Morgunblaðið - 22.07.2020, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. JÚLÍ 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Evrópusam-bandsríkinnáðu loks
saman í gærmorg-
un um tillögur
framkvæmda-
stjórnar sam-
bandsins um sérstakan neyðar-
sjóð upp á 750 milljarða evra.
Þessu fjármagni er ætlað að að-
stoða aðildarríkin við að kom-
ast út úr kreppunni miklu sem
fyrirséð þykir að kórónuveiru-
faraldurinn muni valda, en ekki
er allt sem sýnist þegar sam-
komulagið er skoðað.
Vert er að rifja upp að far-
aldurinn og efnahagsþrenging-
arnar sem fylgdu í kjölfarið
rifu upp mikil sár í samskiptum
Evrópusambandsríkjanna í
norðri og suðri. Ítalía og
Spánn, sem urðu einna verst
úti í upphafi faraldursins,
máttu upplifa það að hin aðild-
arríkin sinntu neyð þeirra lítið
sem ekkert til að byrja með og
leituðu bæði ríkin annað til
þess að tryggja sér nauðsyn-
legar birgðir í baráttunni gegn
kórónuveirunni þegar hún stóð
sem hæst.
Sinnuleysi Evrópusam-
bandsins, sem og sumra af ríkj-
unum norðar í álfunni, þótti þá
ganga svo langt að á Ítalíu fór
fólk að spyrja sig hver tilgang-
urinn væri með aðildinni að
sambandinu fyrst að það
brygðist á ögurstundu. Sú
spurning hefur raunar skotið
upp kollinum aftur og aftur síð-
an, ekki síst eftir að fyrsta
bylgja faraldursins gekk niður
og athygli stjórnvalda færðist
að þeirri spurningu hvernig
ætti að takast á við kreppuna
sem sú bylgja skildi eftir sig.
Ríkin í norðri, sem umfram
hin hafa reynt að feta veg að-
halds í ríkisfjármálum sínum,
höfðu ekki frekar en í fyrri
kreppum evrusvæðisins áhuga
á að taka á sig ábyrgð fyrir rík-
in í suðri, sem allajafna þykja
halda lausar um fjárhagstaum-
inn. Endurspeglast það í
skuldastöðu ríkjanna, þar sem
Ítalía, Spánn og Grikkland búa
öll við skuldir sem eru hærri en
sem nemur landsframleiðslu
þeirra og er sú staða eldri en
kórónuveiran.
Á sama tíma sáu Frakkar,
með Macron Frakklands-
forseta í broddi fylkingar, sér
leik á borði. Ljóst er að þar á
bæ hefur neyðarsjóðurinn að
hluta til að minnsta kosti verið
hugsaður sem nokkurs konar
brimbrjótur aukins samruna
ríkjanna, sem þeir sem ráða för
innan sambandsins reyna stöð-
ugt að vinna brautargengi. Til-
högun sjóðsins styður þetta, en
hún er með þeim hætti að Evr-
ópusambandsríkin fjármagna
sjóðinn sameiginlega með lán-
töku og bera ábyrgð á endur-
greiðslu lánanna í sameiningu.
Um leið er ljóst að þær byrðar
sem lánin hafa í för
með sér munu
lenda meira á ríkj-
unum sem eru til
þess aflögufær en
þeim ríkjum, sem
eiga að þiggja að-
stoð úr sjóðnum.
Þessi hliðarafurð sjóðsins,
aukin sameiginleg ábyrgð á
fjármálum, gæti því orðið mik-
ilvægt skref í átt að enn nánara
samstarfi ríkjanna í ríkisfjár-
málum, og jafnvel opnað fyrir
möguleikann á því að ríkin, í
það minnsta þau á evrusvæð-
inu, taki upp sameiginleg fjár-
lög. Sameiginlegt skattlagning-
arvald er þá nánast
óhjákvæmilegur fylgifiskur, en
það hefur löngum verið fjar-
lægur draumur þeirra sem vilja
ganga hvað lengst í samruna-
ferlinu og hefur sambandið
beitt ýmsum brögðum í gegn-
um tíðina til að freista þess að
ná því markmiði ráðamanna
þess.
Athygli vekur, að Angela
Merkel Þýskalandskanslari
ákvað snemma í þessu þrefi að
leita málamiðlana í samstarfi
við Macron, en þýsk stjórnvöld
hafa hingað til staðið einna
fastast gegn því að skuldir
ríkjanna í suðri séu greiddar af
skattborgurum í norðri. Bar-
áttan fyrir þessu féll nú í hlut
Marks Rutte, forsætisráðherra
Hollands, og mátti hann þola
ýmsar skeytasendingar fyrir
þær kröfur sem hann gerði,
með stuðningi annarra „spar-
samra“ ríkja. Kröfurnar mið-
uðu að því að úthlutanir úr
neyðarsjóðnum yrðu einkum í
formi lánsfjár, og um leið að
styrkveitingum myndu fylgja
skilyrði um að ríkin sem styrk-
ina þægju gerðu ákveðnar um-
bætur innanlands.
