Tölvumál - 01.01.2018, Side 27

27
Í kjölfarið hafa þeir og fjárfestar sett mikið fé í heilbrigðistækniverkefni,
sérstaklega fyrir heimilislækna (www.kry.se, www.mindoktor.se), auk
þess sem margar lausnir fela í sér netvædda spurningalista til að leiða
viðkomandi einstakling að rétta sérfræðingnum. Í Noregi eru sérstakir
heilsutækniklasar sem styðja við tilraunaverkefni með litlum sprota-
fyrirtækjum. Ætla má að Ísland sé um 2-3 árum á eftir Norðurlöndunum
en þrátt fyrir ítrekaðar yfirlýsingar um áherslur í átt að heilbrigðistækni
hefur lítið sem ekkert gerst í stefnumótun eða breytingum á reglum. Það
er hins vegar ekkert sem stendur í vegi fyrir því að Ísland verði í fararbroddi
ef vilji er fyrir hendi. Hið opinbera getur samt ekki haldið að sér höndum
endalaust því við, neytendur, munum að lokum kalla eftir þessum
breytingum á Íslandi.
HVER ER REYNSLAN?
Síðustu ár hafa fjölmargir sérfræðingar nýtt sér Köru til að bæta aðgengi
að hjálp. Sum fyrirtækin hafa byggst upp sem næstum eingöngu þjónusta
á netinu en önnur eru framsýn og sjá að skjólstæðingar munu nýta sér
tæknina til að nálgast hjálp í meira og meira mæli. Tvö fyrirtæki sem hafa
hvað lengst nýtt sér Köru og þolað ýmsar áskoranir nýrrar tækni hafa
sýnt og sannað að þessi þjónusta nýtist strax fyrir íslenska landsbyggð.
Á bilinu 62-92% af skjólstæðingum þessara fyrirtækja eru búsettir utan
höfuðborgarsvæðisins. Sumir skjólstæðingarnir eru gríðarlega þakklátir
og láta falla orð sem hvetur okkur hjá Köru til góðra verka. Við leyfum
einum þeirra að eiga lokaorðin í þessari litlu grein:
“Kara virkaði mjög vel fyrir mig. Helst fannst mér gott fyrst að eiga
þetta fyrir mig, enginn væri að fylgjast með mér fara inn á stofu hjá
sérfræðingi. Síðan er stór bónus að þar sem ég bý var bara ekki
hægt að fá tíma og í stað þess að sækja þjónustuna suður slapp
ég við tilheyrandi aukakostnað og vinnutap. Þetta er lausn sem
getur sparað kerfinu miklar upphæðir og leyst flókin vandamál.”
Oftast hefur verið dregin upp frekar neikvæð mynd af tölvuleikjaspilun í
fjölmiðlum. Í gegnum tíðina hefur ýmislegt verið skrifað í fjölmiðla um áhrif
tölvuleikjaspilunar á heilsu okkar og hamingju, þó misvel sé stuðst við
vísindalegar rannsóknir. Þar hefur margt verið ritað um tölvuleikjafíkn og
ofbeldisfulla tölvuleiki og áhrif þeirra á börn og unglinga. En er ekkert
jákvætt við þá?
Tölvuleikir eru mjög vinsælt skemmtunarform og flestir hafa sterka skoðun
á þeim hvort sem um ræðir tölvuleikjaspilun barna eða fullorðinna. Fólk
í dag ver frítíma sínum mun meira en áður fyrr fyrir framan tölvu og er
tölvuleikjaspilun eitt afþreyingarform þar sem þau sækja í. Mörg okkar
tengja tölvuleikjaspilun við börn en á árinu 2016 var meðalaldur þeirra
sem spiluðu tölvuleiki í Bandaríkjunum 35 ár [1].
ER VAXANDI TÖLVULEIKJASPILUN
ÁHYGGJUEFNI?
Tölvuleikjaspilun hefur farið ört vaxandi síðustu áratugi og heldur líklega
áfram að vaxa og því hljótum við að spyrja okkur hvort þessi þróun sé
jákvæð eða neikvæð? Það er ekki óalgengt að heyra bæði af jákvæðum
og neikvæðum þáttum tengdum tölvuleikjum í fjölmiðlum. Margir segja
að þetta séu óstaðfestar ályktanir sem eru byggðar á sérfræðiáliti og eru
ekki studdar af vísindalegum rannsóknum.
Spurningin um hvernig tölvuleikir hafa áhrif á heilann í okkur hefur verið
umdeilt efni seinasta áratug. Margir vísindamenn hafa komið með sínar
eigin tilgátur um hvernig tölvuleikir hafi áhrif á heilann, oftast þó byggðar
á rannsóknum þar sem þátttakendur eru um eða undir hundrað talsins
og látnir spila tölvuleiki í 30-90 klukkustundir yfir nokkurra vikna tímabil.
RANNSÓKNIR Á JÁKVÆÐUM ÞÁTTUM
TÖLVULEIKJASPILUNAR
Vísindamenn hafa tekið saman niðurstöður úr 116 rannsóknum sem
snúa að því hvernig tölvuleikjaspilun getur mótað heila okkar og hegðun.
Hasarfullir tölvuleikir og herkænskuleikir hafa oftast komið upp í
rannsóknum sem telja að tölvuleikir geti bætt heilavirkni á einhvern hátt.
Nýlegar rannsóknir sýna að tölvuleikjaspilun getur bætt ákveðin svæði
heilans, aðallega þau sem snúa að athygli, sjón og skyndiminni, og gert
þau skilvirkari [2].
Rannsókn sem var stýrt af BCBL (Basque Center on Cognition, Brain
and Language) leiddi í ljós að herkænskuleikir væru hjálplegir í baráttunni
við lesblindu að því leyti að þeir bættu sjónræna athygli og leshæfni.
Vandamálið við þá leiki er að þeir innihalda oftast of ofbeldisfulla þætti
sem hafa lítið kennslufræðilegt gildi. Þess vegna ætla sérfræðingarnir
sem unnu að þeirri rannsókn að nýta sér þá þætti úr leiknum sem bættu
sjónræna athygli til þess að þróa nýjan og skemmtilegan hugbúnað. Flest
öpp og forrit sem þróuð hafa verið til þess að berjast gegn og meðhöndla
lesblindu hafa haft sterkan námsþátt sem börn tengja við leiðindi [3].
Rannsókn sem stýrt var af vísindamanni við Háskólann í Illinois í Chicaco
í Bandaríkjunum sýndi fram á að ákveðnir tölvuleikir hjálpuðu eldri
borgurum með jafnvægisskyn. Eldri borgarar sem spiluðu sérstaka
tölvuleiki sem þjálfuðu heilann höfðu betra göngulag og bætt jafnvægisskyn
eftir þá spilun. Þeir spiluðu þrjá leiki: „Road Tour“, „Jewel Diver“ og „Sweep
Seeker“. Þessir leikir voru hannaðir til þess að þjálfa skjóta ákvarðanatöku,
sjónrænt og staðbundið minni [4].
ÁHRIF
TÖLVULEIKJASPILUNAR Á
HEILASTARFSEMI
Fjóla Baldursdóttir, nemandi við Háskólann í Reykjavík