Morgunblaðið - 06.10.2020, Síða 4

Ljósmynd/Bogi Þór Arason
Ungur haförn Á flugi yfir fjörunni í grennd við Stykkishólm í sumar. Nokkrir ernir voru á ferð og vöktu athygli.
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Merkingar á ungum hafarna með leið-
arritum hafa gefið mikilvægar upp-
lýsingar um ferðir þeirra og háttalag.
Nú bera tólf ungir ernir slík tæki og
segir Kristinn Haukur Skarphéð-
insson, dýravistfræðingur hjá Nátt-
úrufræðistofnun, að skráningar frá
þessum sendum gefi mikilsverðar
upplýsingar um það skeið í lífi
fuglanna, sem minnstar upplýsingar
hafi verið um.
Í pistli Jóns Gunnars Ottóssonar
forstjóra í nýútkominni ársskýrslu
Náttúrufræðistofnunar fyrir 2019 er
fjallað um þessar rannsóknir. Þar
kemur fram að hafernir hafa verið
merktir hér á landi í stórum stíl, fyrst
með hefðbundnum málmmerkjum en
síðar með sérstökum litmerkjum, sem
geri kleift að greina einstaklinga á
færi. Yfir 98% arnarunga sem komist
hafi á legg frá og með 2004 hafi verið
litmerkt og hafi þeir margir skilað sér
inn í varpstofninn, svo nú sé um helm-
ingur varpfuglanna litmerktur.
Ernir fari yfirleitt ekki að verpa
fyrr en 5-7 ára gamlir og til þess að
varpa skýrara ljósi á búsvæðanotkun
ungra arna hafi leiðarritar (gps-
loggers) verið settir á unga sumarið
2019, í fyrsta sinn hér á landi, segir í
pistli Jóns Gunnars.
Kristinn Haukur segir að tveir af
þeim átta ungum, sem merktir voru
2019, hafi drepist, en sendingar berist
reglulega frá hinum. Í sumar voru sex
ungar merktir til viðbótar og berast
nú sendingar frá tólf ungum örnum.
Hann segist eiga von á að framhald
verði á verkefninu, en hvert tæki
kostar um 320 þúsund krónur eða um
tvö þúsund evrur.
Eitthvað áhugavert daglega
Á hverjum morgni er lesið af gögn-
unum og segir Kristinn að nánast sé
um nafnakall að ræða þegar ungfugl-
arnir hafa samband við móðurstöð.
Nokkur spenna sé þessu samfara
meðal vísindamanna og á hverjum
degi komi eitthvað áhugavert í ljós.
Hann segir að ekki verði hægt að
veita almenningi aðgang þar sem þar
komi fram viðkvæmar upplýsingar
um staðsetningu óðala.
„Við eigum eftir að vinna úr gögn-
unum, en það er margt sem þegar
hefur komið á óvart,“ segir Kristinn
Haukur. „Til að mynda fá ungir fuglar
að valsa um á óðulum annarra arna og
í þeim efnum virðast fullorðnir ernir
vera umburðarlyndir gagnvart að-
komuungum. Í einu tilviki var par
með unga sinn á óðali, en til viðbótar
voru fjórir ungir aðkomuernir á svæð-
inu.
Í fyrrahaust yfirgáfu fyrstu ung-
arnir óðalið í lok október, en þeir síð-
ustu ekki fyrr en í febrúar. Ungarnir
hafa lært að afla sér fæðu þegar kem-
ur fram í október, en sumir velja að
halda sig á heimaóðalinu fram yfir
áramót og njóta þá væntanlega stuðn-
ings foreldra. Þeir fara oft í 7-8 kíló-
metra ferðir, en koma til baka og fá að
gista heima hjá sér.“
Ævintýraþá virðist einkenna líf
ungu fuglanna og þeir fara í langar
könnunarferðir. Eins og búist var við
héldu þeir sig mikið við ströndina í
fyrravetur og upp með ám sem ekki
leggur að vetrinum. Aðrar ferðir og
furðulegri er erfiðara að útskýra og
nefnir Kristinn Haukur að einn hafi
lagt í ferðalag inn á Arnarvatnsheiði í
vor þegar allt var þar ísi lagt. Hann
hafi þó séð sitt óvænna og snúið við.
