Börn og menning - 01.04.2014, Side 17

Hættulegur frumskógur eða áður óþekkt tækifæri?
17
þegar börn fengu möguleika á að fara
leynt með það sem þau gerðu á netinu
og með þráðlausa netinu gátu þau líka
verið hvar sem var og utan seilingar
þeirra sem gætu viljað vita hvað þau
væru að gera á netinu."
En hvaða augum lítur Þorbjörn á fyrirbærið
sjónvarp eftir að hafa fylgst með því í næstum
fimmtíu ár?
„Sjónvarpiðstækkaðisjóndeildarhringinn
og börn fengu fleiri hugmyndir varðandi
mögulega framtíð sína. Sjónvarpið gerði
börn líka læs vegna þess að þau lásu
skjátexta til að geta fylgst með erlendu
efni. Erlent textað efni kenndi iíka
tungumál þegar tengt var milli skjátexta
og hlustunar. Þetta hefur verið mælt hjá
þeim þjóðum sem ekki höfðu bolmagn
til að talsetja erlent sjónvarpsefni og ekki
efni á að framleiða efni á móðurmálinu.
Þetta eru jákvæðu hliðarnar. Þær
neikvæðu eru þær að sjónvarpið dró úr
hreyfingu og lestri með dramatískum
hætti."
Þorbjörn er ekki alls kostar hrifinn af þeirri
áherslu undanfarinna ára að talsetja allt
barnaefni (sjónvarpi yfir á íslensku.
„Þessi gríðarlega áhersla á talsett
barnaefni er ekki einhlítt jákvæð því
textað barnaefni reynir meira á börn.
Þá má líka benda á að talsetning ruglar
tilfinningu fyrir hljóðmyndun, þar sem
varahreyfingar og hljóð fara langt frá
þvi alltaf saman í talsetningu. Þær þjóðir
sem texta efni eflast í eigin tungumáli,
læsi og skilningi en fá nána tengingu við
erlend tungumál nánast í kaupbæti."
En hvaða áhrif hefur hið mikla aðgengi að
upplýsingum á börn og hvernig á það eftir
að móta framtíðina? Þorbirni finnst vandi að
spá en er samt til í að setja fram tilgátur sem
byggja á rannsóknum hans.
„Fólk lærir sífellt minna utan að og
man sífellt minna, ég myndi setja það
fram sem tilgátu. Þekking á bundnu
máli fer minnkandi og tungumálið
verður einfaldara. Orðaforði virðist
fara minnkandi. Og þetta er hægt að
tengja beint við meiri sjónvarpsnotkun.
Ef lesnar eru færri bækur eru færri orð
í umferð. Við sjáum mjög skýr merki
þess að tungumálið sé að einfaldast
og hallist nær enskunni. Nafnorðaárátta
og ýmis ávarpsorð benda til þess og
einnig ýmsar málfræðieinfaldanir. Og
með minnkandi lestri dregur úr færni til
gagnrýninnar hugsunar. Það er gjaldið
sem við greiðum fyrir allt það jákvæða
sem þessi hröðu samskipti færa okkur."
Hvaða áhrif hefur þetta á þá sem eru að vaxa
upp í dag?
„Ég spái því að tilveran verði
yfirborðslegri þar sem samskiptin, það
hvernig þú kemur fyrir í annarra augum
í skamman tíma, skiptir öllu máli. En við
sem ólumst ekki upp við þetta getum
ekki ímyndað okkur hvernig þessi tilvera
er. Stór hluti af lífi Vesturlandabúa er
bundinn tölvunni og sá hluti á bara
eftir að stækka. Við erum búin að tapa
stríðinu við tölvurnar og internetið um
börnin okkar, tíma þeirra og áhuga,
en við þurfum að taka þátt í því að
móta umgengni þeirra við tölvurnar.
Ég vil líta svo á að öll tækni sé alveg
stórkostlega hættuleg en það er líka
hægt að beina henni í góðan farveg. Og
þar bera foreldrar mesta ábyrgð."