Morgunblaðið - 02.12.2020, Qupperneq 12

BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Það er mjög mikið í húfi ogmeira en nokkru sinnifyrr,“ segir Heiðrún LindMarteinsdóttir,
framkvæmdastjóri Samtaka fyrir-
tækja í sjávarútvegi, um möguleika á
loðnuvertíð í vetur. Fjögur veiðiskip
fara á næstunni til loðnuleitar og
-mælinga og eru samtökin tilbúin að
leggja Hafrannsóknastofnun til jafn-
virði 65 milljóna króna í verkefnið.
Styrknum er ætlað að greiða að fullu
fyrir úthald fjögurra mæliskipa í allt
að 24 daga, kvörðun þeirra og vinnu
sérfræðinga Hafrannsóknastofnunar.
30 milljarða tekjur
„Það er von SFS að með veru-
lega auknum fjármunum og þunga í
loðnuleit og -mælingu megi enn bet-
ur tryggja kröftuga viðspyrnu upp úr
þeirri efnahagslægð sem kórónu-
veirufaraldurinn hefur valdið,“ segir í
frétt frá samtökunum. Góð loðnu-
vertíð getur að líkindum aukið út-
flutningstekjur um 30 milljarða
króna og margföldunaráhrif í hag-
kerfinu öllu eru að líkindum tvöföld
eða þreföld, líkt og með auknum
tekjum starfsmanna sjávarútvegsfyr-
irtækja, sveitarfélaga og þjónustuað-
ila sjávarútvegs, segir í fréttinni.
Heiðrún segir að upplýsingar
frá skipum um göngur hrygning-
arloðnu úti fyrir Norðurlandi í haust
hafi leitt til þess að útgerðirnar hafi
sent eitt skip til leitar og sýnatöku í
nóvember í samráði við Hafrann-
sóknastofnun. Endanlegar niður-
stöður séu ekki komnar en góðar
torfur hafi sést og sterkar vísbend-
ingar séu um að kynþroska loðnu sé
að finna austar heldur en síðustu ár á
þessum tíma.
„Það er því vilji okkar að fara í
frekari leit og mælingu í desember í
stað þess að bíða fram í janúar. Bið
fram í janúar eykur hættu á að við
missum af loðnunni. Tíminn verður
of naumur og veður á þessum tíma
válynd. Ef einhverjar líkur eru á að
það náist góð mæling í desember er
til mikils að vinna,“ segir Heiðrún
Lind, en hefðbundinn loðnuleiðangur
Hafrannsóknastofnunar hefst í byrj-
un janúar.
Heiðrún Lind bendir á að tvo
síðustu vetur hafi ekki verið heimilt
að veiða loðnu. Mikilvægt sé að sinna
mörkuðum fyrir loðnuafurðir og í
ljósi þess að þeir séu uppþurrkaðir
eftir tvöfaldan loðnubrest fáist vænt-
anlega meiri verðmæti fyrir afurðir
heldur en áður.
Mikið mál þjóðhagslega
Gunnþór Ingvason,
framkvæmdastjóri Síldarvinnslunnar
í Neskaupstað, segir að ýmislegt kalli
á að farið verði til loðnuleitar á næst-
unni. Hann nefnir ungloðnumælingu í
fyrrahaust, sem hafi gefið góðar von-
ir um vertíð í vetur, „hellingsfréttir“
frá veiðiskipum úti fyrir Norðurlandi
í haust og síðast en ekki síst leit á
Polar Amaroq í síðustu viku.
„Mér finnst það vera mikið mál
þjóðhagslega að sinna þessu og
reyna að ná utan um stærð stofnsins
þannig að við getum veitt hann á ver-
tíðinni. Ég hef áhyggjur að því að
það verði of seint þegar kemur fram í
janúar því þegar loðnan er komin
austur fyrir land er hún á mun
stærra svæði. Þá krefst ný aflaregla
enn meiri nákvæmni í mælingum en
áður var, þannig að ég held að það
verði að nýta þau tækifæri sem við
höfum til að mæla með nákvæmum
hætti“ segir Gunnþór.
Hann segir ekki ljóst hvenær
verði farið af stað í verkefnið. Eftir
sé að finna hvaða skip séu tiltæk, síð-
an þurfi að kvarða þau og skipu-
leggja verkefnið með Hafrannsókna-
stofnun. Síðast en ekki síst þurfi
veðurspá að vera hagstæð.
Mikið í húfi og meira
en nokkru sinni fyrr
Jan Mayen
Scoresbysund
GRÆNLAND
ÍSLAND
Ammassalik
FÆREYJAR
Hrygningarstöðvar fyrir norðan land
Hrygningarstöðvar fyrir
vestan og sunnan land
Útbreiðsla
loðnu og
hrygningar-
stöðvar
Fæðusvæði fullorðinnar loðnu Dreifi ng ungloðnu
Fæðugöngur loðnu Göngur loðnu til baka frá fæðusvæðum
Hrygningargöngur Hrygningarstöðvar Heimild: Hafró
Heiðrún Lind
Marteinsdóttir
Gunnþór
Ingvason
12
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 2. DESEMBER 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Enn erreglu-bundið
verið að tala um
að samningar
Breta við ESB
vegna útgöngu
þeirra séu komnir
í öngstræti. Þó er komið að
ögurstund og það raunar fyrir
nokkru.
