Ægir - 2019, Blaðsíða 9

9
sköpun og vera í fararbroddi í þróun
tæknilausna. Þetta er hugsað sem sam-
starfsvettvangur fyrirtækja í matvæla-
framleiðslu, þróun tæknilausna, rann-
sóknum, háskóla og annarra hagsmuna-
aðila. Norðurland hefur mikla iðnaðar-
sögu og Háskólinn á Akureyri gæti stutt
þennan vettvang með tæknitengdu námi
á háskólastigi. Störf eru að breytast
hratt sem og þarfir iðnaðarins. Við sem
kennum þessar námsgreinar verðum að
halda okkur á tánum og sennilega kunn-
um við ekki í dag margt það sem iðnað-
urinn kallar á eftir 5-10 ár. Einnig er
ljóst að við keppum ekki við stærri þjóðir
í magni afurða eða rekstri sem byggir á
lágum launum. Þannig verðum við að
huga að gæðum og matvælaöryggi ann-
ars vegar og hins vegar að framþróun
tæknilausna. Þær stuðla síðan að aukn-
um útflutningsverðmætum eða hag-
kvæmari framleiðslu innanlands, eins og
sést með aukinni sjálfvirknivæðingu.
Þetta hefur sýnt sig nú nýlega í upp-
byggingu sjávarútvegs í Rússlandi þar
sem íslenskar tæknilausnir eru mikið
nýttar. Við Íslendingar þurfum hins veg-
ar að vera á tánum til að halda okkar
forskoti í þróuninni,“ segir Sæmundur.
Bolfiskáherslan greinileg á
Norðurlandi
„Ef við horfum til sjávarútvegsins og
skoðum landið sem heild þá er áhuga-
vert að sjá hvernig þróast hafa mismun-
andi áherslur eftir landssvæðum. Þannig
sjáum við hér á Norðurlandi mjög öfluga
bolfiskvinnslu og raunar er þessi lands-
hluti einnig með sterka stöðu í kjöt-
vinnslu. Stórum hluta af bolfiskafla Ís-
lendinga er landað á Norðurlandi og
hann unninn í fiskvinnslum sem telja nú
til tæknivæddustu vinnsluhúsa á heims-
vísu hvað varðar sjálfvirknivæðingu.
Hér er því góður grunnur til að vinna að
þróun tæknilausna og gagnasafna til
aukinnar verðmætasköpunar. Samfélag-
ið býr að aðstöðu til líftæknirannsókna
og nýsköpunar á sviði sjávarútvegs-
fræða, þar sem Matís kemur að kennslu
og rannsóknum í samstarfi við Háskól-
ann á Akureyri. Hér eru því vafalítið
mörg tækifæri til að nýta,” segir Sæ-
mundur.
Austfirðir öflugasta
uppsjávarlandsvæðið
Þegar svo aftur er litið til Austfjarða
blasir þar við öflugasta uppsjávar-
vinnslusvæði landsins.
„Þar hafa bæði byggst upp öflugar
manneldisvinnslur á uppsjávarfiski, sem
og hliðargreinar á borð við mjöl- og lýs-
isvinnslu. Þetta hefur leitt af sér aukna
þekkingu á uppsjávarfiskum þar með
talið samspil vinnslu og náttúrulegs
breytileika hráefnis. Einnig hefur byggst
upp grunnþekking á nýjum tegundum
sem þrífast innan lífríkis miðsjávarlaga
s.s. rauðátu, ljósátu og gulldeplu. Fram-
þróunin felst að mínu mati í að horfa nú
til strauma manneldisvinnslunnar og
endurhönnunar framleiðsluferla fisk-
mjöls og lýsis,“ segir Sæmundur.
Rannsóknir geta stutt fiskeldið á
Vestfjörðum
Einn helsti vaxtarsproti sjávarútvegs-
greinarinnar nú um stundir er fiskeldið
á Vestfjörðum sem er að verða kjölfesta í
atvinnuuppbyggingu svæðisins og hefur
skapað gríðarleg verðmæti á stuttum
tíma. „Það kallar á nýjar lausnir í nýt-
ingu hliðarstrauma hráefnis, fóðurgerð
og framþróun umhverfismála. Horfa þarf
heildstætt á fiskeldistækni og virðiskeðju
eldisfisks frá Íslandi. Rannsóknir á af-
urðum ættu að miða að því að tryggja
gæði flaka og heils fisks á markaði þar
sem flutningaleiðir geta verið langar og
ólíkar. Þekkingaruppbygging á vinnslu-
leiðum eldisfisks hefur í för með sér
aukna verðmætasköpun, sem skapast af
lægri flutningskostnaði, verðmætari af-
urðum, nýtingu hliðarhráefna, þróun
vinnsluferla og minna sótspor.
Fjölbreytileiki á Suðurlandi
Meiri fjölbreytileiki einkennir matvæla-
vinnsluna á suðvesturhorni landsins
með öflugum landbúnaði á Suðurlandi
en sterkum sjávarútvegi í t.d. Vest-
mannaeyjum, Grindavík og Reykjavík.
„Landssvæðin hafa þannig mismunandi
áherslur og þarfir sem mikilvægt er að
horfa til í rannsóknum og uppbyggingu.
Framtíðarsýn okkar er að starfstöðvar
Matís á landsbyggðinni byggi á styrk og
sérstöðu hvers svæðis en geti jafnframt
nýtt öll þau tækifæri sem gefast og það
kallar á góða samvinnu milli landshluta,”
segir Sæmundur.
■ Þegar landið í heild er skoðað sést að mismunandi áherslur eru að þróast milli
landssvæða. Þannig er bolfiskvinnsla áberandi á Norðurlandi, uppsjávaráhersl-
an mest á Austurlandi og fiskeldið á Vestfjörðum. Í bígerð er stofnun þróunar-
vettvangs í vinnslutækni á Norðurlandi sem hefði það markmið að stuðla að
nýsköpun og aukinni verðmætasköpun.
■ Sjókvíaeldi á Vestfjörðum er í mikilli
sókn. „Þekkingaruppbygging á
vinnsluleiðum eldisfisks hefur í för
með sér aukna verðmætasköpun,“
segir Sæmundur.
Nýsköpun í sjávarútvegi