Annar hafi haldið norður fyrir Skjald-
breið í vor á tíma þegar ekkert var að
sækja þangað og þriðji fuglinn hafi
sportað sig á Þingvallahringnum.
Stundum séu skýringarnar nær-
tækar eins og þegar ungur fugl hélt
sig í hálfan mánuð á Mýrum. Í ljós
kom að hann hafði fundið dýrahræ og
undi glaður við sitt.
Senditæki kortleggja
ferðir ungra hafarna
 Eins og nafnakall þegar þeir hafa samband við móðurstöð
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Lagning ljósleiðara Mílu yfir hálendið
er langt komin. Þegar hann kemst í
gagnið eykst fjarskiptaöryggi á
Norðurlandi til muna og tækifæri
gætu skapast til uppbyggingar
gagnavera víðar en nú er.
Neyðarlínan og Rarik í samvinnu
við fleiri aðila lögðu fyrir þremur ár-
um rafstreng og ljósleiðara frá Geysi
og upp á Bláfellsháls og á síðasta ári
var farið alla leið að Hveravöllum.
Ríkið studdi þá framkvæmd. Tilgang-
urinn var að auka fjarskiptaöryggi á
þessu svæði. Rafstrengurinn skapar
einnig möguleika á að koma upp
hleðslustöðvum fyrir rafbíla á Kili.
Míla er að prjóna við báða enda.
Lagði í sumar streng frá Reykholti í
Biskupstungum að Geysi, til að geta
tengt við ljósleiðara frá Reykjavík, og
hélt áfram norður frá Hveravöllum
með stefnu á Steinsstaði í Skagafirði
þar sem Míla er með símstöð.
Byrjað var frá Hveravöllum, farið
yfir Blöndu, norðan við Blöndulón og
yfir Guðlaugstungur. Jón Ríkharður
Kristjánsson, framkvæmdastjóri
Mílu, segir að Guðlaugstungur séu
friðland og hafi lagning strengsins
tafist vegna þess tíma sem tók að fá
leyfi. Skipulagsstofnun taldi að lokum
ekki þörf á að fara í umhverfismat
vegna lagningar strengsins þar um og
Umhverfisstofnun veitti leyfi með
ýmsum skilyrðum. Jón segir að vegur
sé í gegn um friðlandið, nánast alla
leið, og strengurinn plægður í veg-
kantinn. Því séu lítil ummerki eftir
framkvæmdina.
Verkið er unnið með þremur hóp-
um. Fyrsti hópur jarðvinnuverktak-
ans plægir ljósleiðarastrenginn niður.
Annar hópurinn fer á eftir og lagar öll
ummerki. Þriðji hópurinn er á vegum
Mílu og hann annast tengingar og
lokafrágang.
Á leið niður í Skagafjörð
Nú eru tækin að koma niður í
Skagafjörð og telur Jón að verkið
muni klárast áður en vetur skellur á
fyrir alvöru. Verktakarnir hafi til
þessa fengið ágætisveður. Snjóföl hafi
um tíma verið yfir án þess að það setti
strik í reikninginn.
Strengurinn verður tilbúinn í nóv-
ember en kemst ekki í full not fyrr en
á næsta ári þegar aðalflutningskerfi
hans, bylgjulengdarkerfið, verður
sett upp.
Upphaflegur tilgangur ljósleiðara
upp á Kjöl var að auka fjarskipta-
öryggi á hálendinu. Jón segir að með
tengingunni norður fáist viðbótar-
öryggi. Meginhluti efnis fyrir fjar-
skiptin sé framleiddur á höfuðborg-
arsvæðinu og Míla telji mikilvægt að
hafa fleiri varaleiðir. Ljósleiðari ligg-
ur hringinn um landið og því er ein
varaleið ef eitthvað klikkar. Með há-
lendisleiðinni, sem er í raun tenging
frá Reykjavík til Akureyrar, eftir öðr-
um leiðum en hringtengingin, séu
varaleiðirnar orðnar tvær.