Almennt séð er það heldur
lakara og stundum miklu
verra þegar samband aðila
brestur, og þá auðvitað ekki
síst þegar ríkar tilfinningar
spila inn í og ætlað var að
tryggja sambúð sem héldi.
Þegar slíkt samband endar
með hatrömmum skilnaði
þeirra sem fyrrum áttu sam-
leið er ekki óþekkt að aðilar,
jafnvel þeir sem heitast unn-
ust áður, leitist við að gera
hver öðrum sem mestan
miska. Og þegar verst gegnir
virðast slík markmið stundum
lenda efst á óskalista aðila og
jafnvel þeirra beggja. Heil-
brigð skynsemi ætti þó að
draga langt til skilnings á því
að báðir hljóta skaða af slíku.
Iðulega er það síðbúin heift
sem tilfinning um svik, óheil-
indi og brotin fyrirheit kyndir
undir. Tilfinningaþrungnar
ástæður af slíku tagi ættu
ekki að geta verið skýringin á
augljósri hörku og stífni í við-
ræðum ESB og Breta. Og sú
óbilgirni verður eingöngu
skrifuð á reikning Evrópu-
sambandsins.
ESB er ekki með þeirri
framgöngu sinni að eiga við
viðsemjandann. Búrókrat-
arnir eru að tala við baklandið
sitt, hin aðildarlöndin sem
þeir umboðslausu óttast að
kynnu að fara að hugsa sér til
hreyfings um útgöngu ef
Bretar mæti lágmarkssann-
girni. Aðildarlöndin hafa með
löngum aðdraganda getað
ákveðið útgöngu sína úr ESB,
og var oft hamrað á að þetta
væri grundvallarréttur þeirra
og um leið helsta sanninda-
merki þess að fullveldið hyrfi
ekki smám saman. Vera eða
útganga hlyti að vera helgur
réttur þjóðanna og sam-
bandið gæti aldrei leyft sér að
leggja stein í götu þjóðar sem
vildi fara samkvæmt ákvörð-
un sem þjóðin sjálf hefði tekið
eins og í tilviki Breta.
Sá veruleiki, sem hefur sést
glitta í að undanförnu, ætti að
hafa kennt þeim mikla sögu
sem hafa viljað að Ísland seldi
sig inn í ESB. En vandinn er
sá að þeir sömu eru margir
komnir handan við þau mörk
að geta nokkuð lært. En það
er sérlega athyglisvert fyrir
Íslendinga sem fylgjast með
togstreitu Breta við Brussel
að sjá hvaða mál
dúkkar reglulega
upp efst á síð-
urnar um það sem
harðast er deilt
um. Það eru fisk-
veiðiréttindi þjóð-
anna. Edward
Heath og Macmillan á undan
honum veifuðu fiskveiðirétt-
indum framan í meginlands-
þjóðirnar. Á heimavelli þótt-
ist hvorugur kannast við að
þeir væru að selja hagsmuni
fiskveiðanna fyrir lítið, og
voru þeir hagsmunir þó smá-
mál miðað við þá íslensku.
Einkum var framganga
Edwards Heaths honum til
ævarandi skammar. Og það
var ekki laust við að forsætis-
ráðherrann viðurkenndi það
fyrir sjálfum sér, því að hann
lét 30 ára þagnarreglu gilda
um allar samningaviðræður
sem lutu að fiskveiðum þegar
vélað var um aðild. Enda kom
á daginn að þau vinnubrögð
þoldu ekki dagsins ljós.
Þegar Jóhanna og Stein-
grímur höfðu ákveðið svika-
leiðangurinn inn í ESB, í
krafti þess að þjóðin væri
hnípin í vanda sínum eftir fall
bankanna, þá voru fengnir
menn í „samningaviðræður“
við ESB. Á daginn kom að
engar „viðræður“ fóru þó í
gang. „Samningamenn Ís-
lands“ mættu fyrir búrókrat-
ana, sem settu þeim fyrir
hvar og hvernig bæri að laga
reglur að því sem gilti í ESB
og næsta fund á eftir var
mætt, eins og börn fyrir
kennara sína, og fengin
(ESB)stjarna í kladdann og
klapp á bak. Þessir gervi-
viðsemjendur hafa aldrei þor-
að að sýna hvar þeir voru
staddir varðandi sjávarútveg-
inn í landinu þegar botninn
datt úr bröltinu þegar hratt
fjaraði undan hreinu vinstri-
stjórninni, sem þessir höfðu
gerst hlaupastrákar fyrir.
En gauragangurinn út af
sjávarútvegnum nú, þegar
Bretar eru að fylgja eftir
ákvörðun um brottför, segir
mikla sögu. Þó liggur í augum
uppi að þegar Bretar fara út
þá gengur það til baka sem
þeir neyddust til að borga
með sér. Hitt er annað mál, að
sagan af þeim Macmillan og
Edward Heath áréttar að
stjórnmálamönnum og dipl-
ómötum er illa treystandi í
samskiptum við þetta sam-
band.
En það er sjálfsagt að fylgj-
ast með, þótt úr fjarlægð sé,
hvernig þessi mál kunna að
þróast núna, enda verður snú-
ið upp á hendur fulltrúa
bresku þjóðarinnar svo lengi
sem þeir una því.
Sjálfsagt er að Ís-
lendingar fylgist vel
með umbrotunum
í Brussel vegna
útgöngu Breta}
Brögðum beitt og bolast
M
ikið vatn hefur runnið til sjávar
síðan Ísland varð fullvalda ríki
1. desember 1918. Þá eftir ára-
tuga baráttu framsækinna Ís-
lendinga sem skildu mikilvægi
þess að þjóðin réði eigin málum. Baráttan fyrir
heimastjórn, stjórnarskrá, fullveldi og síðar lýð-
veldi var háð með lagarökum og staðfestu. Full-
veldið markar tilveru ríkisins þar sem Íslend-
ingar réðu meira um sín mál. Um leið var lagður
grunnur að stofnun lýðveldisins tuttugu og sex
árum síðar.
Það var ekki sjálfgefið að fá fullveldi og geta
síðar stofnað lýðveldi enda sjáum við nú, rúmum
hundrað árum frá fullveldinu, að aðrar þjóðir eru
enn að berjast fyrir sínu fullveldi og sjálfstæði.
Íslendingar hafa alla tíð gert sér grein fyrir
mikilvægi þess að eiga góð samskipti við önnur ríki og taka
þátt í alþjóðasamstarfi. Þátttakan hefur oftast tekið mið af
hagsmunum fullveldisins þar sem horft er til alþjóðalaga og
samninga, s.s. Hafréttarsáttmálans. Afstaða okkar í utanrík-
ismálum hefur þá einnig tekið mið af mikilvægi þess að virða
fullveldið, alþjóðasamninga og landamæri ríkja. Undantekn-
ingar frá þeirri meginreglu að afsala ekki fullveldinu eða
hluta þess eru vissulega til en engin með jafn afdrifaríkum
afleiðingum og þátttaka okkar í EES-samstarfinu.
Engin ein ákvörðun hefur haft í för með sér jafn mikið
framsal fullveldis og til þess var stofnað fyrst og fremst á við-
skipalegum hagsmunum enda samningurinn fyrst og fremst
viðskiptasamningur þótt á honum hangi ýmislegt annað.
Því miður nálgast sumir stjórnmálamenn
fullveldið líkt og það sé einhvers konar vara
sem skipta megi milli alþjóðlegra stofnana í von
um viðskipti og/eða ímynduð völd. Aðrir telja
það nánast skyldu Íslendinga að ganga til liðs
við yfirþjóðlegt vald og vera þannig „þjóð með-
al þjóða“. Ekkert vinnur meir gegn fullveldi
þjóðar en að fela öðrum að taka ákvarðanir fyr-
ir sig líkt og ESB stendur fyrir.
EES-samstarfið hefur verið Íslendingum já-
kvætt á ýmsan hátt, sérstaklega þegar kemur
að því að keppa á viðskiptalegum forsendum
innan Evrópu. En samstarfið hefur í raun
þróast á þann veg að fullveldi Íslands má líkja
við salamipylsu þar sem ein sneið er skorin í
einu og snædd af ESB.
Orkupakkarnir eru dæmi um þetta og Sjálf-
stæðisflokkurinn ber ábyrgð á því að innleiða orkustefnu
ESB á Íslandi. Ég og margir aðrir vöruðum sterklega við
því að þetta yrði gert því með því væri verið að undirbúa
jarðveg fyrir næsta orkupakka sem er á fullri ferð innan
samþykktarferlis ESB. Þeir orkupakkar sem á eftir koma
munu miða að því að miðstýra m.a. ákvörðunarvaldi um
verðlagningu og hvernig farið verður með orku sem verður
til á Íslandi enda lítur ESB á orku sem hverja aðra vöru.
Á þessari sneið pylsunnar bera utanríkis- og ferðamála-
ráðherra ábyrgð. gunnarbragi@althingi.is
Gunnar Bragi
Sveinsson
Pistill
Sneitt af fullveldinu
Höfundur er þingmaður Suðvesturkjördæmis og formaður
þingflokks Miðflokksins
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Mælingar á stærð veiðistofns
loðnu hófust haustið 1978. Út-
breiðslan hefur breyst frá síð-
ustu aldamótum og eru um-
hverfisbreytingar helsta
skýringin. Fæðusvæði fullorð-
innar loðnu hefur nú færst vest-
ar og norðar.
Loðnan er mikilvæg fæðuteg-
und fyrir þorsk og fleiri fiskteg-
undir, en einnig mikilvæg fyrir
íslenska þjóðarbúið. Loðnu-
brestur var bæði 2019 og 2020,
en um 300 þúsund tonn veidd-
ust bæði 2017 og 2018. Á ní-
unda og tíunda áratugnum fór
aflinn oft yfir milljón tonn.
Breytingar
í hafinu
ÚTBREIÐSLA OG GÖNGUR