Stefnir - 01.11.1960, Blaðsíða 41

ur um Georg Brandes og íslendinga. Þar lýsir
hann því, hver hafi í raun og veru, verið sú hvöt,
sem lá að baki góðvild hans til íslendinga. Einar
H. Kvaran segir: „Island var í hans huga danskt
land. Það var Danmörku sæmd að hafa svona
tilkomumikið land að hjálendu, svona merkilega
smáþjóð að aukaþjóð. Danir áttu að hafa vit
á að sjá sína sæmd þar sem ísland var. Þeir áttu
að vera því góðir, hlynna að því og hefja það
upp.“
Þegar Brandes sá, að íslendingar höfðu uppi
sjálfstæðiskröfur sínar af fullri alvöru, snerist
hann gegn þeim og ritaði m.a. árið 1906, sama ár
og ræða þessi var flutt, ritgerð, þar sem hann
réðst harkalega á íslendinga. Þessi viðhorf
Brandesar til íslendinga er hér getið, þar sem
það má glöggt lesa á milli línanna í eftirbirtri
ræðu.
Rétt þykir að lokum að víkja nokkrum orðum
að tilefni þessarar ræðu, Alþingismannaförinni
1906.
Friðrik VIII. tók við völdum í Danmörku árið
1906. Ilannes Hafstein fór utan og gekk á hans
fund, svo sem venja var.
Þegar hann sneri heim til íslands í marz 1906
flutti hann þau boð, að í nafni ríkisstjórnar og
ríkisþings Dana byði konungur heim öllum Al-
þingismönnum á sumri komanda. Skyldu þeir
dveljast nokkra daga í Danmörku. Stuttu síðar
harst forseta Sameinaðs Alþingis erindi frá for-
sætisráðherra Danmerkur J. C. Christensen og
II æ ð
Þegar franskur embættismaður skýrði nokkrum
vinum sínum fyrir tveimur árum frá áætlunum
sínum um að bjóða þjóðþingum hinna þriggja
Norðurlanda til Frakklands, hrópaði einn við-
staddra: Það má ekki ganga fram hjá Alþingi
íslendinga.“
forsetum danska Ríkisþingsins, þar sem boð þetta
var staðfest og nánar tilgreint um tíma og aðra
tilhögun.
Boð þetta vakti mikla athygli og jafnframt
tortryggni hjá nokkrum hluta þjóðarinnar. Var
mikið um þetta rætt í blöðum og sýndist í upp-
hafi sitt hverjum. Endirinn varð sá, að boðinu
var tekið og 35 af 40 alþingismönnum sigldu
til Danmerkur með danska gufuskipinu „Botnia“.
5 þingmenn komust ekki vegna veikinda eða
annarra óviðráðanlegra orsaka.
Heimsóknin þótti takast mjög vel. Móttökur
voru góðar og öll bar ferðin það snið opinberra
kurteisrsheimsókna, sem tíðkast nú á tímum og
virtust báðir aðilar forðast að minnast á við-
kvæm deilumál í ræðum sínum nema á mjög svo
hlutlægan hátt.
Um stjórnmálalegan árangur ferðarinnar er
það að segja, að Skúli Thoroddsen birti grein í
blaðinu Politiken, þar sem fjallað var um sjálf-
stæðismál íslendinga. Daginn áður en íslend-
ingar héldu heimleiðis var og haldinn sameigin-
legur fundur alþingismanna og ríkisþingmanna,
þar sem umræðuefnið var stjórnskipulagsmál
Islands gagnvart Danmörku. Á fundi þessum
báru allir alþingismenn sameiginlega og ágrein-
ingslaust fram ákveðnar óskir um framtíðarsam-
band íslands og Danmerkur.
Ræða sú, sem hér birtist, var haldin í sam-
kvæmi, sem íslenzku alþingismönnunum var
haldið í danska ríkisþinginu.
a n
„Ég vissi ekki, að Island hefði eigið þjóðþing,“
svaraði hann, „en þið getið vissulega boðið Al-
þingi íslendinga hingað í okkar nafni.“
Af því tilefni skrifaði ég strax nokkrum áhrifa
miklum íslendingum. Bréfin komu þó of seint.
Það reyndist ókleift að koma boðurn til alþingis-
STEFNIR 39