Morgunblaðið - 27.07.2020, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 27. JÚLÍ 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
SigmundurDavíð Gunn-laugsson,
formaður Mið-
flokksins, fjallaði
um mikilvægt mál-
efni hér í blaðinu á
laugardag í grein
sem hann nefndi Sumarið 2020
og nýja menningarbyltingin. Í
greininni rakti hann vaxandi
áhrif pólitísks rétttrúnaðar og
þöggunartilburða sem sjást
víða um þessar mundir.
Sigmundur nefndi ýmis slá-
andi dæmi um þetta, þar sem
fólk hefur verið þvingað til að
lýsa yfir stuðningi við málstað
sem það hafði ekki hugsað sér
að lýsa yfir stuðningi við eða
þar sem fólk varð fyrir barðinu
á rétttrúnaðinum þar sem það
gengi ekki nógu langt. Öfga-
mennirnir láta sér ekki endi-
lega nægja að fólk lýsi yfir
stuðningi við þá, það verður
um leið að hafna öllu öðru.
Hann vék einnig að fjöl-
miðlum sem hann sagði ekki
vara varhluta af menningar-
byltingunni „og sumir þeirra
eru virkir þátttakendur í bar-
áttunni. Ákveðnar sjónvarps-
stöðvar gerðu kröfu um að
fréttaskýrendur bæru nælu til
að sýna stuðning sinn við BLM
[Black Lives Matter]. Banda-
ríska blaðið New York Times
sem eitt sinn studdist við kjör-
orðið „óttalaust og hlutlaust“
(e. without fear or favour) er
fyrir löngu orðið áróðursblað
og varð loks að grínútgáfu
þess sama áróðurs. Þar missti
ritstjóri aðsendra greina vinn-
una eftir að hann birti grein
frá öldungadeildarþingmanni
sem taldi rétt að hafa herinn í
viðbragðsstöðu
vegna óeirða í
landinu. Það var
ekki síst að kröfu
samstarfsfólks
sem fór hamförum
á Twitter sem
maðurinn fór frá.
Skömmu síðar sagði kona á
sömu deild upp störfum. Hún
var þekktur blaðamaður og
birti magnaða grein þar sem
hún lýsti einelti af hálfu sam-
starfsmanna og því hvernig
NYT væri nú ritstýrt af Twit-
ter. Hún bætti því við að „það
ætti ekki að þurfa hugrekki til
að mæta í vinnuna á banda-
rísku dagblaði sem miðjumað-
ur“.“
Svipað ástand er að finna
víðar og jafnvel á The Wall
Street Journal reyndi hluti
blaðamanna að þvinga fram
breytingar á skoðanasíðum
blaðsins, sem varð til þess að
yfirstjórn þeirra birti yfirlýs-
ingu um að þar fengi útilok-
unarmenningin ekki að ráða.
Áfram yrðu kynnt sjónarmið
til stuðnings frelsi einstakl-
ingsins og viðskiptafrelsi, sem
væru mikilvægari nú en
nokkru sinni í andrúmslofti
þar sem skortur sé á umburð-
arlyndi og þess sé krafist að
allir beygi sig undir eina skoð-
un.
Þetta eru afar mikilvæg
sjónarmið sem allir þeir sem
styðja frelsi einstaklingsins,
þar með talið tjáningarfrelsið,
hljóta að vilja standa vörð um.
Í því sambandi er gott að hafa í
huga orð Edmunds Burkes:
„Það eina sem þarf til að illsk-
an vinni sigur er að góðir
menn aðhafist ekkert.“
Þeir sem vilja frelsi
og mannréttindi
verða að standa
vaktina og leyfa ekki
öfgunum að sigra}
Frelsinu ógnað
Ýmislegt bendirtil að efna-
hagslífið hér á
landi sé heldur að
rétta úr kútnum.
Hagtölur eru upp-
örvandi, en um leið heyrast
aðvörunarorð þess efnis að
ekki sé allt sem sýnist og að
þetta sé tímabundið ástand.
Haustið geti orðið hart og
veturinn jafnvel verri.
Ástandið í Evrópu, beggja
vegna Ermarsunds, er ekki
alveg ólíkt. Tölur sem horft
er til um framleiðslu og versl-
un þykja betri en vænst hafði
verið, en þaðan heyrast líka
varnaðarorð um að ekki sé
endilega að marka mælingar í
þessu óvenjulega ástandi.
Nefnt er sem dæmi að upp-
söfnuð þörf vormánaða geti
skekkt tölur sumarsins.
Þetta kann að vera rétt en
annað vekur meiri ugg og það
er ótti við nýja
bylgju kórónu-
veirunnar. Hún
þykir hafa gert
vart við sig í
auknum mæli á
ákveðnum svæðum í Evrópu
og gripið hefur verið til
hertra aðgerða á nýjan leik
þess vegna. Svipaður ótti er
upp á teningnum hér á landi
sem setur efnahagshorfur
vitaskuld í verulega óvissu.
