Lögmannablaðið - 2018, Blaðsíða 35

LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 04/18 35
Fyrst var staðnæmst við gamla Landsyfirréttarhúsið í
Austurstræti 22 og rifjuð nokkuð upp saga hússins sem
Ísleifur Einarsson yfirdómari reisti 1802 en var síðan
aðsetur stiftamtmanna á árunum 1805­1820 (og Jörundar
hundadagakonungs í byltingu hans 1809). Landsyfirréttur,
sem stofnaður var 1800, fékk svo inni í þessu húsi 1820 og
var þar í stofunni hægra megin til 1873. Vinstra megin
var Bæjarþingstofa Reykjavíkur en uppi á lofti var svarthol
fyrir sakamenn.

Stjórnarráðshúsið við Lækjartorg er svo eitt merkasta húsið
í Reykjavík og var rifjuð upp saga þess en það var byggt á
árunum 1761­1771 sem tukthús og gegndi því hlutverki
til 1813. Þar sátu bæði karlar og konur sem fangar og var
haldið að vinnu. Húsinu var gjörbreytt 1820 og fékk þá
það hlutverk að verða æðsti embættisbústaður Íslands, þar
sátu eftir það stiftamtmenn landsins, oftast ungir danskir
aðalsmenn á framabraut, og síðan landshöfðingjar Íslands
til 1904. Þá var framkvæmdavaldið flutt heim og húsið gert
að Stjórnarráði Íslands. Þar hafa verið skrifstofur ráðherra
Íslands og forsætisráðherra frá Hannesi Hafstein til
Katrínar Jakobsdóttur. Margir sögulegir atburðir hafa gerst
í húsinu og við húsið og nægir aðeins að nefna valdaskiptin
1. desember 1918 þegar Ísland varð frjálst og fullvalda ríki.
Aðeins var staðnæmst við hús Stefáns Gunnlaugssonar
landfógeta sem hann reisti á svokallaðri Bernhöftstorfu
1836 (Amtmannsstíg 2). Stefán var áhugasamur um lýð­ og
þjóðréttindi og var frægur fyrir að hafa verið maðurinn
sem íslenskaði Reykjavík.

Nú var orðið ansi kalt og var því skundað upp í Hegningarhús
við Skólavörðustíg þar sem hópurinn fékk inngöngu. Þetta
steinhlaðna hús sem fullgert var 1873 var hugsað sem
Dóm­, ráð­ og tukthús Reykjavíkur. Fyrst var farið upp á
loft og skoðaðir tveir salir sem þar eru. Vestan megin í
framanverðu húsinu er salurinn sem hýsti Landsyfirrétt
frá 1873 þar til hann var lagður niður 1919 og Hæstiréttur
Íslands tók við en hann var hér til húsa allt til 1947. Austan
megin er svo Bæjarþingssalur en í honum fóru m.a. fram
bæjarstjórnarfundir til 1902.
Eftir að hafa skoðað þessi húsakynni var farið niður í
fangelsisganginn og skoðaðir fangaklefar sem notaðir voru
allt til 2017. Einnig var farið út í fangelsisgarðinn og niður
í þvottakjallara.
Guðjón Friðriksson