Ægir - 2019, Side 30

30
„Gögn benda ekki til að hvalveiðar hafi slæm áhrif á íslenskt efnahagslíf. Sér
í lagi er ekki að finna marktækar vísbendingar um að hvalveiðar dragi úr
ferðum útlendinga hingað að neinu ráði. Umhverfissamtök, sérstaklega
Grænfriðungar, löttu fólk til að ferðast til Íslands á meðan Íslendingar veiddu
hvali í vísindaskyni á seinni hluta 9. áratugar 20. aldar. En þrátt fyrir mikla
herferð gegn Íslandi fjölgaði erlendum ferðamönnum hér um 34% frá 1986 til
1990, fjórum prósentum meira en í Bretlandi á sama tíma. Ekki þarf að rifja
upp fjölgun erlendra ferðamanna eftir 2009. Ekki er þar heldur að finna
augljós merki um að hvalveiðar fæli fólk héðan. Ekki er heldur að sjá að hval-
veiðar hafi dregið úr áhuga á hvalaskoðun hér við land. Stærsti hluti hval-
veiða við Ísland er á langreyði, langt utan hvalaskoðunarsvæða,“ segir í
nýrri skýrslu Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands um þjóðhagsleg áhrif hval-
veiða sem unnin var fyrir atvinnuvegaráðuneytið. Þar segir að þegar allt sé
skoðað þá virðist hvalveiðar vera hluti af hagkvæmri nýtingu náttúruauð-
linda landsmanna. Rök hnígi til þess að hagkvæmt sé fyrir þjóðarhag að hald-
ið verði áfram að veiða hvali. Skynsamlegt gæti einnig verið að skilgreina
fleiri tegundir hvala sem nytjastofna.
Hvalir veiddir af ábyrgð
Í skýrslunni er rakið að Íslendingar
veiddu innan við 1% af öllum hvölum
sem veiddir voru í heiminum frá
stríðslokum og fram að banni Alþjóða-
hvalveiðiráðsins árið 1986. Eftir 1986
hafi hlutfall Íslendinga af veiddum
hvölum í heiminum verið 3%. Gögn sýni
einnig að Íslendingar hafi náð að stýra
hvalveiðum af ábyrgð. Þeir hafi bannað
veiðar úr stofnum sem standa illa en
slæma stöðu sumra hvalastofna við
landið hafi að mestu leyti mátt rekja til
ofveiði annars staðar á hnettinum.
„Íslendingar veiddu lítið af hnúfubak
en veiðar á honum voru bannaðar hér
við land árið 1955. Þá áttu aðrar hval-
veiðiþjóðir (Sovétmenn, Ástralir, Japanir
og Bretar) eftir að veiða úr hnúfubaks-
stofnum í áratug, þrátt fyrir að slæm
staða tegundarinnar ætti að vera ljós.
Svipað má segja um steypireyði. Íslend-
ingar bönnuðu allar veiðar á henni 1960,
en margar þjóðir héldu veiðum áfram,
þrátt fyrir slæma stöðu tegundarinnar,
þar til hún var alfriðuð árið 1966, og
sumar jafnvel lengur.“
Keppni um ætið í sjónum
Hvölum hefur fjölgað mikið við Ísland
undanfarna áratugi en magn veiða er
ákvörðun stjórnvalda hverju sinni að
fengnu mati Hafrannsóknastofnunar. Í
skýrslunni segir að veiðiráðgjöf Haf-
rannsóknastofnunar miði að því að
hámarksnýting náist þegar hvalastofnar
eru veiddir niður í 60% af hámarksstærð,
þ.e. jafnvægisstærð fyrir tíma hvalveiða.
