Morgunblaðið - 10.10.2020, Qupperneq 4

4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. OKTÓBER 2020
Efling-stéttarfélag • Guðrúnartún 1, 105 Reykjavík • Sími 510 7500
Dagskrá fundarins:
1. Staðan á vinnumarkaði
2. Störf trúnaðarráðs
3. Kosning aðal- og varamanna í uppstillingarnefnd
4. Önnur mál
Félags- og
trúnaðarráðsfundur
Efling–stéttarfélag boðar til sameiginlegs félags- og
trúnaðarráðsfundar sem haldinn verður þann 15. október
klukkan 19:30. Fundurinn verður haldinn með fjarfunda-
búnaðinum Zoom.
Félagsmenn eru beðnir að skrá sig á fundinn með því
að senda tölvupóst á felagssvid@efling.is.
Þeim verður í kjölfarið sendur tengill
og leiðbeiningar um notkun
fjarfundabúnaðar.
Höskuldur Daði Magnússon
hdm@mbl.is
Tíðni meðgöngusykursýki hér á
landi var 16,3% árið 2019 og hefur
aldrei verið jafn há. Meðal skýringa
á aukinni tíðni meðgöngusykursýki
eru hækkandi barneignaraldur
kvenna auk þess sem tíðni ofþyngd-
ar og offitu hefur aukist í samfélag-
inu á síðustu árum. Þetta kemur
fram í Talnabrunni, fréttabréfi land-
læknis um heilbrigðisupplýsingar.
Í Talnabrunni er rakið að með-
göngusykursýki hafi aukist verulega
síðastliðinn áratug. Til samanburðar
við að 16,3% þungaðra kvenna hafi
greinst árið 2019 greindist aðeins
2,1% þeirra með sykursýki á með-
göngu árið 2006. Þó ber að hafa í
huga að árið 2012 var gerð breyting
á klínískum leiðbeiningum um skim-
un, greiningu og meðferð sykursýki
á meðgöngu. Þá voru greiningarskil-
merki sykursýkinnar rýmkuð svo
fleiri greinast en áður. Ljóst er þó að
aukning hefur orðið á síðustu árum.
Mest aukning hefur orðið hjá konum
35 ára og eldri. Í þeim hópi greindist
ein af hverjum fjórum konum með
meðgöngusykursýki árið 2019.
Fram kemur einnig í Talnabrunni
að háþrýstingur, sem greinist á
meðgöngu, geti haft alvarlegar af-
leiðingar fyrir bæði konu og barn.
Hann geti þróast yfir í meðgöngu-
eitrun og í alvarlegustu tilfellum yfir
í fæðingarkrampa. Helstu áhættu-
þættir fyrir háþrýstingssjúkdómum
eru m.a. aldur móður yfir 40 ára,
fyrsta meðganga, offita og fjölbura-
meðganga.
Mikil aukning á áratug
Sykursýki á meðgöngu eftir aldurshópum
Hlutfall kvenna sem greindust árin 2006-2019
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Heimild: Embætti landlæknis
<25 ára 25-34 ára 35+ ára Allir aldurshópar
Allir aldurshóp-
ar 2006: 2,1%
Allir aldurshóp-
ar 2019: 16,3%
 Sífellt fleiri
konur fá með-
göngusykursýki
Ragnhildur Þrastardóttir
Oddur Þórðarson
Á fimmtudag greindust 97 kórónu-
veirusmit á landinu öllu. Víðir
Reynisson yfirlögregluþjónn reikn-
ar með því að smit verði áfram svo
mörg næstu daga. Farsóttahús eru
að fyllast, fjölgað hefur verið í
smitrakningarteymi ríkislögreglu-
stjóra og mikið álag er á Covid-
göngudeild Landspítala. Í minnis-
blaði, sem viðbragðsstjórn og far-
sóttanefnd Landspítala sendu
sóttvarnalækni í síðustu viku og
Morgunblaðið hefur undir höndum,
segir að Landspítali standi frammi
fyrir talsvert meiri áskorun nú í
upphafi þriðju bylgju faraldursins
en þegar hann kom fyrst hér að
landi. Það er mat sérfræðinga
Landspítala að búast megi við því
að um miðjan októbermánuð verði
staðan sú að allt að 30 einstakling-
ar þurfi að liggja inni á spítalanum.
Anna Sigrún Baldursdóttir, að-
stoðarmaður forstjóra Landspítal-
ans, segir að spítalinn geti brugðist
við jafnvel svörtustu spám. Það sé
hins vegar að því gefnu að flæð-
isvandi spítalans verði leystur, þ.e.
að fleiri útskriftarhæfir sjúklingar
verði útskrifaðir af spítalanum og
inn á viðeigandi hjúkrunarheimili
eða stofnanir.
Nýtt úrræði kom sér vel
„Fyrstu mánuði þessa árs var
um að ræða rétt um fimmtung
þeirra sem á spítalanum lágu. Hef-
ur þetta leitt til þess að bráðalegu-
deildir spítalans hafa flestar verið
með nýtingu vel yfir 100% síðustu
misseri en æskilegt er að nýtingin
liggi á bilinu 80-85%. Alvarleg birt-
ingarmynd þessarar stöðu hefur
verið mikið álag á bráðamóttöku
spítalans þar sem sjúklingar hafa
þurft að bíða í óviðunandi tíma eftir
því að komast á viðeigandi bráða-
legudeildir,“ segir í minnisblaðinu.
