Morgunblaðið - 04.11.2020, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. NÓVEMBER 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Hryllingurinnhelduráfram. Í
fyrrakvöld var framið
hryðjuverk í miðborg
Vínar í Austurríki.
Fjórir almennir borg-
arar létu lífið í skot-
árásinni, tvær konur og tveir karl-
ar. 22 menn særðust og sjö eru
þungt haldnir. Árásarmaðurinn
var skotinn til bana og er nú talið
að hann hafi verið einn að verki.
Hann var stuðningsmaður Ríkis
íslams og hét Kujtim Fejzulai.
Maðurinn var vopnaður sjálf-
virkum riffli, skammbyssu og
sveðju og gyrtur eftirlíkingu af
sprengjubelti. Hann var tvítugur
karlmaður frá Norður-Makedóníu
með bæði austurrískan og norður-
makedónskan ríkisborgararétt. Í
apríl fyrra var hann dæmdur í 22
mánaða fangelsi vegna þess að
hann reyndi að komast til Sýr-
lands til að ganga til liðs við Ríki
íslams 2018, en fékk reynslulausn í
desember. Viðurkenndu austur-
rískir ráðamenn í gær að honum
hefði tekist að blekkja yfirvöld til
að halda að hann hefði snúið baki
við öfgum sínum.
Þetta er fjórða hryðjuverkið af
þessum toga á stuttum tíma á
meginlandi Evrópu.
Í Frakklandi var kennari,
Samuel Paty, myrtur í Conflans-
Sainte Honorine rétt fyrir utan
París um miðjan október og í lið-
inni viku voru þrír stungnir til
bana í kirkju í borginni Nice.
Kennarinn hafði sýnt skop-
myndir af spámanninum Múham-
eð í tíma. Árásarmaðurinn hét Ab-
dullakh Anzorov, var 18 ára
gamall og frá Tétsníu. Hann réðst
á kennarann með hnífi og afhöfð-
aði hann. Áður en hann féll fyrir
byssukúlum lögreglu náði hann að
segja frá ódæðisverki sínu í net-
samtali á rússnesku sem rakið hef-
ur verið til Idlib í Sýrlandi þar
sem íslamistar eru með vígi.
Hryðjuverkamaðurinn í Nice
ákallaði Allah meðan á árásinni
stóð. Þegar hann náðist var hann
með þrjá hnífa á sér og eintak af
kóraninum. Hann heitir Brahim
Issaoui, er 21 árs gamall og er frá
Túnis. Þar í landi hafði hann kom-
ist í tæri við lögreglu vegna of-
beldis og eiturlyfjamisferlis. Hon-
um var hleypt inn í Ítalíu í
borginni Bari 9. október eftir að
hafa verið í sóttkví ásamt 400 öðr-
um um borð í ferju. Lögregla segir
að hann hafi komið til Nice 27.
október, aðeins tveimur dögum
fyrir árásina í kirkjunni.
Tvítugur Sýrlendingur réðst á
tvo menn í gamla hluta Dresden í
Þýskalandi 4. október með hníf að
vopni, myrti annan þeirra og
særði hinn. Sýrlendingurinn kom
frá Aleppo um Balkanskaga til
Þýskalands í október 2015. Hann
var undir lögaldri og sótti um hæli
sem flóttamaður. Hann var í mikl-
um samskiptum við íslamska öfga-
menn, þar á meðal Ríki íslams, og í
nóvember 2018 var hann dæmdur í
þriggja ára fangelsi fyrir að hafa
verið að undirbúa sjálfsmorðs-
tilræði. Meðan hann sat í fangels-
inu barst þýsku leyniþjónustunni
ábending frá erlendri leyniþjón-
ustu um að hann hygðist fremja
hryðjuverk þegar
hann yrði látinn lás.
Þeirri ábendingu
var ekki komið
áfram.
Engu að síður var
maðurinn undir eft-
irliti og var talið að
mikil hætta stafaði af honum.
Hann fékk á sínum tíma hæli sem
flóttamaður, en vegna þess hve
hann var forhertur var hann svipt-
ur stöðu flóttamanns í fyrra og
gefin út brottvísun. Honum virðist
þó ekki hafa verið vísað úr landi
vegna þess að Þjóðverjar senda
ekki menn úr landi til Sýrlands
vegna ástandsins þar.
