Börn og menning - 01.09.1999, Blaðsíða 17

BöRN OG /sAENN|N6 --------------------------------------
Gœtir þú hugsað þér að skrifa barnabók sem
fengi illan endi?
Já, já — samt verður að undirbyggja það þannig að
börnin skynji að þannig hlaut að fara. Þegar verið var að
æfa leikritið mitt Óvita en þar var enginn „happy end“
hafði fólk áhyggjur af því að foreldrum þætti það ekki
nógu gott. Ég sagði að það yrði bara að hafa það og í ljós
kom að börnin skildu að svona var þetta bara. Ég held að
það sé ekkert skilyrði að allt falli í ljúfa löð að lokum.
Börn vita vel að það gerist ekki alltaf. En þau verða að
vita af hverju það er þannig.
Vettvangur nýju miðlanna sem áður voru nefndir,
einkum tölvuleikja, eru flestum fullorðnum nœsta
framandi. Veruleiki þeirra er síbreytilegur án
viðtekinna takmarkana. Náttúran er orðin
„ónáttúruleg“, mennirnir „ómennskir“ og
börnin spinna sjálf framvindu frásagnarinnar
ein síns liðs, með músikeffektum og ómœldu
myndefni. Hefur bókin eitthvað að segja í
samkeppni við slík fyrirbœri?
Ég er ekki óskaplega hrædd um að bókin lúti í lægra
haldi fyrir þessu. Dálítil hætta er á að menn séu að falla
í þá gryfju að vera að keppa við Star Wars lætin og reyna
að gera eitthvað svipað, finna hrikalegra söguefni. Ég
held að börn þreytist á þessum hasar, það er töluverð
áreynsla fyrir barn að sitja yfir þessu efni, þau þurfaað
vera óskaplega snögg og einbeitt. Ég hef tröllatrú á að
það komi að því að börnum finnist líka gott að liggja í
rólegheitum með bókina sína og upplifa hlutina í góðu
næði og endurlesa kannski það sem þau þurfa að hugsa
betur um. Það er enn svo að börn eru duglegustu
notendur bókasafna. Það hefur komið mér á óvart þegar
ég hef heimsótt grunnskóla hvað þau lesa mikið. Ég hef
meiri áhyggjur af unglingum en hafi þeir lesið sem
börn, fara þeir aftur að lesa.
Nú eru þessir nýju miðlar börnum mjög aðgengi-
legir og framboðið ntikið. Mörgum þykir að til
mótvœgis œtti að auka útgáfu gœðabókmennta
fyrir börn, bœði nýrra og klassískra. Hvað finnst
þér um það?
Svo sannarlega þyrfti þess. Það er mikið talað á
hátíðarstundum um æskuna og mikilvægi þess að hlúa
að henni á allan máta, ekki síst með góðum bókum. Ég
hef ekki svo miklar áhyggjur af því að börnin hætti að
lesa. Ég hef miklu meiri áhyggjur af því að sífellt færri
höfundar skrifi fyrir börn. Það er ekki hægt að standa í
þessu til langframa, hvorki fyrir útgefendur né höíunda
nema til komi stuðningur úr sameiginlegum sjóðum.
Barnabækur eru ódýrari í sölu en aðrar bækur og þar af
leiðandi fær höfundurinn minna í sinn hlut. Það er ekki
Nú er það svo að börn eru ekki alltaf óhult, ekki
einu sinni ífaómi eigin fjölskyldu. Erlendis er œ
meira framboð á barna- og unglingabókum um
ógnvænleg efiti: ofbeldi, sifjaspell og morðingja í
hópi vina eða jafnvel fiölskyldu. Telur þú að
bœkur af þessu tagi hjálpi börnum við að takast á
við ógnir oggrimmdina íheiminum?
Nei, það held ég hreint ekki. Ljótleikinn er engum
hollur. Ég held að það sé miklu mikilvægara að gefa
börnum væntingar um að lífið geti verið gott. Ég held að
það sé engu barni hollt að velta því upp úr hörmungum,
þau hafa nóg af slíku í ijölmiðlum. Þvert á móti þarf að
efla sjálfsvitund þeirra og sfyrk til að verða eigin gæfu
smiðir.
En það er hægt að skrifa um hvað sem er fyrir börn.
Það þarf ekkert endilega að hlífa þeim við vonbrigðum
og sorg. En það verður að gera ansi varlega og leiða þau
heil út úr þeirri umijöllun aftur. Þetta er vandasamur
línudans. Ein er til dæmis sú hætta þegar verið er að
skrifa um alvarlega hluti fyrir börn að detta í væmni
sem er eitt það versta sem til er í bókmenntum. Línan
þar er óskaplega vandrötuð. Vitanlega skrifa höfundar
gjarnan um veruleika hvers tíma eins og hann er og
hljóta að koma inn á ýmis vandamál sem börn þekkja á
sjálfum sér. Þar er engin formúla til. Ég tel mikilvægt
að börnin séu ekki blekkt en samt sé sjónum þeirra
beint í átt til þess sem betur má fara. Barn án væntinga
er illa statt. Og ævintýri opna börnum nýjar víddir sem
nýtast í veruleikanum.
15