Það segir sína sögu, að Mac-
ron kaus að líkja Rutte við Dav-
id Cameron, þáverandi for-
sætisráðherra Breta, sem
reyndi sitt á leiðtogafundum
sambandsins til þess að
stemma stigu við samrunaferli
þess. Samlíkingin varð meira
viðeigandi þegar í ljós kom að
líkt og Cameron þurfti Rutte að
gefa umtalsvert eftir af kröfum
sínum svo samkomulagið mætti
nást.
Neyðarsjóðurinn verður nú
að veruleika, þó að hann verði
með ögn öðrum hætti en upp-
haflega var áætlað. Fyrir-
vararnir sem gerðir voru munu
að líkindum litlu skipta og vega
í öllu falli létt í samanburði við
þann árangur samrunasinna að
hafa tekist að stíga þetta sam-
runaskref. Hvort það skiptir
miklu til framtíðar er þó afar
óvíst því að um leið fer sund-
urlyndi innan sambandsins
vaxandi og hefur kórónuveiran
ýtt enn frekar undir það, þó að
rótin liggi annars staðar og
vandinn sé djúpstæðari.
Evrópusambandið
stígur enn eitt
skrefið í átt að
sambandsríki}
Skref fyrir skref
Þ
að hefur verið áhugavert að fylgjast
með álitsslag atvinnurekenda við
verkalýðshreyfinguna. Stór orð
eru notuð um ábyrgðarlaust fólk
sem af kunnáttuleysi vilji knésetja
stór og smá fyrirtæki og stefna með því
lífsviðurværi almennings í hættu.
Við skulum staldra við og spyrja okkur
hverju við erum bættari með öflugum stéttar-
félögum. Ég vil byrja á að benda lesendum á að
lesa stórgóða grein Sigurðar Péturssonar sagn-
fræðings, „Félagabrjótar og gul verkalýðs-
félög: Ógn við lýðræði og velferð“ er birtist á
vef Stundarinnar fyrir skömmu. Þar fer Sig-
urður yfir sögu verkalýðshreyfingarinnar hér
heima og erlendis og hvað hefur áunnist. Ætla
ég að leyfa mér að vitna í hana hér.
Það gefur augaleið að sterk verkalýðshreyf-
ing og samstaða launafólks er flóknari samningsaðili en
einn einstaklingur sem hægt er að ráða og reka að vild.
Leyfi til orlofstöku, veikindaréttur, vinnustundafjöldi og
kaup og kjör komu ekki til af góðmennsku atvinnurekenda
heldur einmitt vegna þrautseigju og samstöðu vinnandi
stétta sem komu saman í stéttarfélögum og börðust fyrir
betri kjörum. Því miður hefur það gerst á undanförnum
áratugum vestur í Bandaríkjunum að félagsaðild í verka-
lýðsfélögum hefur farið úr þriðjungi vinnandi fólks í ein-
ungis tíund af starfsfólki á almennum vinnumarkaði. Þetta
gerðist vegna félagabrota stjórnenda á vinnumarkaði.
Grafið var markvisst undan stéttarfélögum og samstöð-
unni splundrað. Kjarasamningar voru gerðir
óvirkir, verkföll stöðvuð og ný félög, svokölluð
gul félög sem störfuðu undir atvinnurekend-
unum, voru stofnuð. Þetta hefur svo leitt til
þess að hlutur hinnar vinnandi millistéttar í
þjóðarframleiðslu landsins hefur minnkað um-
talsvert en hinir ríku hafa orðið enn ríkari.
Hér hafa forsvarsmenn atvinnurekenda sem
og fulltrúar ríkisstjórnar talað um það und-
anfarna mánuði, löngu fyrir Covid-19, að for-
sendur lífskjarasamninganna væru brostnar.
Aðstæður í þjóðfélaginu leyfi engar kjarabæt-
ur fyrir hina vinnandi lág- og millistétt og slík-
ar kröfur séu óábyrgar. Þá er því jafnframt
haldið fram að samstaða annarra með baráttu
einstakra stétta, líkt og flugfreyja, hjúkr-
unarfræðinga og lögreglumanna, sé ábyrgðar-
laus og leiði til „knésetningar stórfyrirtækis í
nauðum“. Án fyrirtækis séu jú engin störf.