Það sem þó má ætla af
þeim tölum sem birst hafa úr
efnahags- og atvinnulífi hér
og í Evrópu, auk þeirrar til-
finningar sem þeir sem í at-
vinnulífinu starfa hafa fyrir
ástandinu, er að takist áfram
að halda veirunni niðri má
binda vonir við að efnahag-
urinn þokist smám saman í
rétta átt. Við erum þá þrátt
fyrir allt á leiðinni upp úr
öldudalnum.
Vísbendingar eru
jákvæðar, en óvissan
gríðarlega mikil}
Upp úr öldudalnum?
M
ikilvægasta grunnstoð hvers
samfélags er skólakerfið, þar
sem menntun veitir öllum
tækifæri til að finna sinn stað
í lífinu. Íslenskt samfélag
hefur í gegnum tíðina skilið mikilvægi mennt-
unar og lagt mikið á sig til að vera í fremstu
röð.
Á tímum Covid-19 hefur reynt á mikilvæg-
ustu grunnstoðir samfélagsins okkar. Við höf-
um séð heilbrigðis- og menntakerfin okkar
standast stærstu þolraun síðustu tíma. Sam-
starf hins opinbera og Íslenskrar erfðagrein-
ingar gerði samfélaginu kleift að ná utan um
verkefnið með prófunum, rakningu, sóttkví og
einstakri aðhlynningu þeirra sem hafa veikst.
Menntakerfinu var líka haldið gangandi með
framúrskarandi skólafólki sem var vakið og
sofið yfir velferð nemenda sinna. Tæknin var nýtt til
hins ýtrasta og þökk sé þeirri miklu elju og dugnaði sem
er í íslensku skólakerfi náðu nemendur að útskrifast.
Þetta er tilkomumikill árangur.
Ég lít á það sem eitt mikilvægasta samfélagsverkefnið
okkar að skólarnir komi sterkir inn í haustið. Víða um
allan heim verða skólar ekki opnaðir með hefðbundnum
hætti í haust og skaðinn sem hlýst af því til lengri tíma
er ómetanlegur. Á nokkrum stöðum í Bandaríkjunum er
búið að gefa út að hefðbundið skólahald hefjist í fyrsta
lagi 1. febrúar 2021. Næstum heilt ár er því án hefð-
bundinnar skólagöngu. Verulega er þrengt að frelsi
barna til að mennta sig sökum farsótt-
arinnar. Ljóst er að heimili eru misvel undir
það búin að fara í heimakennslu og afleið-
ingin bitnar verst á þeim sem standa veikast
félagslega. Alþjóðabankinn hefur metið að
lokun skóla í fimm mánuði geti lækkað lífs-
tekjur barnanna sem nemur allt að 7% af
heimsframleiðslunni í ár! Það er því eitt
stærsta hagsmunamál okkar allra að börn
geti farið í skóla.
Ég er afar stolt af því hvernig íslenska
menntakerfið tókst á við farsóttina á vormán-
uðum. Gæfuríkt samstarf lykilaðila skilaði
okkur þessum árangri. Hlutverk okkar allra
er að tryggja að menntun á tímum Covid-19
verði sem farsælust. Framtíðin veltur á því
hvar við fjárfestum og að skilningur sé á
mikilvægi allra skólastiga í landinu.
Umgjörð samfélagsins á að tryggja skólagöngu barna
og að þau geti reitt sig á framúrskarandi menntakerfi.
Samfélögin þar sem heilbrigðiskerfið náði utan um far-
sóttina ásamt því að tryggja menntun eru eftirsóknar-
verðustu samfélögin að búa í. Þrátt fyrir að vel hafi
gengið að ná tökum á veirunni á Íslandi er vöxtur í
Covid-19 á heimsvísu. Við verðum því að halda vöku okk-
ar áfram, og muna að við erum lánsöm þjóð. Við búum á
eftirsóknarverðum stað, þar sem fjárfest er í menntun
og framtíðinni.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Frelsi til menntunar
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Framúrskarandi knatt-spyrnumenn brenna afástríðu og þrautseigju oghafa hugarfar vaxtar.
Þetta segir Hermundur Sigmunds-
son, prófessor við sálfræðideild
NTNU í Noregi og við íþróttafræði-
deild Háskólans í Reykjavík. Hann
hefur ásamt samstarfsmönnum rann-
sakað fremstu
knattspyrnumenn
í Sogndal og ná-
grenni. Þar er
knattspyrnuáhugi
landlægur og það-
an hafa komið
margir bestu
knattspyrnumenn
Noregs sem leika
í úrvalsdeild og
landsliðinu auk
þess sem sumir
hafa orðið atvinnumenn í öðrum lönd-
um. Grein um niðurstöður rannsókn-
arinnar birtist nýlega í ritrýnda tíma-
ritinu New Ideas in Psychology.