Honum hafði verið uppálagt að
gefa sig fram við lögregluna í
Dresden þrisvar í viku og fara í
meðferð sem miðaði að því að
vinna gegn öfgum hans. Þrátt
fyrir eftirlitið tókst honum að
verða sér úti um hnífana og fremja
árásina aðeins fimm dögum eftir
að hann var látinn laus. Hann var
ekki handtekinn fyrr en 16 dögum
síðar vegna þess að erfðaefni úr
honum fannst á skó annars fórnar-
lambsins.
Í öllum þessum tilfellum voru
ungir menn á ferð, uppfullir af
öfgum og hatri og óbeit á menn-
ingu og lífsháttum þeirra landa,
sem þeir hafa haldið til í leit að at-
hvarfi. Þeir sækja haturshug-
myndir sínar til Ríkis íslams og
annarra öfgahreyfinga íslamista.
Þessir menn létu til skarar
skríða, en þeir skipta þúsundum í
Evrópu sem deila skoðunum
þeirra og hatri. Engin leið er að
segja til um hversu líklegt er að
þeir muni reiða til höggs, en hætt-
an er augljós.
Ríki íslams gerir út á það að
hvetja fylgjendur sína til ódæðis-
verka. Innrætingin er útsmogin
og miskunnarlaus. Þeir eigi með
öllum tiltækum ráðum að ráðast á
laganna verði, almenna borgara
og „trúvillinga“ í þeim löndum,
sem hafa lagst gegn Ríki íslams.
Ekki þurfi mikið til að breiða út
ótta og skelfingu.
Árásirnar undanfarnar vikur
sýna hversu erfitt er að verjast
þessum hryðjuverkum, jafnvel í
löndum þar sem hættan er ljós og
viðbúnaður er mikill. Mönnum
tekst að láta til skarar skríða þótt
vitað sé að þeir séu hættulegir. Í
tveimur tilfellum hafði hryðju-
verkamönnunum verið sleppt úr
fangelsi áður en þeir höfðu af-
plánað dóma sína til fulls. Þeir
hefðu átt að sitja inni þegar
hryðjuverkin voru framin. Á meg-
inlandi Evrópu eiga yfirvöld í
stökustu vandræðum með þá hópa
sem fylgja Ríki íslams og öðrum
íslömskum öfgahópum í blindni.
Það er full ástæða til þess að vera
vakandi fyrir þessari hættu hér á
landi þegar hælisleitendum fjölg-
ar jafnt og þétt. Ef til vill má ekki
hafa uppi slík varnaðarorð, en hjá
því verður einfaldlega ekki kom-
ist. Austurríkismenn komust að
því í fyrradag að það er enginn
óhultur fyrir hryðjuverkum.
Það er nóg komið af samvisku-
lausum árásum öfgamanna á sak-
laust fólk og það þarf að mæta til-
ræðismönnum og hryðjuverka-
samtökum af fullri hörku.
Hryðjuverkum
íslamskra
öfgamanna
í Evrópu linnir ekki}
Enn eitt tilræði
Á
ður en lengra er haldið vil ég taka
það fram að starfsfólk heilbrigð-
iskerfisins er frábært, þetta góða
fólk starfar hins vegar í kerfi sem
hannað er af öðrum.
Heilbrigðiskerfið er á ábyrgð heilbrigðis-
ráðherra og ber honum því að sjá til þess að
það virki í samræmi við lög og reglugerðir.
Ráði ríkisvaldið ekki við verkefnið þarf að fela
það öðrum.
Mörg lásum við átakanlega frásögn Önnu
Sifjar Ingimarsdóttur sem hún ritaði á fésbók-
arsíðu sína og DV.is fékk leyfi til að birta.
Frásögnin kippir okkur örstutt inn í lítinn
hluta þess harmleiks sem Anna og fjölskylda
upplifðu. Geðheilbrigðiskerfið brást fjölskyld-
unni þegar hún þurfti á því að halda.
