Morgunblaðið - 30.07.2020, Side 28

28
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. JÚLÍ 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þegar stór-atburðirverða þarf
ekki að undra þótt
kvikni á nýjum per-
um víða. Algeng-
asta spurningin sem menn
spyrja sjálfa sig og aðra er sú,
hvaða mynd muni blasa við að
leikslokum og hverju muni
þetta allt saman breyta fyrir
mig og þig sem í fjölföldun köll-
umst mannkyn. Það liggur í
loftinu krafa um þá niðurstöðu
að heimurinn breytist til batn-
aðar sem endurgjald fyrir mót-
lætið sem hann gekk í gegnum.
Gömul dæmi og ný sýna okkur
að það er jafnan samdóma álit
flestra að það sé eini enda-
punkturinn og eina niðurstaðan
sem séu boðleg. Til einföldunar
er hún sú að heimurinn skuli
batna sem tvöföldu tjóninu
nam.
Að svo miklu leyti sem hægt
er að lesa gamlar spár í tilefni
fyrri fára verður varla sagt að
þær hafi gengið vel eftir. Eftir
að gereyðingarsprengjurnar
féllu á Hiroshima og Nagasaki
hefði legið beint við að spá því
að óhugnaðurinn myndi ger-
breyta afstöðu allra til kjarn-
orkuvopna. Aldrei áður hafði
ein sprengja gereyðilagt
hundrað þúsund manna borg
eins og vindhviða dauðans hefði
farið um. Manntjónið var hand-
an við þekkt ímyndunarafl.
Færð hafa verið fram rök fyrir
því að sprengjurnar tvær hafi
„sparað“ mun fleiri mannslíf en
þær eyddu því að ekkert benti
til að hinn óvenjulegi andstæð-
ingur gæfist upp fyrr en í fulla
hnefana. Styrjöldin hefði staðið
lengi og þótt manntjónið hefði
komið í smærri skömmtum
hefði það orðið meira en ella.
Það er örugglega rétt í tilviki
þess sem ella hefði þurft að
heyja erfitt innrásarstríð hús
úr húsi. En sú umræða og þær
deilur eru utan við þessa hug-
leiðingu. Stóra spurningin eftir
slíkan atburð hlaut að verða
þessi: Mátti ekki heimurinn
ætla að augu allra myndu opn-
ast fyrir því að með kjarnorku-
vopnum væri mannkynið komið
langt út fyrir öll hugsanleg
mörk hertóla? Það er vissulega
rétt að frá þessum tveimur
fyrrnefndum sprengjum hefur
heimurinn setið á sér. En ekki
þó þannig að hann hafi sett
punkt aftan við slíka fram-
leiðslu. Fjölmargar risa-
sprengjur hafa verið sprengdar
þótt hlé hafi verið gert á því.
Sprengjurnar tvær urðu næst-
um eins og leikföng hjá því
eyðileggingarafli sem framleitt
var næstu áratugina og staflað
upp. Heimurinn var áratugum
saman á nálum vegna hætt-
unnar sem hékk yfir honum. Og
á síðustu árum hafa óróleika-
þjóðir bæst í hóp
þeirra sem áttu að
verða þær síðustu
sem kæmust yfir
slík vopn.
Senn verða
hundrað ár frá heimskreppunni
miklu, táknmynd um eymd, fá-
tækt og volæði, sem allur fjöld-
inn fann verst fyrir.
Nú er heimurinn orðinn svo
saman knýttur, að volæði eins
og fjármálalegt óraunsæi getur
á undraskjótum tíma orðið
óstöðvandi volæði annars. Við
hverja kreppu er með alþjóð-
legu regluverki, eins og því sem
hélt ekki síðast, sett undir
hugsanlega leka og þá er jafnan
verið að verjast kreppunni sem
liðin er.
Fornir draumar í helgum
bókum og ráðning þeirra um
feitar kýr og magrar eru stund-
um sagðir vera það lengsta sem
menn hafa komist í tímatali
fjárhagslegs uppgangs og and-
byrs. Það góða við ráðningu
draumsins er ekki síst það, að
ýtt er undir að sveiflurnar séu
viðurkenndar. Þótt engin merki
séu um neitt ljótt í gullbrenndu
góðæri segir ráðningin, sem
þykir eiga í stórum dráttum
samleið með dómi sögunnar, að
maður skuli hafa vara á sér.
Setja verði hluta þess ávinn-
ings sem næst í góðæri í hlöður
nútímans til að milda höggið,
sem örugglega kemur þótt eng-
in merki sjáist þegar gleðibrag-
urinn er mestur.
En hvað sem líður sönnunum
sem draumakýr veita, magrar
eða feitar, þá er stundum eins
og veröldin eigi sjálf sín
áhættufíklaskeið. Vonandi vitk-
ast hún.