Með það að markmiði að leysa
flæðisvandann skipuðu heilbrigðis-
ráðherra og forstjóri Landspítala
átakshóp sem hafði það hlutverk að
gera tillögur um úrbætur og skilaði
hópurinn áliti í febrúar síðastliðn-
um. Niðurstaða þeirrar vinnu var
meðal annars sú, eins og segir í
minnisblaðinu, að útskriftarhæfir
sjúklingar á Landspítala fengju
forgang á hjúkrunarheimili Hrafn-
istu við Sléttuveg sem var opnað
28. febrúar.
Á örfáum dögum útskrifuðust
því 30 einstaklingar á hið nýopnaða
hjúkrunarheimili og fengu tíu til
viðbótar inni á öðrum stofnunum.
Þetta leysti að miklu leyti bráðan
flæðisvanda spítalans en því er
ekki að heilsa núna í þriðju bylgju
og býr spítalinn því við sams konar
flæðisvanda og áður.
Samfélagið virkara
nú en í vor
Í minnisblaðinu segir einnig að
hluti þess vanda sem Landspítalinn
muni glíma við á næstunni sé fólg-
inn í því að samfélagið sé í minni
hægagangi en var í fyrstu bylgju
faraldursins. Þá drógust bæði að-
sókn á gjögæsludeild og á spítalann
almennt saman. Nú er virknin hins
vegar meiri og sjúklingar því fleiri.
Tekið er fram hvernig leysa
megi úr vanda spítalans svo að við-
bragð hans við fjölgun Covid-sjúk-
linga verði sem best. Fækka þurfi
heildarfjölda smita í samfélaginu
öllu og útskrifa þurfi 35 útskrift-
arhæfa sjúklinga á allra næstu
dögum.
„Afar áríðandi er að heilbrigðis-
og velferðarkerfið vinni saman sem
þéttriðið net og með samhæfðum
hætti til að geta brugðist við þess-
um vágesti, jafn vel og í fyrstu
bylgju faraldursins.“
Fjöldi smita frá 28. febrúar:
3.373 staðfest smit
Heimild: covid.is
24 einstaklingar eru á sjúkrahúsi,
þar af 3 á gjörgæslu
júlímaíaprílmars júní ágúst september okt.
7. SEPTEMBER
Eins metra
regla í stað
tveggja metra
reglu
18. SEPTEMBER
Skemmtistöðum
og krám á höfuð-
borgarsvæðinu
lokað
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Smitstuðull utan sóttkvíar*
24. MARS
Samkomur takmarkaðar
við 20 manns
15. JÚNÍ
Landamæra-
skimun hefst
4. MAÍ
Fjöldatakmarkanir
rýmkaðar
16. MARS
Samkomur takmarkaðar
við 100 manns
19. ÁGÚST
Sóttkví milli tveggja
skimana á landa-
mærum
31. JÚLÍ
Samkomur takmarkaðar
við 100 manns
302.425 sýni hafa verið tekin
Þar af í landamæraskimun
156.430
sýni, samtals í skimun 1 og 2
1.447 einstaklingar eru í skimunarsóttkví
3.920 eru í sóttkví
915 einstaklingar eru með virkt smit og í einangrunNýgengi innanlands 8. október:
213,0 ný smit sl. 14
daga á 100.000 íbúa
Nýgengi, landamæri: 7,9
97 ný inn an-lands smit
greindust 8. október
* Smitstuðullinn segir til um hvað smitaður
einstaklingur smitar að jafnaði marga aðra.
Smitstuðull utan sóttkvíar er núna um 3.
Heimild: covid.hi.is
Meiri áskorun í þriðju bylgjunni
 Dökk mynd teiknuð í minnisblaði farsóttanefndar og neyðarstjórnar Landspítala  Sjúklingar þurft
að bíða í óviðunandi tíma  Engin Hrafnistulausn í augsýn  Samfélagið ekki í sama hægagangi
Ríkisstjórnin ákvað á fundi sínum í
gær að verja fimm milljónum króna
í rannsóknir á áhrifum sóttvarna-
aðgerða á veirufaraldurinn.
Sami hópur og hefur undanfarið
unnið að faraldursspálíkani Há-
skóla Íslands mun koma að rann-
sókninni. Thor Aspelund, prófessor
í líftölfræði við Háskóla Íslands,
segist vona að með rannsóknunum
verði hægt að bera saman mismun-
andi sóttvarnaaðgerðir og skoða
mun þeirra á milli með tilliti til
áhrifa á faraldurinn hérlendis.
„Við munum nota svipaða aðferð
og í því sem ég kýs að kalla finnska
líkanið,“ segir Thor Aspelund í
samtali við Morgunblaðið. „Við höf-
um mælt okkur mót við þau til þess
að ræða mögulegar útfærslur,“
bætir hann við.
Ætlunin er að bera saman mis-
munandi sóttvarnaaðgerðir og
skoða hvaða áhrif þær hafa á þróun
faraldurins. Það geti mögulega
gert fólki kleift að segja fyrir um
áhrif einnar samsetningar sótt-
varnaaðgerða og borið þau saman
við áhrif annarrar samsetningar.
„Sóttvarnaaðgerðir eru auðvitað
mikið til umræðu og er fólk oft að
ræða hvað virki til þess að ráða nið-
urlögum faraldursins og hvað virki
ekki. Nú gefst okkur kostur á að
skoða þetta með vísindalegum
hætti,“ segir Thor. Fjárstuðningur
ríkisins notist aðallega til þess að
borga doktorsnemum til að aðstoða
við rannsóknina. Þannig verði til
fleira hæft fólk innan háskólans,
sem einnig styrkir samstarf skólans
við aðra háskóla erlendis.
Skoða áhrif
aðgerðanna
 Fengu fimm milljóna króna styrk