Fjárfesting til framtíðar
Fjarskiptin eru ekki að aukast og
skapar því hálendisleiðin fyrirtækinu
ekki nýjar tekjur. „Við teljum þetta
þó góða fjárfestingu til framtíðar, fyr-
ir utan aukið öryggi, og erum þá að
hugsa 20-30 ár fram í tímann,“ segir
Jón.
Sveitarfélög víða um land vinna að
því að fá til sín gagnaver sem lið í at-
vinnuuppbyggingu. Ýmsir innviðir
þurfa að vera fyrir hendi, til dæmis
aðgangur að raforku og ljósleiðara.
Gagnaver sem byggt hefur verið upp
á Blönduósi nýtur væntanlega góðs af
nýja strengnum og Jón segir að sveit-
arfélög fyrir norðan og víðar séu að
skoða möguleika sína.
Hálendisleið eykur fjarskiptaöryggi
 Lagning ljósleiðara Mílu yfir hálendið er langt komin  Verður önnur varaleiðin fyrir fjarskipti
 Sveitarfélög á Norðurlandi kanna möguleika á að laða til sín gagnaver til atvinnuuppbyggingar
Ljósmynd/Míla
Skagafjörður Verktakar plægja niður ljósleiðarastreng meðfram vegi nið-
ur í Skagafjörð. Snjóföl á jörðu truflar vinnuna ekki að neinu ráði.
4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 6. OKTÓBER 2020
t í næsta
óteki
Kemur sem hentugur úði en honum er spreyjað yfir augnlokin þ.e. á lokuð augun.
Úðann má nota með farða og augnlinsum.
Fæs
Ap
Kórónuveirufaraldurinn er enn í
vexti. Ef ekki er gripið inn í gætum
við farið að sjá alvarlegri faraldur
hér á landi. Engin merki eru um að
sjúkdómurinn sé vægari núna en
hann var áður.
Þetta er meðal þess sem Þórólfur
Guðnason sóttvarnalæknir sagði á
upplýsingafundi almannavarna í
gær, en þeir verða framvegis á nýj-
um tíma, klukkan 11 á mánudögum
og fimmtudögum.
Alls greindust 59 manns með kór-
ónuveirusmit á sunnudag, 58%
þeirra voru í sóttkví við greiningu.
Alls hafa tæplega 770 einstaklingar
greinst frá því að þessi bylgja hófst
og þar er miðað við upphafsdaginn
15. september. 670 eru í einangrun.
Fimmtán liggja inni á Landspítala
vegna Covid-19. Þrír voru á gjör-
gæslu í gær og allir í öndunarvél.
Þórólfur sagði faraldurinn vera í
línulegum vexti en bætti við: „Á köfl-
um finnst manni að hann sé að fara í
veldisvöxt.“
Aðeins þrír greindust með veiruna
utan höfuðborgarsvæðisins í fyrra-
dag. Smit hafa komið upp á landinu á
vinnustöðum, innan fjölskyldna, í
vinahópum, á krám og á líkamsrækt-
arstöðvum, þar á meðal hnefaleika-
stöð í Kópavogi. Þá hafa komið upp
smit á hjúkrunarheimilum.
Faraldurinn
í örum vexti
 Þrír í öndunarvél á gjörgæslu LSH
Kórónu-
veirusmit
H
ei
m
ild
:
co
vi
d.
is
Nýgengi innanlands
29. september:
156,3 ný smit sl. 14 daga á 100.000 íbúa
15 eru á sjúkrahúsi, þar af 3 á gjörgæslu
289.017 sýni hafa verið tekin
2.391 einstaklingar eru í sóttkví
670 er með virkt smit og í einangrun
Nýgengi, landamæri: 7,1