Á hverju ári berst vestur
hingað pest svo stundvís að
enginn ferðalangur kemst í
hálfkvisti. Við köllum hana
inflúensu. Nú, er hún stendur
við hlið kórónuveiru, þykir okk-
ur lítið til hennar koma. En
dánartölurnar hennar og smit-
fjöldi eru miklu meiri en ætla
mætti. Vissulega hafa menn
lært. Það eru framleidd bólu-
efni. Þau reynast að vísu mis-
góð og skjóta stundum að
mestu fram hjá. En er virkilega
óhjákvæmilegt að þessi veira
verði til hvert einasta haust,
hinum megin á hnettinum, ber-
ist vestur og smiti tugi milljóna
og flýti för milljóna yfir landa-
mærin þar sem ekki þarf vega-
bréf? Er ekki löngu kominn
tími til að heimurinn hér og þar
komist að undirrót þessa ár-
vissa meins og dragi þar með í
leiðinni úr hættu af vírusum
eins og þeim krýnda? Yrði sú
niðurstaðan af fárinu nú, þá
mætti segja að heimurinn hafi
ekki orðið samur eftir kórónu-
veiruna og það í bestu meiningu
orðanna.
Árvissar pestir
eru ekki sjálfsagður
hlutur }
Mun heimurinn
taka sér tak?
S
érkennileg þróun hefur orðið í
samfélagsumræðu undanfarin ár.
Þeir sem hafa lagt á sig mikla
vinnu, fórnir og tekið áhættu
með sparifé sitt við að byggja
upp atvinnurekstur fá auðveldlega á sig
glæpamannastimpil fyrir það að leysa út
árangur erfiðisins og áhættunnar. Sérstak-
lega ef viðkomandi starfar í heilbrigðiskerf-
inu, sjávarútvegi eða í fjármálakerfinu.
Atvinnurekstur er undantekningarlaust
settur á fót til að finna lausn á verkefni
sem þarf að leysa, þjónustu sem þarf að
veita eða bæta líf almennings með öðrum
hætti. Einstaklingar eru drifnir af hugsjón
fyrir því sem þá langar að starfa við og
vænta þess að fá tekjur af atvinnurekstr-
inum til að framfleyta sér og fjölskyldu
sinni.
Umfjöllun um þetta öfluga og mikilvæga fólk sem
tekur þátt í atvinnurekstri er sjaldan um þau störf
sem það skapar fyrir aðra til að fá tekjur til að reka
sína fjölskyldu, þær lausnir sem atvinnureksturinn
skapar við rekstur samfélagsins, fjárfestingarnar og
annað sem styrkir samfélagið okkar.
Þá að glæpaatriðinu, arðgreiðslunum. Læknirinn
sem hefur sett ævisparnaðinn í að setja upp öfluga
læknisþjónustu og veita fjölda fólks lausn meina
sinna leggur væntanlega af stað til að geta starfað
við það sem hann hefur menntað sig til.
Læknirinn leggur sig svo allan fram um að
veita betri þjónustu en aðrir svo fólk vilji
nýta þjónustu hans. Þannig fær hann
tekjur til að framfleyta sinni fjölskyldu.
Takist þetta verður vonandi til hagnaður.
Áður hefur rekstur læknisins þó þurft að
greiða virðisaukaskatt af ýmsu sem tengist
rekstrinum, launatengd gjöld af launum
hans sjálfs og starfsfólksins og önnur opin-
ber gjöld. Skatttekjurnar eru einmitt það
sem greiðir fyrir heilbrigðiskerfið, innviða-
uppbygginguna, örorku- og ellibætur,
menntakerfið, lögregluna og allt annað
sem fjármagnað er úr ríkissjóði og sveitar-
félögum.
Til viðbótar þarf að greiða 20% tekju-
skatt af hagnaðinum. Vilji viðkomandi svo
greiða sér út arð þarf hann einnig að greiða 22%
fjármagnstekjuskatt af arðgreiðslunni. Þessar skatt-
tekjur nýtast í frekari uppbyggingu heilbrigðiskerf-
isins. Ef læknirinn getur starfað við sitt fag hér á
landi og nýtir tekjur sínar í íslensku samfélagi koma
enn frekari tekjur í ríkiskassann til að byggja upp
heilbrigðiskerfið. Getum við ekki verið sammála um
að öflugt atvinnulíf sem skilar hagnaði er grundvöllur
uppbyggingar öflugs velferðarsamfélags?
Vilhjálmur
Árnason
Pistill
Glæpurinn við arðinn
Höfundur er þingmaður Sjálfstæðisflokksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Andrés Magnússon
andres@mbl.is
Mörg lönd í Evrópu búasig nú undir aðrabylgju heimsfaraldurs-ins, sem sumir telja að
kunni í raun að vera hafin. Ráða-
menn tala varlega, en hafa samt sem
áður varað við því að nauðsynlegt
kunni að vera að grípa til einhvers
konar lokunaraðgerða á nýjan leik
með afleitum efnahagsafleiðingum.
Margt bendir þó til að sjúkdóm-
urinn sé ekki jafnskæður og fyrr, því
hann virðist enn sem komið er draga
færri til dauða. Að miklu leyti má
sjálfsagt rekja það til betri lækn-
ismeðferðar, en eins hefur smitgrein-
ing víðast hvar aukist ört og fólk
kemst fyrr undir læknishendur.
