Morgunblaðið - Sunnudagur - 13.09.2020, Blaðsíða 10

VIÐTAL
10 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13.9. 2020
stjórann. Hann hafði aðra skoðun á málinu.
„Veiga,“ sagði hann. „Þú hefur allt þitt líf synt á
móti straumnum; það er því táknrænt að þú róir
rangsælis umhverfis Ísland.“ Þar með var það
slegið.
Hugsaði sig ekki um tvisvar
Skipstjórinn birti í framhaldinu mynd af Veigu
á samfélagsmiðlum og greindi frá áformum
hennar. Myndin vakti nokkra athygli og þar
sem Veiga var stödd skömmu síðar í bókabúð á
Ísafirði hringdi síminn. Það var Óskar Páll
Sveinsson kvikmyndagerðarmaður að kanna af-
stöðu hennar til þess að hann gerði heimildar-
mynd um ferðalagið. „Ég þekkti Óskar ekki
neitt en leist strax vel á hugmyndina enda hafði
ég sjálf hugsað að sniðugt gæti verið að gera
mynd af þessu tagi. Fyrir vikið þurfti ég ekki að
hugsa mig um tvisvar,“ segir Veiga.
Þau biðu ekki boðanna og fyrstu upptökur
voru gerðar strax haustið 2018. Þær síðustu í
mars á þessu ári.
– Var þessi róður kringum Ísland ekki hættu-
för?
„Það má alveg segja það. Ísland er eitt af erf-
iðustu löndunum sem þú getur róið kringum.
Það gerir suðurströndin, þar sem bæði er brim-
lending og farið út í brimi. Þarna eru engir firðir
til að leita skjóls og erfitt að komast að manni
þurfi maður á aðstoð að halda enda engir vegir
niður að strönd. Það tók mig átta daga að róa
frá Þjórsá að Vík en ég þurfti að gera hlé á róðr-
inum um tíma vegna veikinda.“
Hún kveðst einu sinni hafa velt alvarlega fyr-
ir sér hvort hún ætti að biðja um aðstoð frá
Landhelgisgæslunni. „Þá ætlaði ég í land við
eina jökulána en það er þannig að maður verður
að velja réttu ölduna til að fara í land af því það
koma alltaf nokkrar litlar, svo koma tvær, þrjár
stórar og ekki vill maður lenda í þeim. Maður
verður að sörfa inn á öldunum og þær eiga það
til að snúa bátum ef þær eru nógu stórar og það
gerðist hjá mér þarna; ég var komin á hlið í öld-
unni þar sem ég var í brotinu en þegar ég sá
strauminn frá ánni koma á móti mér sneri bátn-
um á augabragi í 180º og var skyndilega komin
með vinstri hliðina að landi og hvolfdi næstum
því. Ég lenti á endanum á sandeyju í miðri
jökulánni og stórar sandöldur komu inn af hafi.
Mér leið eins og ég væri stödd á lítilli eyðieyju í
miðri ánni. Þessu lauk með því að ég kíkti á
flóðatöflu og sá að það var að detta í háfjöru.
Þurfti þó að bíða í tvo tíma eftir að það hækkaði
nægilega mikið í sjónum til að öldurnar færu yf-
ir bakkann sem var þarna fyrir utan áður en
brotið minnkaði nægilega mikið til að ég kæmist
út.“
Hvað er ég að þvælast?
Öðru sinni komst Veiga í hann krappan þegar
hún var að fara fyrir fontinn á Langanesi í
svartaþoku, þannig að hún sá varla klettana, og
hátt í tveggja metra undiralda úr norðaustri
mætti henni. Aldan skall á klettaveggnum og
kastaðist til baka þannig að þetta var eins og að
vera í suðupotti í miklum straumi. „Þetta var
svo sem aldrei tvísýnt en nóg til þess að ég fór
að velta fyrir mér hvern andskotann ég væri að
þvælast þarna. En um leið og maður hleypir efa
og ótta inn þá fer maður að stífna í skrokknum
sem er ekki gott í kajakróðri. Þá fer maður að
missa jafnvægið. Ég gerði því bara öndunar-
æfingar og átti góðar samræður við sjálfa mig.“
Óskar Páll beið eftir Veigu í landi og ætlaði að
freista þess að ná góðu myndefni af róðrinum á
þessum slóðum. Honum varð ekki kápan úr því
klæðinu vegna þess að hann sá Veigu aldrei
enda þótt hún væri ekki nema fimmtíu metra
frá landi.
