Morgunblaðið - Sunnudagur - 08.11.2020, Síða 17

ur Flórída, þar sem sex af sjö dómurum voru flokks-
bundnir demókratar og einn óháður, en kaus þá jafn-
an, stimpluðu allar kröfur flokksins.
Þegar vitleysan virtist engan enda fá, var Hæsti-
réttur Bandaríkjanna beðinn um að láta málið til sín
taka. Rétturinn neitaði því í fyrstu atrennu og vildi að
málið yrði útkljáð heima í ríkinu, sem var með deil-
una undir. En vitleysan fór þá enn vaxandi. Þegar
málið bar á ný fyrir Hæstarétt Bandaríkjanna sam-
þykkti dómurinn, með fimm atkvæðum af níu, að
hann myndi setjast efnislega yfir málið. Það gerði
hann og sjö dómarar af níu úrskurðuðu í efnisdómi að
fyrir lægi að George W. Bush væri rétt kjörinn for-
seti. Þeir eru til vestra sem reyna að afskræma þá
mynd og segja að fimm af níu dómurum hafi gert
Bush að forseta. En það var auðvitað efnisdómurinn
sem skipti mestu máli í Hæstarétti Bandaríkjanna og
skrítið að hengja hatt sinn á það, hvort málið fengi
meðferð eða ekki.
Fjórum árum síðar var Bush endurkjörinn forseti
Bandaríkjanna, en það hefði varla gerst ef meirihluti
þeirra hefði haft efasemdir um réttmæti þess að
Hæstiréttur hjó á hnútinn.
Svo vill til að við eigum okkar eigið fordæmi þar
sem Hæstiréttur ákveður fyrst hvort hann samþykki
að láta mál til sín taka og sé sú niðurstaðan, tekur
hann það þá til efnisdóms.
Forsætisnefnd Alþingis, forseti og tiltækir varafor-
setar (fulltrúar bæði frá stjórn og stjórnarandstöðu),
óskaði eftir mati Hæstaréttar á því, hvort stjórn-
arfrumvarp sem deilt væri um, stæðist skilyrði rétt-
arins, sbr. áður genginn dóm (öryrkjamál). Meg-
inspurningin var um ákvæði stjórnarskrár, en
stjórnarandstaða fullyrti að breytt lög myndu áfram
ganga gegn henni. Dómarafundur tók málið fyrir og
þar vildu fimm dómarar af níu fallast á að gefin yrði
efnisafstaða í málinu. Við þá yfirferð töldu allir níu
dómararnir að lög ríkisstjórnarinnar í fyrirliggjandi
mynd stæðust stjórnarskrá. Ekkert var að því að
rétturinn athugaði það sérstaklega hvort svara ætti
efnisspurningu, sem honum hafði borist, og ekki var
beint fordæmi fyrir. Hæstiréttur hafði sóma af mál-
inu. Tök hans og afstaða ýtti undir tiltrú, ró og festu
og efnisniðurstaðan hlaut ekki gagnrýni, sem heitið
gat.
Reyndar var það svo að enginn ágreiningur var
heldur um það í Hæstarétti Bandaríkjanna að fram-
ganga ríkisréttarins hefði verið verulegum ann-
mörkum háð.
