Morgunblaðið - 23.06.2020, Blaðsíða 4

BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Jarðskjálftahrinan sem á sér upp-
tök neðansjávar í Eyjafjarðarál á
sér margar hliðstæður á undan-
förnum áratugum, síðast á árinu
2012. Ragnar Stefánsson jarð-
skjálftafræðingur á ekki von á að
stærri skjálftar en komið hafa til
þessa verði í
Eyjafjarðarál.
Jarðskjálfta-
virkni á Íslandi
skýrist af legu
landsins á Mið-
Atlantshafs-
hryggnum. Hann
er að gliðna um
það bil 2 senti-
metra á ári. Eld-
virka svæðið á
gliðnunarbeltinu
kemur inn á landið við Reykjanes
og liggur þvert yfir landið og
norður í Kelduhverfi. Þar hliðrast
hann um svonefnt Tjörnes-brota-
belti til norðvesturs í Kolbeins-
eyjarhrygg.
Tvær virkar misgengislínur
Tjörnes-brotabeltið er samsett
úr þremur misgengislínum. Aust-
asta svæðið er kennt við Grímsey.
Það liggur frá Öxarfirði í stefnu
rétt norðan við Grímsey. Annað
svæðið er kennt við Húsavík og
Flatey. Þar er skjálftavirknin
núna. Það liggur frá Reykjaheiði,
um Húsavík og Flatey, fyrir
mynni Eyjafjarðar og sveigir til
norðurs út af Tröllaskaga. Þessi
tvö svæði eru virk. Þriðja svæðið
er vestast og markast mest af
stórum jarðskjálftum, sérstaklega
Dalvíkurskjálftanum og Skaga-
fjarðarskjálftanum.
Þar sem hryggurinn hliðrast til,
eins og fyrir Norðurlandi, eru
jarðskjálftar tíðari en á gliðnunar-
svæðum og geta orðið stærri.
Mörg dæmi eru um skjálfta af
stærðinni 7 á nítjándu og tuttug-
ustu öld. Stærstu skjálftarnir á
Norðurlandi á síðustu öld voru
1910 (væntanlega í Öxarfirði) og
Skagafjarðarskjálftinn 1963. Mikl-
ar skemmdir urðu í Dalvíkur-
skjálftanum 1934 og Kópaskers-
skjálftanum 1976 þótt þeir væru
ekki eins öflugir enda áttu þeir
upptök sín nærri byggð.
Ari Trausti Guðmundsson jarð-
eðlisfræðingur segir í færslu á
Facebook-síðu sinni að ástæðan
fyrir harðari jarðskjálftum á
brotabeltinu en rekbeltinu sé sú að
jarðskorpan hafi almennt meira
brotþol undir láréttu víxlálagi en
þegar hún er toguð í sundur þar
sem flekahreyfingar verka sem
tog í gagnstæðar áttir. Leggur
hann til að lesendur leggi hendur
á borð og færi aðra höndina fram
en hina aftur til að skoða fyrr-
nefndu hreyfinguna en færa hend-
urnar einfaldlega í sundur til að
átta sig á þeirri síðari.
Stærsti skjálftinn til þessa í
yfirstandandi hrinu varð á sunnu-
dagskvöld og mældist 5,8. Er hann
heldur öflugri en stærsti skjálftinn
í hrinunni 2012. Sérfræðingar Veð-
urstofunnar hafa undanfarna daga
varað við að jarðskjálfti allt að 7
að stærð gæti orðið í jarð-
skjálftahrinunum og hvatt fólk til
að gera viðeigandi ráðstafanir
vegna þess.
Opnun færist í Eyjafjarðarál
„Ég myndi ekki búast við
stórum skjálfta á Húsavíkur-
Flateyjar-misgenginu í þessari
hrinu, eins og hún hefur verið.
Þetta er fyrst og fremst opnun á
beltinu sem liggur norður frá
mynni Eyjafjarðar. Hefur
skjálftavirkni færst norður eftir
sigdalnum og ef það koma stórir
skjálftar þar veldur það minna
álagi á mannfólkið í landi,“ segir
Ragnar Stefánsson jarðskjálfta-
fræðingur.