Stundum beið Óskar eftir Veigu með tökuvél-
ina á lofti. „Kannski verður hann ekkert glaður
að heyra það en það erfiðasta við þessa ferð var
heimildarmyndin. Það tók mig tvo tíma að gera
mig klára á morgnana, síðan reri ég kannski í
þrettán tíma og þurfti svo aðra tvo til að ganga
frá öllu og gera klárt fyrir svefninn. Þá var ekki
auðvelt að lenda í viðtali; um kynleiðrétting-
arferlið, konuna mína fyrrverandi og annað
slíkt. Enda sagði ég oft við Óskar í gríni: Enginn
karlmaður hefur grætt mig eins mikið og þú!“
Hún hlær.
Annars fór einkar vel á með Veigu og Óskari
og þau fóru langt á húmornum; ekki síst hvort
fyrir öðru. „Við skutum látlaust hvort á annað
meðan á gerð myndarinnar stóð og þá helst
varðandi það hvort Ísafjörður eða Skagafjörður
sé betri en Óskar er þaðan. Innst inni veit hann
að ég hef rétt fyrir mér þó svo að hann sé ekki
tilbúinn að viðurkenna það. Einu sinni lagði Pét-
ur Einarsson, sem framleiðir myndina, til að við
leituðum til hjónabandsráðgjafa.“
Hún hlær aftur.
Allt svo einfalt
Gleðin var þó erfiðleikunum yfirsterkari og hún
fólst ekki síst í einfaldleikanum. „Allt var svo
einfalt á þessu ferðalagi. Það eina sem ég gerði
var að róa, skoða veðurspá, sofa og borða. Það
er yndislegt líf.“
Ég heyri hana brosa gegnum símann.
– Nú ertu komin með ákveðna fjarlægð á
þetta ferðalag. Hvernig hugsarðu um það í dag?
„Ég er enn þá að átta mig á því að ég hafi
klárað þetta verkefni. Fólki finnst þetta vera af-
rek en mitt stærsta afrek í lífinu er að hafa farið
gegnum kynleiðréttingarferlið. Áður en ég lagði
af stað var ég að vona að róðurinn yrði erfiðari
en hann var það ekki; hann var barnaleikur mið-
að við leiðréttingarferlið. Gerðist róðurinn mér
erfiður þá gat ég bara tekið mér hvíld. Það gerir
maður ekki í hinu ferlinu. Maður ýtir ekki á
pásu og tekur sér frí frá tilfinningum sínum;
allra síst þegar þyrmt hefur yfir mann. Kynleið-
réttingarferlið var ofboðslega stórt og allt
breyttist í lífinu.“
– Er einhver leið að búa sig undir slíkt ferli?
„Nei, engin leið. Þú hefur ekki hugmynd um
út í hvað þú ert að fara og veist ekki hvernig
aðrir koma til með að taka þessu. Í mínu tilfelli
var stærsti óttinn við annað fólk. Missi ég börn-
in mín, fjölskylduna og vini? Munu allir snúa
baki við mér? Með öðrum orðum voru mínir
mestu fordómar mínir eigin fordómar. Ég gerði
öðrum sífellt upp skoðanir.“
– Sneri einhver baki við þér?
„Nei. Ég átti þrjú hundruð vini á Facebook
áður en ég fór í leiðréttinguna, núna eru þeir tvö
þúsund,“ svarar hún hlæjandi. „Nei, að öllu
gríni slepptu þá hef ég ekki misst nokkra mann-
eskju úr mínu baklandi.“
Ekkert tískufyrirbrigði
– Hefur fólk sem er að íhuga kynleiðréttingu
leitað til þín?
„Já, það hefur komið fyrir. Ég hef líka fengið
skilaboð frá transfólki með þakklæti fyrir að
vera sýnileg, síðast í gær fékk ég langan póst
frá konu sem býr í Kanada, þar sem hún þakk-
aði mér fyrir allt sem ég væri að gera. Það
skiptir miklu máli fyrir fólk í þessum sporum að
hafa fyrirmyndir. Það sem vakti fyrir mér með
róðrinum var að vekja athygli á því að transfólk
er bara venjulegt fólk. Sumir virðast halda að
það sé eitthvert tískufuyrirbrigði að leiðrétta
kyn sitt en ég get fullvissað fólk um að þetta
ferli er mjög flókið og enginn ætti að leggja af
stað í þessa vegferð nema að vandlega ígrund-
uðu máli.“
Að sögn Veigu hefur viðmót fólks breyst til
hennar eftir að hún varð kona. Þannig hringdi
hún einu sinni á bifreiðaverkstæði, kynnti sig og
sagði að bíllinn hennar hefði brætt úr sér. Bað
um tæknilegar ráðleggingar vegna viðgerðar.
Ekki var viðlit að fá þær fyrr en hún lét þess
getið að hún hefði unnið sem rennismiður í tutt-
ugu ár. „Maðurinn hafði greinilega enga trú á
því að kona gæti leyst þetta mál ein síns liðs.
Eftir þetta kynni ég mig ekki og nota bara
gömlu röddina mína þegar ég hringi í erindum
sem þessum,“ segir hún hlæjandi.