Hvers vegna er þetta svona? Hvers vegna
hrekjast sjúklingar og aðstandendur um kerfið eins og lít-
ill bátur í ólgusjó án þess að fá hjálp? Hvað er að?
Anna skrifar: „Við vitum öll hvaða afleiðingar það hefur
í för með sér ef ekkert er að gert, því er brugðist við strax.
Alvarlegum geðsjúkdómi má vel líkja við lífshættulega
blæðandi sár og því þarf líka að bregðast við strax! Ég er
kona með átakanlega reynslu af því að eiginmaður minn
og faðir barna minna veikist skyndilega af alvarlegu þung-
lyndi og geðrofi.“
„Ég er kona með átakanlega reynslu af því að leita
hjálpar hjá heilbrigðiskerfi okkar Íslendinga. Ég er kona
með átakanlega reynslu af því að hringja á geðdeild Land-
spítalans í neyð og sagt að þar sé hjálpina ekki að finna,
fyrst þurfi að tala við vakthafandi hjúkrunar-
fræðing Landspítalans. Ég er kona með átak-
anlega reynslu af því að vera sagt af vakthaf-
andi hjúkrunarfræðingi að allra fyrst þurfi ég
að koma honum til heimilislæknis (Hvað er
löng bið þar?). Ég er kona með átakanlega
reynslu af því að koma að lokuðum dyrum hjá
geðheilbrigðiskerfi okkar.“
Síðan segir Anna: „Nú ári eftir bardagann
mikla hefur mér verið boðið í hringinn aftur.
Takk fyrir! Nú með barnið okkar sem hefur
verið andlega lamað í heilt ár. Við þurftum aft-
ur á bráðaþjónustu að halda en nei allt kom
fyrir ekki. Það þarf tilvísun! Það þarf fyrst að
hitta heimilislækni til að fá tilvísun! Þegar ég
hringi á heilsugæsluna til að fá tíma hjá heim-
ilislækni til að fá tilvísun til geðlæknis, þá tal-
aði ég við símsvara sem gaf mér ýmsa val-
möguleika þrisvar sinnum! Ég var á endanum ekki viss
hvort ég hefði hringt rétt og skellti á. Það sem var næst í
stöðunni var bráðamóttakan en þar þurfti ég að ryðjast
áfram grenjandi með frekju til þess að barninu mínu væri
sinnt samdægurs. Og af hverju þurfti það til? Vegna þess
að svona tilfelli eiga betur heima á heilsugæslunni var
svarið sem ég fékk.“
Hlustum á þá sem lent hafa í kerfinu, bætum og breyt-
um, útvistum því sem kerfið ræður ekki við. Leggjum
áherslu á geðheilbrigði, skrifum undir á www.39.is.
Gunnar Bragi
Sveinsson
Pistill
Geðheilbrigðiskerfið brást
Höfundur er þingmaður Suðvesturkjördæmis
og varaformaður Miðflokksins. gunnarbragi@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Allmargar umsagnir hafa síð-ustu daga borist um frum-varp Áslaugar Örnu Sigur-björnsdóttur dómsmála-
ráðherra um mannanöfn. Verði
frumvarpið að lögum verður manna-
nafnanefnd lögð niður og frelsi til
nafngiftar rýmkað. M.a. verður heim-
ilt að taka upp eftirnafn í stað kenni-
nafns til föður eða móður og að taka
upp kenninafn maka síns, en í inn-
sendum umsögnum er nokkuð fjallað
um kenninöfn. Í greinargerð með
frumvarpinu segir að verði það að
lögum auki það til muna frelsi ein-
staklinga til að velja sér og börnum
sínum eiginnöfn og kenninöfn, eða
eftirnöfn, og frelsi til að breyta nöfn-
um verði víðtækara en nú er.
Mannanafnanefnd telur frum-
varpið ekki vera til bóta, beinlíns
skaðlegt íslenskri tungu og leggst
gegn því í umsögn sinni að það verði
samþykkt. Þau Auður Björg Jóns-
dóttir og Sigurður Konráðsson rita
umsögn mannanafnanefndar, en
þriðji nefndarmaðurinn skrifar ekki
undir umsögnina. Þar er lagst gegn
því að gerð verði undantekning frá ís-
lenskum ritreglum hvað mannanöfn
varðar þannig að einstaklingum verði
í sjálfvald sett hvernig þeir riti nöfn
sín.