Hann telur mestar líkur á að
þessi opnun haldi sig á þessu
belti. Fari ekki í austur eins og
gerðist í hrinunni 2012, nema eitt-
hvað annað komi til, og heldur
ekki til vesturs þar sem stóri
Skagafjarðarskjálftinn varð. Hann
bendir í þessu sambandi á að allt
frá Kröflueldum á áttunda ára-
tugnum hafi opnun verið meiri á
austurhluta Tjörnes-brotabeltisins,
norður af Öxarfirði og í áttina að
Grímsey og Kolbeinsey. „Nú virð-
ist manni, miðað við skjálftana
2012 og aftur núna, að opnun sé að
færast meira í Eyjafjarðarálinn.
Maður býst ekki við að þessir
virkilega stóru skjálftar sem ekki
tengjast opnun heldur þvergengis-
bjögun, verði við þessar að-
stæður,“ segir Ragnar.
Hann segir ekki gott að átta sig
á því hversu lengi jarðskjálftahrin-
an standi. Hugsanlega sé kúfurinn
farinn en líka sé sá möguleiki að
það dragist lengi að hrinunni ljúki.
Hryggurinn gliðnar um 2 cm á ári
 Ragnar Stefánsson býst ekki við stórum jarðskjálfta í þessari hrinu  Virknin stafar af opnun á
sprungum á beltinu norður af Eyjafirði  Harðir jarðskjálftar hafa orðið á Tjörnes-brotabeltinu
1910 STÆRÐ 7 Staðsetning
ónákvæm en hefur verið
settur á svipaðan stað og
Kópaskersskjálftinn 1976.
1934 STÆRÐ 6,2 Dalvíkur-
skjálftinn. Hugsanlega á
milli Hríseyjar og lands.
1963 STÆRÐ 7 Skagafjarðar-
skjálftinn við mynni
Skagafjarðar.
1976 STÆRÐ 6,3 Kópaskers-
skjálftinn í vestanverðum
botni Öxarfjarðar.
2012 varð síðast skjálftahrina
sem líkist þeirri sem nú stendur
yfi r. Stærstu skjálftarnir voru
5,2 og 5,6 syðst í Eyjafjarðarál.
2020. Stærsti skjálftinn í
skjálftahrinunni til þessa er 5,8.
Skjálftavirkni úti fyrir Eyjafi rði í september-desember 2012
Staðsetning og stærð skjálfa á Tjörnes-brotabeltinu síðustu daga
Stærstu jarðskjálftar á Tjörnes-brotabeltinu á 20. öld
Jarðskjálftar á Íslandi frá 1994 til 2000
Grunnkort/Loftmyndir ehf.
21. júní 2020 kl. 19:07
STÆRÐ 5,8 á 10 km dýpi
20. júní 2020 kl. 19.26
STÆRÐ 5,6 á 10 km dýpi
Jarðskjálftahrina á Norðurlandi
Grunnkort: Veðurstofa Íslands
Grunnkort: Veðurstofa Íslands
20. júní 2020 kl. 15.05
STÆRÐ 5,4 á 9,2 km dýpi
■ Akureyri
Siglufjörður ■
Ólafsfjörður ■
Húsavík ■
Hofsós ■
Sauðárkrókur ■
Grímsey
Dalvík ■
■ Grenivík
Sniðgengi vegna hliðrunar
eins og er á Tjörnes-brotabeltinu
Mynd: Vísindavefurinn
Grímseyjar belti
Tjörnes-brotabeltið er þver-
brotabelti eða kerfi sniðgengja
sem nær frá Skagagrunni í
vestri, austur á Melrakkasléttu
og frá Eyjafi rði í suðri og
norður undir Kolbeinsey
Tæp lega 3.800
jarðskjálft ar
hafa mælst frá
því hrin an hófst
Húsavíkur-Flat-
eyjar misgengi
Tjörnes-brotabeltið
Eyjafjörður
Skagafjörður
Skjálfandi
Ragnar
Stefánsson
4
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 23. JÚNÍ 2020
„Við erum í viðbragðsstöðu. Það
geta farið í sundur vatnslagnir og
annað og við höldum utan um okkar
heimafólk. Við reynum að hafa kerf-
ið eins tilbúið til að takast á við erfið-
leika og hægt er, án þess að vita
hvort erfiðleikar verði,“ segir Elías
Pétursson, bæjarstjóri í Fjallabyggð
og fulltrúi í almannavarnanefnd
Norðurlands eystra.