Sitthvað fleira hefur drifið á hennar daga.
„Ég hef verið spurð hvort ég hafi lækkað í laun-
um og mér boðin aðstoð við að skipta um ljósa-
peru á bensínstöð – sem gerðist aldrei áður. Alls
konar aðra herramennsku mætti nefna,“ segir
Veiga en tekur fram að mikill munur sé á við-
móti fólks á Ísafirði, þar sem allir þekkja hana
og hennar sögu, og annars staðar.
Og svo er það and-herramennskan. „Það hef-
ur alveg verið flautað á eftir mér og ég klipin í
rassinn eða kjólnum mínum lyft upp. Ekki það
sem ég var að sækjast eftir. Sumir karlar ætla
seint að venja sig af þessu.“
Búum greinilega í karlaveldi
Hún segir reynslu transstráka, sem hún þekkir,
þveröfuga. „Þeir tala um að betur sé á þá hlust-
að en áður. Við búum greinilega enn þá í karla-
veldi.“
Er meiri pressa á konum í samfélaginu en
körlum?
„Já, ég myndi segja það, hvað varðar ákveðna
hegðun og útlit. Það er pressa sem sumar konur
eiga erfitt með að lifa með, sérstaklega meðan
þær eru unglingar.“
Að sögn Veigu eru sumir boðnir og búnir að
ráða henni heilt um það hvað hún megi og hvað
ekki fyrst hún sé orðin dama. „Þetta truflar mig
svo sem ekki mikið. Ég ætla bara að gera það
sem ég vil. Til að byrja með klæddi ég mig alltaf
upp og gat ekki farið út úr húsi án þess að mála
mig. Það var vegna þess að ég sá alltaf karl-
manninn í speglinum og þurfti að mála yfir
hann. Eftir því sem hormónarnir eru farnir að
virka betur og sjálfstraustið hefur aukist þarf
ég ekki lengur á þessu að halda; það er alveg
hending ef ég klæði mig upp og mála mig í dag,
ég er bara í útivistargallanum. Það er minn lífs-
stíl og þannig líður mér best.“
Hún gerir stutt hlé á máli sínu.
„Í dag er ég komin á þann stað, ætli það hafi
ekki gerst fyrir svona einu til tveimur árum, að
það sem aðrir segja skiptir mig ekki lengur
máli. Í því felst ofboðslegt frelsi,“ heldur hún
áfram. „Ég var einu sinni spurð að því á fyrir-
lestri sem ég hélt hvort mikið væri horft á mig.
Nei, svaraði ég um hæl. Vinkona mín, sem var
með mér, kvaddi sér þá hljóðs og benti á, að fólk
horfði alveg á mig; ég tæki bara ekki eftir því
lengur. Við erum allt of upptekin af áliti ann-
arra.“
Enginn tími fyrir samband
Spurð í lokin um sína persónulegu hagi upplýsir
Veiga að hún sé einhleyp. „Ég leigi með vinkonu
minni en hef verið ein í fimm ár og líður vel
þannig, þó svo að ég hafi deitað aðeins. Ég er
ekki að leita að sambandi en ef það gerist þá
bara gerist það. Eins og er hef ég ekki tíma fyr-
ir samband, það er svo mikið að gera hjá mér.
Næsta verkefni er að róa kringum Danmörku,
Svíþjóð og Noreg. Ég var búin að skipuleggja
og fjármagna Danmerkurferðina í vor en kór-
ónuveirufaraldurinn kom í veg fyrir áform rétt
áður en ég lagði í’ann. Það voru mikil vonbrigði
en vonandi næ ég að gera þetta á næsta ári.
Mitt lífsviðurværi eru fyrirlestrar sem ég ef
ekki getað haldið að undanförnu vegna farald-
ursins. Þannig að ég hef aldrei átt eins lítið og
aldrei þénað eins lítið og núna en samt hefur
mér aldrei liðið betur og aldrei verið eins ham-
ingjusöm. Mitt markmið er að lifa í núinu og
njóta lífsins.“
Veiga er útivistarmanneskja fram í fingurgóma.
Ljósmynd/Isley
Veiga á kajaknum. Hún segir mikilvægt að hleypa hræðslunni ekki inn á ferðalagi sem þessu.
Ljósmynd/Veiga
Veiga kann best við sig í úti-
vistarfötum en klæðir sig
þó upp til hátíðarbrigða.
Ljósmynd/Isley
’Það var mjög skrýtin til-finning að setjast ein niðurog horfa á níutíu mínútnamynd um sjálfa sig. Á heild-
ina litið skemmti ég mér bara
vel; hló oft en varð líka klökk.
En að sýningu lokinni var all-
ur vindur úr mér og ég hrein-
lega brotnaði niður úti í bíl.