Hávær minnihluti
Þá telur mannanafnanefnd mikil
mistök ef felld yrði úr gildi ævaforn
kenninafnahefð Íslendinga. Nú þegar
sé heimilt samkvæmt lögum að taka
upp millinafn, sem almennt séu notuð
eins og ættarnöfn, sem nefndin telji
að tryggi rétt þeirra sem notast vilji
við ættarnöfn.
„Mannanafnanefnd telur að það
sé aðeins hávær minnihluti sem vilji
fella úr gildi ákvæði laga um kenni-
nöfn og að rita beri íslensk nöfn í
samræmi við íslenskar ritreglur og
skorar á Alþingi að breyta ekki lög-
um hér um nema að vel athuguðu
máli,“ segir í umsögninni.
Firnavont frumvarp
Guðrún Kvaran, prófessor em-
eritus í íslensku, segir að sér finnist
frumvarpið firnavont. Guðrún skorar
á Alþingi að standa vörð um þann
menningararf Íslendinga að kenna til
föður eða móður. Hún vitnar eins og
fleiri sem sent hafa inn umsagnir til
fyrri umsagna um frumvörp um
mannanöfn 2018.
Ármann Jakobsson, prófessor
og formaður Íslenskrar málnefndar,
segir m.a. í umsögn sinni að ástæða
sé til að hvetja þingheim til að staldra
við og velta fyrir sér hagsmunum ís-
lenskrar tungu. Ekki hafi verið sýnt
fram á slíkan vanda að krefjist jafn
róttækrar aðgerðar. Langbest sé að
áfram séu ákvæði í mannafnalögum
um að nöfn fylgi íslenskri málhefð.
Hægri og vinstri umferð
„Að gefa ættarnöfn frjáls en
þykjast um leið ætla að halda í föð-
urnafnasiðinn má líkja við að leyfa
samtímis vinstri og hægri umferð á
vegum,“ skrifar Jóhannes B. Sig-
tryggsson, rannsóknarlektor hjá
Stofnun Árna Magnússonar í íslensk-
um fræðum og fyrrverandi nefnd-
armaður í mannanafnanefnd. Hann
var ráðgjafi við samningu frumvarps-
ins, en tók hins vegar ekki þátt í
samningu kafla um kenninöfn.
Jóhannes varar við því að núver-
andi kenninafnakerfi sé kollvarpað og
segir að forn föður- og móðurnafna-
siður okkar sé mikilvægur menning-
ararfur og ábyrgðarhluti að vega að
því. „Þessi siður er einstök menning-
arleifð sem um leið er lifandi hefð
sem sátt er um hjá þorra fólks,“ skrif-
ar Jóhannes.
Kenninafnakerfinu
verði ekki kollvarpað
Morgunblaðið/Ófeigur
Á Arnarhóli Nöfnin fylgja fólki frá vöggu til grafar og skipta miklu máli.
Eiríkur Rögnvaldsson, pró-
fessor emeritus í íslenskri
málfræði, segir í upphafi um-
sagnar sinnar að meginstefna
frumvarps sé að leggja sem
minnstar hömlur á form og
eðli mannanafna. Aukið frelsi
í þeim efnum sé nauðsynlegt
vegna jafnréttis- og mann-
réttindasjónarmiða.
Í lokaorðum segir Eiríkur:
„Fyrirliggjandi frumvarp skað-
ar ekki íslenska tungu á
nokkurn hátt, en er veruleg
réttarbót og afnemur þá mis-
munun sem felst í gildandi
lögum og er í raun stjórnar-
skrár- og mannréttindabrot.
Stífar reglur sem vísa í ís-
lenska málstefnu en sam-
ræmast ekki jafnrétt-
ishugmyndum og stríða gegn
réttlætiskennd fólks geta orð-
ið til þess að ala á neikvæð-
um viðhorfum fólks til ís-
lenskunnar. Því þarf hún síst
af öllu á að halda um þessar
mundir.“
Aukið frelsi
nauðsynlegt
FORM OG EÐLI NAFNA