Óþolandi annmarkar
Það er alkunna að ÖSE tíðkar að senda eftirlitsmenn
til burðugri landa eins og hinna, en það fyrra er í
raun sýndarskapur sem ekkert er gert með. Án þess
væri hins vegar flóknara að hafa í frammi at-
hugasemdir og jafnvel derring gagnvart kosningum í
smærri löndum eða vanþroskaðri. Smærri lönd kæm-
ust aldrei upp með það eins og Bandaríkin að gera
ekki kröfu til þess að kjósendur sýni persónuskilríki
á kjörstað. Það liggur fyrir að Demókrataflokkurinn
hefur lagst harðlega gegn því sjálfsagða skilyrði. Af-
sökunin er sú að slík krafa myndi bitna illa á minni-
hlutahópum! Sá fyrirvari hefur aldrei verið upplýstur
í þaula. Slík yfirlýsing virðist mjög skemmandi fyrir
þá hópa sem nefndir eru. Það er ekki óþekkt þar
vestra að sami maður kjósi hvað eftir annað á kjör-
stöðum þegar vitað er að ættingjar hafa ekki nennt á
kjörstað, verið lasnir og jafnvel dánir. Menn gætu
spurt sig hvort hægt sé að ætla slíka hegðun frekar í
rann demókrata en repúblikana. Í því efni er óþægi-
lega spurningin hins vegar sú hvers vegna demókrat-
ar leggjast gegn hinni sjálfsögðu reglu, en hinn flokk-
urinn ekki. Það er enginn vafi á því að demókratar
sem töldu sig vera með sigurstöðu, eftir dúndrandi
skoðanakannanir mánuðum saman, eru nú að bjarga
sér í horn vegna notkunar á póstkosningum, sem eru
óþekktar hér. Í umræðum hér á landi er látið eins og
sama gildi um póstkosningar og gildir við kosningu
utankjörfundar. Hér á landi eru mjög strangar regl-
ur og menn verða að fara á opinberan kjörstað, sýna
persónuskilríki og vera einir í kjörklefa. Við póst-
kosningar er ekkert sem nær slíkum staðli og blasa
við margvíslegar hættur á svindli. Þegar Trump for-
seti hvatti fólk sem sent hefði atkvæði sín í pósti, en
hefði svo tök á að kjósa, að gera það, höfðu menn víða
hneykslunarhróp uppi. Jafnvel þeir fjölmiðlar hér
sem síst skyldu gerðu sömu skyssuna og „RÚV“ sem
getur ekki séð pytt án þess að detta í hann: Trump
skorar á fólk að greiða oft atkvæði!
Óvitarnir vissu ekki að þeir sem greiða atkvæði ut-
an kjörfundar eða í pósti hafa svo tök á því að fara á
kjörstað og gera það áhættulaust. En hafi verið kosið
fyrir mann þá upplýsist það. Áður en utankjörfund-
aratkvæði er opnað hér á landi og sett í kjörkassa er
kannað hvort kjósandinn hafi kosið aftur. Ekkert er
að því. Trump hafði ástæðu til að ætla að óvíst væri
að póstatkvæði frá repúblikönum skiluðu sér. Dæmin
hræddu. Gætu menn komist á kjörstað þá yrði það
atkvæði talið en ekki hitt.
Ófræknir fírar
ÖSE-menn sem eru til hreinna málamynda í Banda-
ríkjunum á kjördegi urðu sér að auki til skammar þá.
Forystumaður á vegum þessarar stofnunar réðst
harkalega að Donald Trump forseta fyrir að hafa efa-
semdir um það að rétt úrslit fáist í forsetakosning-
unum. Ekkert sagði hann þegar frú Clinton var með
áskorun til Bidens að viðurkenna ekki ósigur þótt
hann virtist hafa tapað.
Eitthvert fyrirbæri, Michael Georg Link, sem ekki
hefur frekar en ÖSE almennt haft manndóm til að
benda á dapurlega galla á framkvæmd bandarískra
kosninga sem brýnt sé að bæta úr, getur ekki hamið
augljósa andúð sína á forsetanum og er með ósmekk-
legan derring af hálfu aðila sem engu mun breyta um
framhaldið.
En því miður er traust á könnunarfyrirtækjum
vestra í rúst og áður merkilegir fjölmiðlar eru ekki
lengur svipur hjá sjón.
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
’
Smærri lönd kæmust aldrei upp með
það eins og Bandaríkin að gera ekki
kröfu til þess að kjósendur sýni persónuskil-
ríki á kjörstað. Það liggur fyrir að Demó-
krataflokkurinn hefur lagst harðlega gegn því
sjálfsagða skilyrði. Afsökunin er sú að slík
krafa myndi bitna illa á minnihlutahópum!
8.11. 2020 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17