Það er alveg rétt að án fyrirtækja eru ekki störf en það
þýðir ekki að hægt sé að ganga á milli bols og höfuðs á stétt-
arfélagi því sem er í samningsviðræðum og ganga svo til
samninga við hvern og einn á mun lakari kjörum. Við eigum
stéttarfélögum mikið að þakka og skulum muna það þegar
við drekkum morgunkaffið í sumarleyfinu. Sumarfríið er af-
urð góðrar samvinnu verkalýðsfélaga á árum áður. Það kom
vegna samstöðu vinnandi stétta og nauðsynlegt að muna á
tímum sem þessum. helgavala@althingi.is
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Þess vegna þurfum við öflug stéttarfélög
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRIN
Veronika S. Magnúsdóttir
veronika@mbl.is
Enn hefur ekki tekist aðþróa bóluefni gegn kór-ónuveirunni og keppastnú 160 fyrirtæki og
stofnanir, sem Alþjóðaheilbrigð-
ismálastofnunin (WHO) hefur auga
með, um þróun efnisins. Þórólfur
Guðnason sóttvarnalæknir sagði í
samtali við mbl.is í gær að prófanir
á nýju bóluefni lofuðu góðu en enn
væri nokkuð langt í land, þar til
hægt verður að bólusetja mikinn
fjölda manna fyrir veirunni.
WHO hefur viðurkennt 21 bólu-
efni á heimsvísu, sem gæti veitt
ónæmi fyrir kórónuveirunni og haf-
ið er að prófa á mannfólki. 139 bólu-
efni eru hins vegar á byrjunarstigi
og einungis er heimilt að prófa þau
á dýrum.
Til þess að kortleggja gengi bólu-
efnanna er prófanaferlinu skipt í
þrjú þrep. Á fyrsta þrepi er öryggi
og æskileg skammtastærð bóluefn-
isins könnuð og hafa 14 bóluefni í
heiminum náð því þrepi, samkvæmt
WHO. Þegar af fyrsta þrepi er
komið tekur við annað þrep, þar
sem virkni bóluefnanna er könnuð
og sitja 10 bóluefni á milli þrepanna,
þá á fyrsta og hálfa þrepi, og tvö
bóluefni á öðru þrepi.
Tvö bóluefni eru komin upp á
þriðja þrep: annars vegar efni sem
er í þróun hjá Oxford-háskóla í sam-
starfi við AstraZeneca, og efni frá
lyfjafyrirtækinu Sinovac, í samstarfi
við brasilísku rannsóknarstofuna
Butantan.
Bóluefni Sinovac er langt á veg
komið og hefjast prófanir á sjálf-
boðaliðum í Brasilíu, að því er fram
kemur í umfjöllun fréttaveitunnar
AFP. Þá sagði fréttastofa BBC frá
því á mánudag að prófanir á bólu-
efni Oxford og AstraZeneca, sem
fóru fram á 1.077 einstaklingum hafi
skilað góðum árangri.
Í samantekt AFP er þó tekið
fram að hafa skuli varann á, þegar
fjallað er um áhrif bóluefna. Jean-
François Delfraissy, stjórnarmaður
í vísindaráði Frakklands, hefur fylgt
frönskum stjórnvöldum gegnum
faraldurinn til þessa og segir í um-
fjöllun AFP að háfleygum yfirlýs-
ingum um bóluefni sé beint að al-
múganum en ekki síður hluta-
bréfamarkaðnum.
Bóluefnin 160 eru margs konar
og falla þau tvö sem lengst eru kom-
in ekki undir sama flokk. Bóluefni
Oxford og AstraZeneca grundvall-
ast á RNA-kjarnsýrum, þar sem
meinvirkni frumna er notuð til þess
að ónæmiskerfið myndi mótefni.
Bóluefni Sinovac og Butantan er
hins vegar gert úr óvirkri veiru, þar
sem meinvirk gen eru fjarlægð úr
veirunni, sem gerir að verkum að
veiran hefur sömu eiginleika og sú
upprunalega en veldur ekki sjúk-
dómnum.
Önnur bóluefni grundvallast ým-
ist á DNA, fjölfalda sér ýmist eða
fjölfalda sér ekki, innihalda mót-
efnavaka og eru lifandi en ómein-
virkar.
Tvö bóluefni eru
lengst komin í þróun
218 möguleg bóluefni hafa verið skráð af London School of Hygiene and Tropical Medicine
Kapphlaup um bóluefni gegn kórónuveirunni
CanSino Biological Inc.
Líftæknistofnunin
í Peking
Anhui Zhifei Longcom Biopharma.
Örverustofnun kínversku
vísindaakademíunnar
Oxford-háskóli
AstraZeneca
Sinovac
Instituto
Butantan
Moderna
NIAID
Staða prófana
frá 15. júlí
Prófanir ekki
hafnar
Stig
I
Stig
I/II
Stig
II
Stig
II/III
Stig
III
Samþykkt
Engin fjölföldun
Með fjölföldun
Óvirkar veirur
Meinvirktar
Mótefnavaki
RNA
Annað/Óþekkt
DNA
Heimild: Nature
AFP
Rannsóknir Tvö bóluefni eru komin upp á þriðja þrep: annars vegar efni
sem er í þróun hjá Oxford-háskóla, og hins vegar efni frá Sinovac.