Vinnan - 01.05.1998, Blaðsíða 14

Stapfsmannafélagið Sókn gengur hér fremst í 1, maí göi
hana má sjá Örn Friðriksson, formann Félags járniðnað;
stéttarfélags á næsta ári jiegar félagið helur sameinast
1. maí í sögulegu Ijósi
Á þingi American Federation of
Labor (AFL) árið 1884 var lögð
fram tillaga um að boða til fjölda-
funda verkafólks 1. maí. Eftir því
sem næst verður komist er þetta
fyrsta tillaga um að helga þennan
dag hagsmunum verkafólks.
Árið 1886 er fyrst sagt frá
fjöldafundi 1. maí. Hann var hald-
inn í Chicago. Til fundarins boðuðu
verkalýðsfélög anarkista.
Á þingi AFL í St. Louis í des-
ember 1888 var samþykkt að boða
til fjöldafunda 1. maí árið 1890.
Á þingi evrópskra verkalýðsfé-
laga, sem haldið var í London um
svipað leyti, lagði talsmaður
belgísku sendinefndarinnar fram til-
lögu um að fylgja fordæmi amer-
ísku verkalýðshreyfingarinnar.
Áður höfðu franskir syndikalistar
rætt á þingi sínu í Bordeaux um
þýðingu þess að skipuleggja fáa og
eftir því umfangsmeiri fjöldafundi.
Á þingi sem haldið var í París
árið 1889 var samþykkt tillaga frá
Frökkum þess efnis að 1. maí
skyldi verða alþjóðlegur frídagur
verkafólks. Frakkamir lögðu til að
verkafólk notaði daginn til fjölda-
funda til að fylgja eftir kröfum um
8 stunda vinnudag og aðrar urnbæt-
ur á kjömm sínum. Rússar lögðust
gegn tillögunni. Þeir töldu að undir
þeim kringustæðum sem ríktu í
Rússlandi væri ómögulegt að fram-
fylgja henni.
Frakkar og Austurríkismenn
Á þingum Alþjóðasambands
verkalýðsfélaga sem haldin voru í
Briissel árið 1891 og Zúrich árið
1893 kom í ljós að samþykktinni
var framfylgt á mismunandi hátt.
Frakkar og Austunikismenn höfðu
lagt aðaláherslu á að verkafólk
sýndi styrk sinn og þrýsti þannig á
kjarabætur. Aðgerðimar heppnuð-
ust strax vel í Austurríki. I Frakk-
landi leiddu þær til árekstra við
yfirvöld. Árið 1891 urðu blóðug
átök í borginni Fourmies með þeim
afleiðingum að 10 manns létu lífið.
Þjoðverjar
I Þýskalandi tók verkfólk sér ekki
frí úr vinnu og engir fjöldafundir
vom haldnir. Með tilliti til ástands á
vinnumarkaði var ekki talið ráðlegt
að hvetja verkafólk til að taka sér
frí. I stað þess var boðað til kvöld-
funda verkafólks og birtar greinar í
blöðum til að minna á þýðingu
dagsins.
Hugmyndin um að hvetja verka-
fólk til að taka sér frí 1. maí var
óraunhæf að mati ýmissa forustu-
manna þýsku verkalýðshreyfing-
arinnar. Þeir jöfnuðu því við boðun
allsherjarverkfalls. Þjóðverjar héldu
fast við þessa afstöðu sína þrátt fyr-
ir að Alþjóðasamband verkalýðsfé-
laga hvetti til fjöldafunda 1. maí.
Vegna þessarar afstöðu forustu-
mannanna varð dagurinn áhrifa-
minni en efni stóðu til.
Rótgróin hefð lyrir 1. maí
I sunnanverðri Evrópu var rótgróin
hefð fyrir almennum frídegi 1. maí.
í heiðnum sið var hann táknrænn
fyrir endalok vetrarins og upphafs
sumarsins.
í Skandinavíu var 1. maí fyrsti
dagur sumars. Þegar Skandinavar
tóku kristni fengu margir almennir
frídagar úr heiðni kristilega merk-
ingu. Þess vegna urðu jól til dæmis
að fæðingarhátið frelsarans í stað
þess að vera sólrisuhátíð í heiðnum
sið. Á sama hátt helgaði kirkjan 1.
maí Valborgu sem var ensk
prinsessa, trúboði og abbadís í
Þýskalandi.
Evrópska hefðin fyrir almennum
frídegi 1. maí hefur flust með evr-
ópskum innflytjendum til Ameríku.
Á 19. öld fjölgaði störfum í verk-
smiðjum hratt. Margir þeirra sem
stunduðu verksmiðjustörf áttu rætur
sínar í sveitum. Þess vegna var
þeim ekki framandi hugsun að taka
sér frí úr vinnu 1. maí.
Fpó kröfugöngu verkafélks á 1. maí. Fyrir 75 ánim, eða árið 1 923, var í fyrsta sinn hérlendis fai
al helstu slagarða göngunnar eins og á borðanum á þessari mynd.
Hér sést 1. maí merki samfylking-
ar jafnaðarmanna og komménista
frá árino 1 937. Það ár hélt ungur
rithöfundur, Halldér Kiljan Lax
ness, ræðu og tivatti til samfylk-
ingar þessara tveggja fylkinga.
Merkið hafði verið talið glatað en
Alhýðusambandinu barst nýlega
kassi af hessum merkjum. Kassinn
launst við tiltekt é geymslulofti
verslunar Ziemsens í Reykjavík.
Það hefur verið haft til siðs á 1. maí sl. ár að dreifa
Vinnunni til göugumanna.
,, Samkeppni
Virk samkeppni er besta tiyggingin fyrir því
að neytendur fái góða vöru og þjónustu á
hagstæðu verði.
Samkeppnishindranir draga úr valkostum
ney'tenda og gera hlut þeirra lakari.
SAMKEPPNISSTOFNUN
7 5 á r e r u I i ð i n f r á |i v í [ y r s I a
kröfugangan var gengin á I. maí á ís1andi
AÍþj óölegnr
baráttudapr
verkafólks
14
Vinnan