Morgunblaðið - 22.10.2020, Blaðsíða 82

82 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. OKTÓBER 2020 VIÐSKIPTAMOGGINN FRAMÚRSKARANDI FYRIRTÆKI
Þ
að er ekki laust við að blaðamaður
hafi orðið dálítið undrandi þegar
Ivon Stefán Cilia, framkvæmda-
stjóri arkitektastofunnar T.ark
sagði að stofan yrði 80 ára gömul 1. desember
nk. 80 ár eru langur tími, enda voru aðeins 10-
15 arkitektar á Íslandi árið 1940, þegar stofan
var stofnuð, eins og Ivon útskýrir. „Arkitekt-
arnir Gísli Halldórsson og Sigvaldi Thordar-
son stofnuðu fyrirtækið árið 1940, þá nýkomn-
ir frá námi í Danmörku. Þeir voru hluti
Petsamoferðalanganna, sem komu með Esj-
unni frá Danmörku eftir að Þjóðverjar höfðu
hernumið Danmörku í síðari heimsstyrjöld-
inni,“ segir Ivon.
Hann segir að Sigvaldi hafi hætt hjá stof-
unni sjö árum síðar vegna verkefnaskorts, en
Gísli hafi haldið áfram allt til ársins 2000, þeg-
ar hann varð 86 ára. „Hann var sextíu ár í
brúnni,“ segir Ivon.
Gísli lést árið 2012.
Teiknistofunni var skipt upp árið 1947 vegna
þeirrar kreppu sem ríkti í þjóðfélaginu en á
þeim tíma gekk afar erfiðlega að fá leyfi til að
byggja íbúðir. Gísli Halldórsson varð eini eig-
andi stofunnar og starfsmaður. Kjartan Sig-
urðsson, sem varð meðeigandi 1943, flutti til
Danmerkur en Sigvaldi gerðist arkitekt hjá
Sambandinu. Aðrir starfsmenn hurfu til ann-
arra starfa. Gísli var eini eigandi Teiknistof-
unnar allt fram til ársins 1957.
Fjöldi þekktra verka
Eftir Gísla, og T.ark arkitektastofuna, ligg-
ur fjöldi vel þekktra verka, en margir þekkja
til dæmis Laugardalshöllina, tollhúsið og lög-
reglustöðina. Í seinni tíð hafa risið verk eins og
Arion banki í Borgartúni, Höfðatorg Borgar-
túni 21, Edition hótelið við hliðina á Hörpu,
Skarðshlíðarskóli í Hafnarfirði, fjölbýlishús
við Jaðarleiti 2-8 og íbúðarhús við Aldinmörk í
Hveragerði, svo eitthvað sé nefnt.
Ivon segir að nýir meðeigendur stofunnar
hafi komið inn árið 1995, m.a. hann sjálfur og
Ásgeir Ásgeirsson, og hafi tekið við rekstr-
inum nokkrum árum síðar. Í dag eru fimm
arkitektar í eigendahópnum, þau Halldór Ei-
ríksson, Sverrir Ágústsson og Sigrún Guð-
mundsdóttir auk Ivons og Ásgeirs.
Ivon segir að hægt sé að líkja rekstri arki-
tektastofu við harmonikku, sem þenjist út eða
dragist saman eftir efnahagsástandinu í land-
inu. „Við erum eins og kanarífuglinn í kola-
námunni. Við erum fyrstu fyrirtækin sem finn-
um fyrir verkefnaskorti í kreppu, en líka þau
fyrstu sem rísa upp að henni lokinni.“
Ivon minnist síðustu kreppu, árið 2008, þeg-
ar bankakerfið hrundi. „Þá urðu 60% arkitekta
atvinnulaus á einni nóttu.“
Hann segir að í hruninu hafi 35 manns unnið
á stofunni, auk þess sem fyrirtækið hafi rekið
útibú í Kaupmannahöfn. „Kaupmannahafn-
arútibúið var opnað því að á þessum tíma var
skortur á starfsfólki og við urðum að leita út
fyrir landsteinana. En eftir hrunið fækkaði
okkur niður í 13-14 stöðugildi, og allir fóru í
60% vinnu. Þannig náðum við að halda þekk-
ingunni innan fyrirtækisins.“
Íhaldssöm í rekstrinum
Spurður að því hvernig stofan nái að laga sig
að sveiflunum, segir Ivon að mikilvægt sé að
hafa gott taumhald á rekstrinum öllum stund-
um. „Við erum ekkert að eyða mikið um efni
fram, erum íhaldssöm í rekstrinum og pössum
upp á að eiga varasjóð þegar kreppir að. Þess-
vegna erum við í hópi Framúskarandi fyrir-
tækja, enda er þar gerð rík krafa um eigið fé,
veltu og afkomu m.a.“
Ef Ivon ber saman stöðuna nú og árið 2008,
segir hann að hún sé öðruvísi. Byggingamark-
aðurinn sé áfram virkur. „Það er verið að hanna
og byggja fjölbýli og íbúðir. Við vorum líka að
vinna í hönnun á hótelum, og eitt þeirra er enn í
byggingu, Marriott Editoin hótelið við Hörpu.
Það er alltaf eitthvað að gera hjá okkur. Við er-
um núna með um 20 starfsmenn,“ segir Ivon, og
bætir við að í þessum geira sé erfitt að sjá
lengra en þrjá mánuði fram í tímann hvað verk-
efni varðar. „Það er því nauðsynlegt að vera á
tánum hvað reksturinn varðar.“
Auk þess að hanna íbúðir og hótel, kemur
stofan að hönnun á öllu frá gufuaflsvirkj-
unum á Hellisheiði og Þeistareykjum, að end-
urgerð skrifstofuhúsnæðis. „Við erum í öllu.
