Lögmannablaðið - 2018, Qupperneq 21

LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 04/18 21
RÉTTARFARSSEKTIR
VERJENDA
Nýlega kvað Mannréttindadómstóll Evrópu upp dóm er
varðaði réttarfarssekt tveggja íslenskra lögmanna, Gests
Jónssonar og Ragnars H. Hall. Til upprifjunar voru
málavextir eftirfarandi:
Lögmennirnir höfðu verið skipaðir verjendur tveggja
manna sem ákærðir voru í sakamáli. Áður en aðalmeðferð
málsins átti að fara fram rituðu þeir héraðsdómara bréf
þar sem því var lýst yfir að þeir myndu ekki sinna frekari
verjendastörfum í málinu þar sem þeir teldu að brotið
hefði verið gegn rétti skjólstæðinga þeirra til réttlátrar
málsmeðferðar. Óskuðu þeir eftir því að verða þegar í
stað leystir undan starfanum, en þeirri beiðni synjaði
héraðsdómari. Er aðalmeðferð átti að fara fram mættu
verjendurnir ekki til þinghalds og voru þeir því leystir
frá verjendastörfum í málinu og skjólstæðingum þeirra
skipaðir nýir verjendur. Þegar dómur féll í sakamálinu
voru lögmennirnir dæmdir til að greiða 1.000.000
krónur hvor um sig í sekt til ríkissjóðs. Dómurinn var
kveðinn upp að þeim fjarstöddum og án þess að þeim
hefði verið tilkynnt um að til greina kæmi að gera þeim
réttarfarssekt. Lögmennirnir töldu sig ekki hafa notið
réttlátrar málsmeðferðar þar sem þeim hefði annars vegar
ekki verið gefinn kostur á að halda uppi vörnum áður en
þeim var ákvörðuð sektin og hins vegar að þeir hefðu haft
réttmætar ástæður til þess að segja sig frá verjendastörfum
í málinu.
Í dómi Hæstaréttar í máli nr. 37/2014 sagði m.a.
að lögmönnunum hefði borið að mæta til þings við
aðalmeðferð málsins og eftir atvikum viðhafa andmæli
við málsmeðferðina. Hefði háttsemi þeirra hvorki verið í
þágu skjólstæðinga þeirra né annarra ákærðu auk þess sem
yfirlýsingar þeirra um að þeir létu af verjendastörfum hefðu
falið í sér gróft brot á starfsskyldum þeirra sem verjendur
í sakamáli. Hæstiréttur tók þó fram að þegar til álita hefði
komið hjá héraðsdómara að beita verjendurna réttarfarssekt
hefði verið rétt að boða þá til sérstaks þinghalds og gefa
þeim kost á að reifa sjónarmið sín. Þrátt fyrir það, og þrátt
fyrir að sekt þeirra teldist refsing, sagði Hæstiréttur að réttur
lögmannanna til þess að halda uppi vörnum á áfrýjunarstigi
af þessu tilefni sætti að lögum engum takmörkunum og þar
hefðu þeir getað komið að öllum sjónarmiðum sínum við
munnlegan flutnings málsins, eftir atvikum með því að þeir
og vitni gæfu skýrslur fyrir dómi. Samkvæmt því fullnægði
málsmeðferðin að mati Hæstaréttar ákvæðum laga og braut
ekki í bága við regluna um réttláta málsmeðferð. Því hefði
það ekki horft lögmönnunum til réttarspjalla þótt sérstakur
málflutningur hefði ekki farið fram í héraði, áður en þeim
var gerð réttarfarssekt. Þess ber þó að geta að í sératkvæði
tveggja dómara af fimm var talið að brotið hefði verið gegn
réttlátri málsmeðferð.
Í dómi Mannréttindadómstóls Evrópu frá 30. október
2018 (mál nr. 68273/14 og 68271/14) var niðurstaðan
í meginatriðum í samræmi við afstöðu meirihluta Hæsta­
réttar. Mannréttindadómstóllinn taldi að þegar litið væri á
málsmeðferðina í heild sinni hefði hún ekki brotið gegn 1.
mgr. 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu. Dómstóllinn leit
DANÍEL ISEBARN ÁGÚSTSSON LÖGMAÐUR
HÆSTIRÉTTUR (BÆÐI MEIRI- OG MINNIHLUTI)
TALDI AÐ LÖGMÖNNUNUM HEFÐI VERIÐ
ÓHEIMILT AÐ MÆTA EKKI TIL AÐALMEÐFERÐAR
FYRIR HÉRAÐSDÓMI OG AÐ MEÐ ÞVÍ HEFÐU
ÞEIR BROTIÐ GEGN SKYLDU SINNI TIL ÞESS AÐ
TAKA AÐ SÉR OG SINNA VERJENDASTÖRFUM.