Tölvumál - 01.01.2018, Síða 35

35
Í rannsókn Þuríðar Ó. Sigurjónsdóttur (2011) á námsvali og aðstæðum
kvenna í ákveðnum greinum við Verkfræði- og náttúruvísindasviði Háskóla
Ísland kom í ljós að þær voru sterkir námsmenn með trú á eigin færni í
stærðfræði en þurftu hvatningu og stuðning til að hefja námið og upplifðu
síður en karlar virðingu, viðurkenningu og jafnrétti innan námsins.
Anna María Jóhannesdóttir (2015) rannsakaði upplifun níu kvenfrumkvöðla
í vísinda-, verkfræði- og tæknigreinum (VVT greinum) kom í ljós sameiginleg
persónueinkenni meðal kvennanna sem tóku þátt, s.s. jákvæðni, bjartsýni,
þrautseigja og trú á eigin fyrirtæki. Fyrir utan áskoranir eins og fjármögnun
og lítinn frítíma komur fram vísbendingar um kynbundnar áskoranir,
fordómar og staðalímynd.
Í grein Hrafnhildar Snæfríðar- og Gunnarsdóttur og Þorgerðar Einarsdóttur
(2011), sem fjallar um menningu og orðræðu innan eðlisfræði, rafmagns-
og tölvuverkfræði, stærðfræði og tölvunarfræði við Háskóla Íslands,
kemur fram að í þessum greinum er umhverfið ekki alltaf aðlaðandi, opið
og bjóðandi fyrir konur og flestir viðmælendur (tíu kvenstúdentar)
skilgreindu sig sem „strákastelpu“, sem hefði að einhverju leyti samlagast
menningunni sem ríkti í þessum deildum.
Það er áskorun að breyta viðhorfum og staðalímyndum á þessu sviði,
enda margt sem hefur mótandi áhrif á námsval og nefni ég hér nokkur
dæmi:
1. Fjölmiðlar og dægurmenning hafa mótandi árhrif og á þeim
vettvangi er tölvunarfræðinni oftast lýst sem karlafagi og nördalegu. Hér
má benda á The Big Bang Theory, Silicon Valley, The X-Files og Chuck,
en þó bregður konum fyrir sem kunna á tölvur eins og í NSCI og Criminal
Minds. Fyrirmyndir skapa ímyndir, fyrir suma eru þessar fyrirmyndir
aðlaðandi en fyrir aðra eru þær fráhrindandi. Mikilvægt að konur (og
karlar) geri sér grein fyrir að þær þurfa ekki að vera ákveðin týpa til að
læra ákveðna grein, þú þarft ekki að vera nörd til að læra tölvunarfræði.
2. Áhrif jafningja eru mikil og stundum er erfitt að vera eina konan í
námi eða á vinnustað. Menning í skóla og á vinnustaða skiptir miklu. Það
sem sést, heyrist, er gert og ímyndað safnast saman í viðhorf sem síðan
mótar líðan. Konur eiga ekki bara erfitt með að samsama sig við karla á
vinnustaðnum eða í bekknum, oft finnst þeim þær ekki heldur eiga samleið
með öðrum stelpum á staðnum.
3. Fjölskyldan, samfélagshópar og aðrar fyrirmyndir skipta miklu
máli og tækifæri og reynsla kvenna og karla, snemma á ævinni, eru oft
ólík þegar kemur að tölvum. Aukið úrval af hugbúnaði eins og tölvuleikjum
undanfarið hefur vonandi dregið úr þessum mun. Rannsóknir sýna að
jákvæð viðhorf foreldra hafa marktæk hvetjandi áhrif á nám nemenda og
stelpur eru líklegri til að telja að stuðningur foreldra skipti máli til að ná
árangri (50% vs. 37%). Viðhorf mæðra til hlutverka kynjanna getur haft
mikil áhrif á starfsval dætra.
4. Áhrif menntunar eru bæði formleg og óformleg. Íslensku er mikið
af karllægum orðum tengdum tækni, s.s. vísindamaður, tæknimaður,
tölvumaður og vélamaður. Sjónrænir þættir skipta máli þar sem
vísindamenn eru oft sýndir sem karlar, t.d. í auglýsingum og oft eru það
karlar sem kenna tölvunarfræði. Viðhorf kennara, kennsluaðferðir og
verkefni sem nemendur vinna skipta líka máli. Trú á eigin ágæti í stærðfræði
hefur verið talin hafa áhrif á námsárangur og áhuga nemenda á
tölvunarfræði, en í dag virðast þessi áhrif ekki vera eins mikil og áður var
talið. Trú á eigin ágæti skýrði 79% af kynjamun í árangri árið 1976 en
ekki nema 13% árið 2011. Þetta er afar jákvæð þróun, þar sem það
hefur fylgt konum lengi að meta eigin stærðfræðihæfni síðri en karla,
jafnvel stúlkur sem gengur vel í stærðfræði telja sig ekki vera góðar.
Að lokum langar mig að sýna myndir af plakötum sem enn eru notuð af
Reykjavíkurborg og verð ég að segja að þau vekja ekki upp bjartsýni hjá
mér.
Mynd tekin af plakötum sem voru til sýnis í HR.
HEIMILDIR
Anna María Jóhannesdóttir (2015). „Ég vil fá að vera ég sjálf þó ég sé kona“.
Hvati og áskoranir kvenfrumkvöðla í vísinda-, verkfræði- og tækni-
geiranum. Meistararitgerð við Viðskiptafræðideild, Félags vísinda sviðs
Háskóla Íslands. Sótt 10. október 2018 á https://skemman.is/
b i ts t ream/1946/21430/1/Anna%20Mar%C3%ADa%20
J%C3%B3hannesd%C3%B3ttir%20-%20MS%20ritger%C3%B0%20
Lokaskjal.pdf
Hrafnhildur Snæfríðar- og Gunnarsdóttir og Þorgerður Einarsdóttir (2011).
„Kannski erum við orðnar svo miklar strákastelpur að það haga sér allir
eins“. Um orðræðu og áhrifavalda í menningu raun- og tæknivísindagreina.
Tímarit um menntarannsóknir, 8, 2011, 103.-123. Sótt 10. Október
2018 á https://skemman.is/bitstream/1946/15868/1/Kannski-erum-
vi%C3%B0.pdf
Þuríður Ósk Sigurjónsdóttir (2011). Kyngervi raunvísinda: Námsval og
aðstæður kvenna í ákveðnum greinum á Verkfræði- og náttúruvísindasviði
Háskóla Íslands. Meistararitgerð við Félagsvísindasvið Háskóla Íslands.
Sótt 10. október 2018 á https://skemman.is/bitstream/1946/7206/1/
MA_ritger%C3%B0_%C3%9E%C3%93S.pdf
Að auki var stuðst við ýmsar aðrar fræðigreinar.
Allar tölur í gröfum eru af vef Hagstofunnar