Það er hitt og þetta í gangi.“
Verkefni arkitekta lifa áfram, þó svo að
byggingar séu afhentar fullbúnar. Þegar
kemur að viðhaldi eða endurbótum er gjarn-
an leitað aftur til þeirrar stofu sem vann
verkið í upphafi. „Það er heppilegra að leita
til okkar en að fara til þriðja aðila. Við erum
með öll gögn hjá okkur.“
Öll verkefni eru skemmtileg
Spurður að því hvort að einhver verkefni
séu skemmtilegri en önnur segir Ivon að öll
verkefni séu skemmtileg, hvort sem það er 50
íbúða fjölbýlishús eða gufuaflsvirkjun. „Það er
það sem arkitektar monta sig af, að geta sett
sig inn í þankagang annarra, og áttað sig á
hvað viðskiptavinurinn er að hugsa. Svo kom-
um við því frá okkur á áþreifanlegu formi.“
Spurður um breytingar í geiranum á þeim
tæpu fjörutíu árum síðan hann kom heim frá
námi árið 1983, segir Ivon að það sé helst
tölvutæknin. „Þá voru þetta bara pennar og
blýantar, reglustikur og pappír. Nú er þetta
alls konar tölvustudd hönnun.“
Hann segir að fagið sjálft, mannvirkin og
byggingarmáti þeirra sé einnig að breytast
hægt og rólega. „Nú eru hús nær öll klædd og
einangruð að utan, sem þekktist varla þegar
ég var að byrja. Þá er komin meiri fag-
mennska í húsbyggingarnar.“
Spurður um tískustrauma á sviði bygging-
arlistarinnar, segir Ivon að nú sé krafa um að
byggja sífellt ódýrara og hagkvæmara. „Mitt
álit er að það sé samt ekkert nýtt. Við höfum
alltaf horft til þess að byggja með hag-
kvæmum hætti. En nú eru t.d. að koma þessi
hlutdeildarlán á markaðinn fyrir fyrstu kaup-
endur íbúða, og þá eykst þessi þrýstingur.
Annað sem er að verða meira og meira áber-
andi eru þessar grænu lausnir, að byggja á
umhverfisvænan hátt.“
Vantar greiningu á hagkvæmni
Ivon segir það gott og blessað að auka kröf-
ur um að byggja hagkvæmar íbúðir, en hann
segir að greiningu vanti á hvað það þýði ná-
kvæmlega. „Þýðir það að byggja eigi litla íbúð,
eða eru gæði íbúðanna minni. Það vantar um-
ræðu um þetta.“
Spurður að því hvort byggingarreglugerðin
sé hér þröskuldur, segir Ivon að sú reglugerð
sem sé í gildi í dag gefi meiri sveigjanleika en
til dæmis sú sem var í gildi til ársins 2012.
„Það eru miklu minni kröfur í núverandi reglu-
gerð. Nú þarf til dæmis ekki að hafa geymslu-
herbergi með íbúð. Þá er búið að afnema allar
takmarkanir á stærð herbergja. T.d. mega
íbúðarherbergi núna vera minni en átta fer-
metrar, en það var áður lágmarksstærð skv.
eldri reglugerð.“
Eins og aðrar góðar arkitektastofur tekur
T.ark reglulega þátt í samkeppnum. „Við lent-
um nú nýverið í öðru sæti í hugmynda-
samkeppni um skipulag á lóð Náttúrulækn-
ingafélagsins í Hveragerði,“ segir Ivon.
T.ark hefur að sögn Ivons oftar en ekki
gengið vel í samkeppnum og komist í verð-
launasæti í um 70% af þeim 22 opnu sam-
keppnum sem stofan hefur tekið þátt í á síð-
ustu 10 árum. Það minnkar fórnarkostnaðinn
að sögn Ivons og ber stofunni og starfsfólki
hennar frábært vitni. „Svona samkeppni tekur
hverja stofu um 500-800 klukkustundir. Ef
þátttakendur eru kannski 20-30, má gróft
reikna út að tólf þúsund klukkutímar fari í eitt
samkeppnisverk, eða tíu ársverk, þar sem
arkitektar eru að gefa vinnu sína. Þetta er
gríðarlegt vinnuframlag. Ég sæi lögfræðinga
til dæmis eða aðrar stéttir, gefa vinnu sína
með þessu hætti,“ segir Ivon og brosir. „En
þetta er bara veruleikinn sem við lifum við og
tökum því eins og hverju öðru hundsbiti.“
Að lokum segir Ivon að stefnt sé á að halda
upp á 80 ára afmælið í byrjun desember, en
það verði þó gert með óhefðbundnu sniði
vegna faraldursins.
tobj@mbl.is
Morgunblaðið/Eggert
583. sæti
T.ARK
ARKITEKTAR
Meðalstórt 272. sæti
Ivon Stefán Cilia
Mynd/T.ark arkitektar
Ivon segir að öll verkefni séu skemmtileg, hvort
sem það er 50 íbúða fjölbýlishús eða gufuafls-
virkjun. „Það er það sem arkitektar monta sig af,
að geta sett sig inn í þankagang annarra, og áttað
sig á hvað viðskiptavinurinn er að hugsa. Svo
komum við því frá okkur á áþreifanlegu formi.“
Í verðlaunasæti í 70% tilvika
Tillaga T.ark að skipulagi á lóð
Náttúrulækningafélagsins.