„Við höfum skoðað þá þætti sem
skipta sköpum við að ná árangri síð-
ustu tæp tvö árin,“ sagði Hermund-
ur. „Við notuðum meðal annars fram-
úrskarandi fótboltamenn sem
útangspunkt við að skoða þessa
þætti. Þar vega þyngst ástríða,
þrautseigja og hugarfar grósku eða
vaxtarhugarfar. En það nær enginn
miklum árangri í fótbolta án mikillar
þjálfunar.“
Hann nefndi sænska sálfræði-
prófessorinn K. Anders Ericsson
sem setti fram þekkta kenningu um
markvissa þjálfun. Hann sagði m.a.
að til þess að ná afburðafærni á vissu
sviði þyrftu einstaklingur að stunda
markvissa þjálfun í minnst tíu þús-
und klukkustundir. Hermundur
sagði að þetta undirstrikaði mikil-
vægi þess að sá sem ætlaði að ná
árangri hefði góðan „mentor“, ein-
hvern sem væri þjálfari hans, kenn-
ari og leiðbeinandi.
Vísindamennirnir rannsökuðu
meðal annars úrvalsdeildarlið Sogn-
dal, unglingalið félagsins (18 ára)
sem er eitt það besta á Norður-
löndum og keppir í Evrópudeildinni
og líka 15 ára strákana.
„Við skoðuðum þrjá aldurshópa
og sáum að ástríða og þrautseigja
fylgjast áberandi sterkt að. Þetta
samband var mest áberandi hjá þeim
sem voru bestir í fótbolta. Þessi háa
fylgni var einmitt það sem við vildum
sjá,“ sagði Hermundur.
Hann sagði að hugarfar grósku
og vaxtar hefði verið undirliggjandi
hjá þeim sem náðu mestum árangri.
„Það er mjög mikilvægt að öll
íþróttalið, skólar og annað mótandi
umhverfi hafi þetta gróskuhugarfar.
Þessi hugsun að ég geti bætt mig og
orðið betri í því sem ég fæst við.“
Gróskuhugarfarið er mikilvæg und-
irstaða fyrir þjálfun og iðkun þar sem
ástríðan og þrautseigjan koma við
sögu í að ná árangri.
Geta og ástríða fylgdust að
Hermundur sagði að þeir hefðu
beðið þjálfara liðanna að raða leik-
mönnunum eftir getu í knattspyrnu.
Þegar röðunin var borin saman við
svör leikmannanna sjálfra um hvað
knýði þá áfram sást að ástríðan var
afgerandi þáttur í að komast í
fremstu röð í knattspyrnu. „Þetta var
fyrsta rannsóknin á fótboltamönnum
þar sem við sáum svona skýrt hvað
þessar þrjár breytur eru mik-
ilvægar,“ sagði Hermundur. Hug-
myndin er að halda áfram að skoða
þessi tengsl breytanna með því að
skoða nemendur í skólum, tónlist-
arfólk og keppendur í öðrum íþrótta-
greinum, stelpur og stráka, og lykil-
inn að góðum árangri þeirra.
Hann sagði að sá sem yrði af-
reksmaður í knattspyrnu þyrfti að
vera mörgum kostum búinn hvað
varðar líkamlegt þrek, fimi og þol.
Það væri þó ekki nóg ef ástríðuna,
þrautseigjuna og sigurvissuna vant-
aði. „Flestir geta orðið þokkalegir en
þeir sem verða afreksmenn hafa eitt-
hvað aukalega, bæði líkamlega og
hugarfarslega, og hafa metnað og
gefast ekki upp. Þeir sem verða góðir
halda áfram hvað sem á dynur.
Ástríðan drífur þá áfram og samspil
þessara þátta,“ sagði Hermundur.
Hann sagði að nú ætlaði Háskólinn í
Reykjavík meðal annars að skoða
ástríðu og þrautseigju í viðamikilli
rannsókn hjá ungum íslenskum
knattspyrnumönnum.
„Það að kveikja neistann er lyk-
ilatriði við að hjálpa fólki til að ná
árangri, hvort sem er í íþróttum eða
námi. Að hver einstaklingur fái réttar
áskoranir miðað við færni sína og
áhuga. Viðfangsefnið á að vera
spennandi. Maður verður að finna sig
í því sem maður fæst við,“ sagði Her-
mundur. Þetta á við um fólk á öllum
aldri. Eldra fólk er hvatt til að hreyfa
sig og halda sér í þjálfun. Til að það
gerist er mikilvægt að fólk finni
hreyfingu sem því líkar, hvort heldur
gönguferðir, að hjóla, fara í sund eða
golf. Áhuginn og að hafa gaman af því
sem maður gerir er mikilvægur drif-
kraftur. Þá fylgja ástríðan og þraut-
seigjan í kjölfarið sem er forsenda
árangurs.
Hafa fundið upp-
skrift að velgengni
Morgunblaðið/Hari
Árangur Ákveðnir þættir skila árangri í íþróttum og á fleiri sviðum, sam-
kvæmt nýrri rannsókn. Myndin sýnir Íslandsmeistarana í fótbolta 2019. Hermundur Sigmundsson