with world map, kórónuveiran klædd
í kort af öllum heiminum.
Kringla heimsins, sú er mannfólkið byggir, er
mjög vogskorin. Ganga höf stór úr útsjánum
inn í jörðina. Er það kunnigt að haf gengur frá
Nörvasundum og allt út til Jórsalalands. Af
hafinu gengur langur hafsbotn til landnorðurs
er heitir Svartahaf. Sá skilur heimsþriðjungana.
Heitir fyrir austan Asía en fyrir vestan kalla sumir
Evrópu en sumir Eneu. En norðan að Svartahafi
gengur Svíþjóð hin mikla eða hin kalda. Sví-
þjóð hina miklu kalla sumir menn eigi minni en
Serkland hið mikla, sumir jafna henni við Bláland
hið mikla. Hinn nyrðri hlutur Svíþjóðar liggur
óbyggður af frosti og kulda, svo sem hinn syðri
hlutur Blálands er auður af sólarbruna. Í Svíþjóð
eru stórhéruð mörg. Þar eru og margs konar
þjóðir og margar tungur. Þar eru risar og þar
eru dvergar, þar eru blámenn og þar eru margs
konar undarlegar þjóðir. Þar eru og dýr og
drekar furðulega stórir. Úr norðri frá fjöllum
þeim er fyrir utan eru byggð alla fellur á um
Svíþjóð, sú er að réttu heitir Tanaís. Hún var
forðum kölluð Tanakvísl eða Vanakvísl. Hún
kemur til sjávar inn í Svartahaf. Í Vanakvíslum
var þá kallað Vanaland eða Vanaheimur. Sú á
skilur heimsþriðjungana. Heitir fyrir austan
Asía en fyrir vestan Evrópa.
Upphaf Ynglingasögu sem er fremst í Heimskringlu
Snorra Sturlusonar
Um árið 1230 var skipan alls heimsins lýst svo
hér heima á fróni: