Morgunblaðið - 15.12.2020, Qupperneq 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. DESEMBER 2020
VERIÐ
VELKOMIN Í
SJÓNMÆLINGU
Hamraborg 10, Kópavogi, sími 554 3200
Opið: Virka daga 9.30–18, laugardaga 11-14
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Frumvarp heilbrigðisráðherra til
breytinga á sóttvarnalögum er með-
al þeirra þingmála sem samkomulag
er um milli þingflokka á Alþingi að
fresta fram yfir áramót. Tilgangur
þess er fyrst og fremst að skýra
ákvæði laganna um opinberar sótt-
varnaráðstafanir á grundvelli
reynslunnar af faraldri kórónuveir-
unnar.
Frumvarpið er nú til umfjöllunar í
velferðarnefnd. Að sögn Helgu Völu
Helgadóttur, formanns nefnd-
arinnar, er staðan sú að unnið er
þessa dagana að afgreiðslu stórra og
þungra mála út úr nefndinni sem
verður að afgreiða fyrir áramót, svo-
kallaðra dagsetningarmála. Hins
vegar var það að sögn hennar mat
sérfróðra að það dygði að afgreiða
þetta mál í fyrstu viku eftir áramót.
Þingið kemur saman eftir jólaleyfi
til þingfundar 18. janúar en þing-
nefndir hefja störf viku fyrr.
Dr. Páll Hreinsson, sem vann í
september sl. álitsgerð að ósk ráð-
herra um valdheimildir sóttvarna-
læknis og heilbrigðisráðherra til op-
inberra sóttvarnaráðstafana, lagði
áherslu á að áður en ráðist yrði í
heildarendurskoðun sóttvarnalaga
væri rétt að bæta strax úr helstu
ágöllum sem á lögunum eru, m.a. til
að tryggja að sóttvarnayfirvöld hafi
allar nauðsynlegar valdheimildir.
Umboðsmaður Alþingis taldi í bréf-
um til ráðherra í október sl. að tilefni
væri til þess að hugað væri að því
hvort gildandi lagaheimildir vegna
sóttvarnaráðstafana væru fullnægj-
andi og að „sem allra fyrst verði […]
lagt mat á í hvaða mæli er þörf á að
bæta úr atriðum sem eru meira að-
kallandi en önnur og tillögur um
lausnir í því sambandi verði þá lagð-
ar fyrir Alþingi eins fljótt og kostur
er“.
Halli ríkissjóðs til 2025 þrjár
milljónir á hvern íbúa landsins
Fjölmargar umsagnir hafa borist
velferðarnefnd um frumvarpið á um-
liðnum dögum. Samtök atvinnulífs-
ins vilja að fram fari óháð rannsókn
á faraldrinum hér á landi, á afleið-
ingum hans og hvernig tekist hafi til
um sóttvarnir og að beðið verði með
heildarendurskoðun sóttvarnalaga
þar til þetta heildarmat liggur fyrir.
„Spurningar sem svara þarf fjalla
um hvaða ákvæði í reglugerðum um
takmörkun á samkomum skiluðu
mestum árangri til að fækka smitum
og hverjar höfðu síður áhrif. Eins
hvort rétt sé að vinnustaðir lúti
sömu reglum og almennar sam-
komur. Í fyrra tilvikinu kemur fólk
saman til starfa dag eftir dag, oftast
sömu einstaklingarnir en utan-
aðkomandi ekki. Í síðara tilvikinu
kemur saman fólk úr ýmsum áttum
án innbyrðis tengsla,“ segir m.a. í
umsögn SA. Bent er á að efnahags-
samdrátturinn hér á landi vegna far-
aldursins og tengdra aðgerða verði
meiri en í samanburðarríkjum og
ríkisfjármálaáætlunin gefi til kynna
að hallarekstur á árunum 2020-2025
verði yfir 1.000 milljörðum kr. eða
sem svarar þremur milljónum kr. á
hvern íbúa.
Gagnrýna SA að þegar aðgerðir
eru ákveðnar, s.s. með takmörk-
unum á samkomum, hafi verið vísað
til ólíkra mælikvarða og erfitt hafi
verið að sjá samhengi á milli mæli-
kvarðanna og sóttvarnaaðgerða
hverju sinni. Aðeins gróf lýsing en
engin töluleg viðmið hafi verið gefin
út opinberlega við mótun tillagna
sóttvarnayfirvalda. Skortur á við-
miðum hafi margvíslega ókosti,
skapi óvissu og skerði getu almenn-
ings til að skilja nauðsyn aðgerða
sem gripið er til o.fl. „Þá eykur það
hættu á að aðgerðir séu óþarflega
háðar persónulegu mati og tilfinn-
ingu fárra einstaklinga fremur en
samþykktum stöðlum, gagn-
reyndum viðmiðum og raungögn-
um.“
Vilja samtökin taka upp töluleg
viðmið þar sem rýmkun eða þreng-
ing takmarkana miðist við þróun
ákveðinna mælikvarða. Viðvörunar-
kerfið með litakóðunum gefi engar
upplýsingar um undir hvaða kring-
umstæðum mismunandi sóttvarna-
aðgerðum kunni að verða beitt. Þá
segja SA mikilvægt að ákvarðanir
um viðamikla takmörkun á gang-
verki samfélagsins verði ekki teknar
af heilbrigðisráðherra einum að
fengnum tillögum sóttvarnalæknis.
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Alþingi Frekari umfjöllun og afgreiðsla frumvarps um breytingar á sóttvarnalögum færist yfir á næsta ár.
Talið duga að afgreiða
sóttvarnamálið eftir áramót
 Talið brýnt í álitsgerðum að bæta strax úr helstu ágöllum
Meirihluti ríkja heims hefur gripið til
sóttvarna í baráttunni við heimsfar-
aldurinn, sem ganga gegn lýðræðinu
eða mannréttindum. Þetta kemur
fram í nýrri skýrslu IDEA, fjölþjóð-
legu lýðræðisstofnunarinnar, sem að-
setur hefur í Svíþjóð.
Niðurstaðan var sú að af 162 ríkj-
um heims hefði 61% gripið til tak-
markana sem væru annaðhvort
„ólöglegar, úr meðalhófi, ótímasettar
eða óþarfar“ hvað varðaði a.m.k. eitt
svið góðrar lýðræðisvenju.
Athygli vekur að þetta átti við 43%
þeirra ríkja sem að öllu jöfnu njóta
viðurkenningar sem lýðræðisríki, en
síður kemur á óvart að það átti við um
90% þeirra ríkja sem lúta einræði eða
harðstjórn.
Indland, fjölmennasta lýðræðisríki
heims, er í efsta sæti þeirra ríkja sem
áhyggjum valda, en þar er þróunin
talin óheillavænleg í níu flokkum af
þeim 22 sem stofnunin lagði mat á, en
þar á meðal er ferðafrelsi, tjáning-
arfrelsi og prentfrelsi. Þetta átti við
um Alsír og Bangladess í átta flokk-
um, en Kína, Egyptaland, Malasía og
Kúba viku lýðréttindum til hliðar í sjö
flokkum. Voru mörg þeirra þó ekki
þekkt að virðingu fyrir mannréttind-
um fyrir.
Meðal Evrópuríkja var Rússland
efst á blaði vandræðaríkja, þar sem
veiruviðbrögðunum þótti áfátt í sex
flokkum, líkt og segja má um Sádi-
Arabíu, Búrma, Jórdaníu, Srí Lanka
og Simbabve.
Á meðal helstu lýðræðisríkja á
Vesturlöndum voru Bandaríkin
gagnrýnd sérstaklega, en þar var tal-
ið að félaga- og samkomufrelsi væri
ábótavant í faraldrinum, en einnig
væri framkvæmd sóttvarnareglna
lítt samræmd eða fyrirsjánleg.
Fimm ríki Evrópusambandsins
voru sett í skammarkrók IDEA:
Búlgaría í fimm flokkum, Ungverja-
land í tveimur og Pólland, Slóvakía
og Slóvenía í einum flokki hvert.
Algengasta aðfinnslan fólst í höml-
um á tjáningarfrelsi, sem lagðar hafa
verið á í nafni baráttu gegn „upplýs-
ingaóreiðu“, óhóflegri valdbeitingu
við að framfylgja sóttvörnum eða
uppsetningu sóttkvíarbúða fyrir
veika, spillingu varðandi útboð og
ásakanir í garð innflytjenda um að
þeir bæru ábyrgð á faraldrinum.
Ísland í toppmálum
Nokkur lönd voru hins vegar talin
til sérstakrar fyrirmyndar að þessu
leyti í skýrslunni. Þar var Ísland
fyrst nefnt, ásamt Finnlandi, Nýja-
Sjálandi, Noregi, Suður-Kóreu,
Taívan, Úrúgvæ, Kýpur, Japan,
Senegal og Síerra Leóne.
Bretland, Frakkland, Ítalía, Kan-
ada, Spánn og Þýskaland voru ekki
nefnd meðal landa í fremstu röð lýð-
réttinda í heimsfaraldrinum, en voru
á hinn bóginn ekki heldur nefnd
vegna áhyggna af ástandinu þar.
IDEA lagði mat á viðbrögð gegn
veirunni í nánast öllum ríkjum heims,
út frá lýðræði og mannréttindum,
óháð því hversu vel þau kynnu að
reynast út frá sóttvarnasjónarmið-
um.
Kórónuveiran ógnar lýðræðinu
 61% ríkja heims hefur gripið til sóttvarna í trássi við lýðræði og mannréttindi  Ísland best í heimi
 Rannsókn IDEA segir 43% lýðræðisríkja hafa gengið lengra en gott þykir en 90% einræðisríkja
Lýðræðið í kórónuveirufaraldri
Ríki sem sveigt hafa af braut lýðræðis og mannréttinda Heimild: IDEA
Engin
Aðfinnslur
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Fjögur smit kórónuveirunnar
greindust innanlands í fyrradag og
voru 144 í einangrun vegna smits.
Fækkaði þeim um 19 á milli daga.
Þórólfur Guðnason sóttvarnalæknir
sagði á upplýsingafundi almanna-
varna að þróunin hefði verið í rétta
átt í faraldrinum, en að lítið þyrfti til
þess að afturkippur kæmi á ný.
Greint var frá því í gær að íslensk
stjórnvöld biðu þess að Lyfjastofnun
Evrópu komist að niðurstöðu um
hvort leyfa skuli bóluefni Pfizers og
BioNTech, en heilbrigðisráðuneytið
hefur gert samning við Pfizer um
skammta sem duga 85.000 manns.
Sagði Óskar Reykdalsson, for-
stjóri heilsugæslunnar á höfuðborg-
arsvæðinu, að heilsugæslan hygðist
klára skipulagningu bólusetningar í
þessari viku og að hægt yrði að bólu-
setja fólk hérlendis með mjög stutt-
um fyrirvara.
ragnhildur@mbl.is
Geti bólusett með
stuttum fyrirvara
 Fjögur innanlandssmit í fyrradag
Nýgengi innanlands:
35,5 ný smit sl. 14 daga á 100.000 íbúa
4 ný inn an lands smit greindust sl. sólarhring
100
80
60
40
20
0
144 eru með virkt smit og í einangrun
Fjöldi inn an lands-
smita frá 30. júní
Heimild: covid.is
75
4
16
99
86
21
júlí ágúst september október nóvember desember