Hann vekur athygli á að lögreglu-
stjórinn og almannavarnir annist
daglega stjórnun og hugsanlegar
ráðstafanir og viðbragðsaðilar komi
síðan til skjalanna ef eitthvað alvar-
legt gerist.
Jarðskjálftar geta haft ýmsar af-
leiðingar í för með sér, ekki aðeins
að hús skemmist og innanstokks-
munir brotni, eins og þekkt er úr
Suðurlandsskjálftum.
Jarðskjálftinn á laugardags-
kvöldið ýtti af stað skriðum í nokkr-
um hlíðum. Af því
tilefni flaug þyrla
Landhelgisgæsl-
unnar með starfs-
menn frá Veður-
stofunni og
Náttúrufræði-
stofnun til að
kanna óstöðug-
leika í hlíðum og
ummerki um
skriðuföll úr
Gjögurfjalli og Hvannadalsbjargi.
Engar sterkar vísbendingar sáust
um yfirvofandi stórfellt hrun.
Jarðskjálftar neðansjávar og
skriður geta framkallað flóðbylgjur.
Elías bendir á að Veðurstofan vakti
það eins og allt jarðskjálftasvæðið
dag og nótt og segir að einhver tími
gefist til að vara við hugsanlegri
flóðbylgju, ef líkur séu taldar á
hættu af hennar völdum. Hins vegar
er ekki við því að búast að hægt
verði að vara sérstaklega við stórum
jarðskjálftum og óraunhæft að hægt
sé að grípa þá til rýminga eða ann-
arra hliðstæðra úrræða eins og gert
er á snjóflóðahættusvæðum.
Alvarlegt ef jarðgöng lokast
Hrinan bendir ekki til þess að eld-
gos sé í aðsigi. Ari Trausti Guð-
mundsson bendir þó á að það sé ekki
útilokað og rifjar upp gosið við Mán-
áreyjar 1867 þar sem eyja reis úr
hafi en hvarf aftur.
Byggðirnar í Fjallabyggð, Siglu-
fjörður og Ólafsfjörður, eru tengdar
landinu með jarðgöngum. Ef þau
lokast vegna jarðskjálfta verða þær
afkróaðar og tafsamt getur verið að
fá bjargir að. Elías segist treysta því
að það gerist ekki en menn búi sig
undir það. Varðskipið Þór er nú til
taks í Eyjafirði. helgi@mbl.is
Reynt að hafa kerfið sem best
búið undir óvissa erfiðleika
 Veðurstofan vaktar jarðskjálftasvæðið sérstaklega
Elías
Pétursson
TILBOÐ ÓSKAST
í fjögur sumarhús til brottflutnings
Til sölu eru fjögur sumarhús til brottflutnings. Húsin eru
timburhús á einni hæð um 52 fm, hvert hús er stofa, borðstofa,
eldhús, baðherbergi og þrjú svefnherbergi, ásamt geymslu um
4 fm, palli, verönd og heitum potti. Húsin seljast í því ástandi
sem þau eru nú og má bjóða í hvert hús fyrir sig.
Húsin eru staðsett í landi Munaðarness í Borgarfirði og má
skoða þau í samráði við umsjónarmann svæðisins Sigvalda
Jónasson 833-6949 húsin skulu fjarlægð í síðasta lagi
10. september n.k. og skal kaupandi gera það á sinn
kostnað og ábyrgð.
Tilboðum skal skila til skrifstofu Sameykis stéttarfélags
í almannaþjónustu, Grettisgötu 89 fyrir kl. 14:00
miðvikudaginn
8. júlí 2020. Frekari fyrirspurnir má senda á sameyki@
sameyki.is
Áskilinn er réttur til að taka hvaða tilboði sem er eða hafna öllum.
Jarðhræringar á Norðurlandi