Þessi nýju smit undanfarna
daga hafa komið upp eftir að slakað
var á klónni og fólk orðið ófeimnara,
jafnvel óvarkárara, við að fara út,
sýna sig og sjá aðra. Svipaða sögu
má segja hér á landi, þótt smitin hafi
til allrar hamingju reynst fá, enn
sem komið er.
„Ef við getum ekki haldið aftur
af kórónuveirunni, þá höfum við öll
brugðist,“ sagði Sophie Wilmès, for-
sætisráðherra Belgíu, um þetta á
mánudag. „Sérfræðingarnir segja að
við getum komist hjá öðru út-
göngubanni, en við verðum að hafa
hugfast að fremstu vísindamenn
heims geta ekki vitað hvernig þróun-
in verður. Við megum ekki hræða
fólk, en við megum ekki heldur mis-
bjóða því með því að þykjast allt
vita.“
Smit hafa aukist verulega í
Belgíu, Lúxemborg, Spáni og á Balk-
anskaga síðustu viku og sömu þróun-
ar tók að gæta nokkru fyrr sums
staðar í Bandaríkjunum. Sömuleiðis
óttast þýsk yfirvöld að önnur bylgja
sé við það að skella á, sumir sérfræð-
ingar telja raunar að hún sé þegar
hafin, en aðrir tala um „viðvarandi
bylgju“ uns bóluefni er fram komið. Í
því samhengi hafa margir áhyggjur
af þróuninni er vetra tekur, þegar
flestar veirupestir færast í aukana.
Margt hefur lærst
Þrátt fyrir að fremstu vís-
indamenn heims viti ekki alla skap-
aða hluti, þá hefur samt sem áður
mikið lærst á undanförnum mán-
uðum. Margt er enn á huldu um
veiruna og afleiðingar hennar, en
menn vita margt miklu betur, ekki
síst varðandi meðhöndlun sjúklinga.
Það er vafalaust hluti ástæðu þess að
þrátt fyrir verulega fjölgun smita og
innlagna veiks fólks hefur dánar-
tíðnin verið mun lægri en þegar
plágan gekk fyrst yfir.
Ýmislegt fleira hefur þó komið í
ljós um veiruna, sem ekki er ástæða
til þess að fagna. Smitið berst um
öndunarveg í lungu, en ef ónæmis-
kerfið ræður ekki við veiruna (sem
það gerir oftast) getur veiran valdið
svo miklu tjóni að lungun valda ekki
lengur hlutverki sínu. Ýmis önnur
einkenni eru þekkt – sumir missa t.d.
lyktarskyn, súrefnismettun blóðs
getur minnkað, hjörtu bólgnað og
blóð orðið kekkjótt.
Margt bendir því til að veiran
valdi ekki aðeins öndunarfæra-
sjúkdómi sem dregið getur fólk til
dauða, heldur leggist hún einnig
beint eða óbeint á hjarta- og æða-
kerfi, taugakerfið og hugsanlega
fleiri líffærakerfi.
Sem fyrr segir sér ónæmis-
kerfið oftast um að bægja veirunni
frá fólki, yfirleitt í nefi eða hálsi, og
svo vel, að fæstir verða hennar varir.
Þannig kunna um 70% smitaðra að
vera einkennalausir en geta smitað.
Flestir þeirra, sem á annað borð
veikjast, fá einkenni sem um
margt minna á flensu, en
hrista hana af sér á viku eða
svo. En ekki allir. Um 5%
smitaðra veikjast heiftarlega
og sumir geta dáið. Allt kapp
er lagt á að verja þá fyrir
komandi bylgju.
Önnur bylgja plágunn-
ar virðist ekki jafnskæð
Greind Covid-19 smit á Íslandi
Frá 28. febrúar 2020 Heimild: covid.is
0
20
40
60
80
100
120
JJMAM
Talið er að um 16,7 milljónir
manna hafi veikst af völdum
kórónuveirunnar og ótaldir
tugir milljóna smitast, en
mönnum reiknast svo til að
ekki hafi færri en en 661.600
látist frá því heimsfaraldurinn
gaus upp. Hann hefur ekki lát-
ið neitt land heims ósnortið,
en mjög mismikið þó.
Þrátt fyrir að Evrópubúar
hafi áhyggjur af annarri bylgju
veirusýkinga eru helstu pest-
arbæli þessarar viku utan
hennar. Þar eru Brasilía,
Bandaríkin, Suður-Afríka og
Óman efst á blaði, en velflest
ríki Suður-Ameríku koma þar
skammt á eftir, auk Mexíkó,
Sádi-Arabíu, Íraks og Kasakst-
ans.
Rísi önnur bylgja
af fullum þunga
skiptir það
gríðarlegu
máli ef dán-
artíðnin
verður lægri
en í fyrstu
bylgjunni.
Seinni
sláttur hafinn
HEIMSFARALDURINN