„Stofnar hrefnu og langreyðar við Ísland
eru taldir vera af svipaðri stærð í dag og
fyrir tíma hvalveiða, langreyðastofninn
jafnvel stærri. Ef stofnar hrefnu og lang-
reyðar væru 40% minni, gæti verðmæti
afla Íslendinga aukist um á annan tug
milljarða króna á ári – og það eingöngu
vegna beins afráns. Um 95% af fæðu
langreyðar eru ljósáta, sem einnig er
mikilvæg fæða loðnu, þorsks, karfa og
fleiri tegunda. Langreyðar gætu haft
mun meiri áhrif á fiskistofna með fæðu-
samkeppni en beinu afráni, en erfitt er
að meta áhrifin. Rétt er þó að taka fram
að núverandi hvalveiðar eru svo litlar að
þær hafa líklega lítil áhrif á fiskistofna.“
Fleiri stofna mætti skilgreina
til nytja
Skýrsluhöfundar segja að eðlilegt virðist
að skilgreina fleiri hvalategundir sem
nytjastofna, sem megi veiða úr ef staða
þeirra leyfi. „Auk langreyðar og hrefnu
virðist eðlilegt að sandreyður og
búrhvalur séu skilgreindar sem nytja-
tegundir. Þegar fram líða stundir gæti
hið sama átt við um hnúfubak og jafnvel
fleiri tegundir. Í dag geta Íslendingar
ekki flutt út kjöt af hnúfubaki nema til
Sankti Vinsent og Grenadíneyja. Auk
þess er hnúfubakur vinsælasta tegundin
í hvalaskoðun. Af þeim sökum gæti verið
rétt að bíða með að skilgreina hnúfubak
sem nytjategund sem Hafrannsókna-
stofnun metur veiðiþol á.“
Mat á stofnstærð hrefnu og langreyð-
ar við Ísland og veiðiþoli tegundanna er
unnið í samvinnu við aðrar þjóðir í
Sjávarspendýraráði Norður-Atlantshafs
(NAMMCO) og kynnt í Alþjóðahval-
veiðiráðinu. „Við matið er varúðar-
sjónarmið haft að leiðarljósi. Varúðar-
sjónarmið kunna að verða til þess, með
öðru, að of lítið verði veitt úr stofnunum
til þess að veiðin hafi áhrif á þá. Ef veið-
in er minni en ráðlagt er gæti hún líka
haft lítil sem engin áhrif á fjölda hvala.
Það virðist gilda um hvalveiðar Íslend-
inga á nýliðnum árum. Langreyðastofn-
inn hefur stækkað mikið þrátt fyrir
veiði. “
Éta sjöfalt á við veiðar flotans
Ljóst er að hvalir éta mikið magn úr líf-
ríkinu við Ísland og er í skýrslunni áætl-
að að það sé sjöfalt á við veiðar íslenska
fiskiskipaflotans. „Hvalir við Ísland eru
fardýr sem eru eingöngu hluta úr ári við
Ísland. Hluta úr ári eru þeir á æxlunar-
svæði nær miðbaug. Svæðið við Ísland er
hluti af því sem kallað er átsvæði
hvalanna (e. feeding grounds). Þar éta
hvalirnir mikið og safna forða fyrir vet-
urinn. Miðað við varfærið mat á stofn-
stærðum og áti hvala, éta hvalir við
Ísland 7,6 milljónir tonna af fiski, smokk-
fiski og krabbadýrum (ljósátu) (þar af
eru 2,9 milljónir tonna af fiski). Þetta er
u.þ.b. sjöfalt það magn sem allur íslenski
fiskiskipaflotinn veiðir. Afar líklegt er að
afránið hafi áhrif á fiskistofna við
Ísland. Áhrifin má bæði rekja til áts
hvala á fiski og samkeppni hvala og fisks
um fæðu. Rannsóknir benda til þess að
hvalir hafi veruleg áhrif á aðra nytja-
stofna við Ísland.“
Ný skýrsla Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands
fyrir atvinnuvegaráðuneytið
Hagkvæmt fyrir þjóðarhag
að halda hvalveiðum áfram