Vinnan - 01.05.2010, Blaðsíða 9

í Heimsljósi. Kannski kemst Halldór næst
því að lýsa verkalýðsbaráttu í jákvæðu Ijósi
þegar hann lýsir henni ekki, en gefur í skyn
hvaða máttur getur falist í samtakamætti
alþýðu í framtíðinni. Undir lok Sjálfstæðs
fólks, þegar Bjartur hefur étið stolið brauð
með verkamönnum í bragga ætlar hann
að vekja son sinn, Gvend, sem hann hefur
daginn áður ákveðið að skilja eftir hjá
verkamönnum. Þegar á hólminn er komið
fær hann sig þó ekki til þess:
Pilturinn svaf þar væran hjá tveim félög-
um sínum, allir miklir menn og sterkir, með
breið brjóst og harðvítuga kjálka, þykkar
stórbeinóttar hendur, en fyrir ofan þá lágu
nokkur hakasköft. Þá fanst honum sonur
sinn sóma sér svo vel í svefninum meðal
þessara sterku manna, að hann tímdi ekki
að vekja hann og taka hann frá þeim, hann
mundi ekki sóma sér lakara meðal þeirra í
vöku, honum fanst að í raun og veru ættu
þeir skilið að eiga landið og stjórna því.
(Sjálfstætt fólk k.75)
Hér, eins og í þekktasta verkalýðsbaráttu-
kvæði Halldórs, Maístjörnunni sem birtist í
Heimsljósi, felst vonin ekki í sögum af hetj-
um sem vinna fræga sigra heldur í óljósri en
þó sterkri von um framtíðina, um framtíð
sem þó liggur utan við og handan við heim
sagnanna sjálfra.
Litið til baka
Hetjusagan sem EinarOlgeirsson lýsti eftir
kom aldrei frá hendi Halldórs Laxness. Og
kannski kom hún aldrei á þann háttsem
Einar dreymdi um, sem innlegg í baráttu
dagsins. Þó geyma íslenskar bókmenntir
hetjusögur um verkalýðsbaráttu, en þær
eiga það flestar sameiginlegt að þar er litið
til baka til liðinna tíma. (minningabókum
Tryggva Emilssonar, Baráttunni um brauðið
og Fyrir sunnan er lýst kjörum og baráttu
verkamanns sem af heilum hug tekur þátt í
baráttu stéttar sinnar.Tryggvi erfullkomlega
heill í sinni baráttu, þar örlar hvergi á kald-
hæðni og hann trúir á gildi samtakamáttar
verkafólks alla tíð.
Einn er sá skáldsagnahöfundur sem hefur
lýst baráttu íslensks verkalýðs, bæði sigrum
og ósigrum á skáldlegan og innblásinn
hátt, án þess að grípa til kaldhæðni. í hinum
mikla Ijóðræna sagnabálki Einars Más Guð-
mundssonar, Fótsporum á himnum, Draum-
um á jörðu og Nafnlausum vegum er lýst
kjörum fátæks fólks í Reykjavík á fyrri hluta
tuttugustu aldar. Bræðurnir sem þar eru í
forgrunni standa fremstir í baráttu verkalýðs
og sósíalista. í Nafnlausum vegum er að
finna einhverja bestu lýsingu á verkfalli sem
íslenskar bókmenntir hafa að geyma. Þar er
meðal annars lýst tíu vikna Dagsbrúnarverk-
falli með kaffiskorti og tilheyrandi hræðslu-
áróðri þar sem„börnum betri borgara var
kennt að úlpuklæddir kommúnistar helltu
niður mjólkinni sem þeim væri ætlað að
drekka" og„helsti óvinur landsins væri ekki
lengur hafísinn heldur verkalýðsleiðtoginn
Jóhann sterki sem saug víst slík tóbaksfjöll
upp í nefið að iítil börn héldu að hann væri
með rana og liti út eins og fíll" (162). Þessu
verkfalli lýkur með samningum þar sem„eitt
og annað náði fram að ganga en öðru var
hafnað. Örþreyttir menn rituðu nöfnin sín
undirsamninga." (166)
(sögum Einars Más eru margar hetjusög-
ur, smáar og stórar, en þær eru ekki innlegg
í barátu dagsins heldur goðsagnakennd
ævintýri, upprifjun á tímum þegar samstaða
og barátta einkenndi líf fátæks fólks. Kannski
eru það örlög verkalýðsbaráttu í íslenskum
bókmenntum, þótt einstök Ijóð og sögur
hafi orðið innblástur í þeirri baráttu rís skáld-
skapurinn kannski hæst þegar hann rifjar
upp liðna tíma.
Vissir þú...
...að ASI krefst þess að efldar verði
virkar vinnumarkaðsaðgerðir og
menntunarúrræði, sérstaklega
gagnvart ungu fólki, launafólki með
litla formlega menntun og þeim
sem þurfa á endurmenntun og
símenntun að halda vegna breytinga
í atvinnulífinu.
...að ASI lagði áherslu á að stjórn-
völd gættu þess að félagslegar
afleiðingar kreppunnar legðust
ekki með óhóflegum þunga á börn
og unglinga. Öllum grunnskóla-
nemendum óháð efnahag foreldra
yrðu tryggðar skólamáltíðir og
aðgangur að íþrótta-, tómstunda-,
og menningarstarfi og jafnrétti til
náms tryggt án tillits til efnahags
eða búsetu.
...aðASI sinnir margvíslegu
fræðslustarfi fyrir stéttarfélögin.
Námskeiðin miða að því að styrkja
talsmenn stéttarfélaganna, efla
innra starf félaganna og samskipti
út á við.Tekið er mið af aðstæðum
á vinnumarkaði og í samfélaginu
hverju sinni.
...að sjúkrasjóðir stéttarfélaganna
greiða dagpeninga í veikinda- og
slysaforföllum launþega, vegna
veikinda langveikra og alvarlega
fatlaðra barna og vegna alvarlegra
veikinda maka. Upphæð dagpen-
inga miðast við 80% af meðaltali
þeirra heildarlauna sem iðgjald
hefur verið greitt af á síðustu 6
mánuðum.
...að stéttarfélög bjóða upp á styrki
til endurmenntunar.
• VINNAN • 9
VINNAN