Dagblaðið Vísir - DV - 19.03.2021, Blaðsíða 15

FRÉTTIR 15
vanskil til að geta hjálpað syni
sínum að greiða niður skuldir
meðan hann var í afplánun.
Hún þurfti að eiga frumkvæði
að því að leita sér andlegrar
aðstoðar því ekkert slíkt er
í boði sérstaklega fyrir að-
standendur. Sonur konunnar
var handtekinn um tvítugt
eftir að hafa smyglað fíkni-
efnum. Hún segir það hafa
haft alvarleg áhrif á andlega
heilsu sína að sonur hennar
var dæmdur í fangelsi.
„Ég tók þetta mjög nærri
mér og þessu fylgdi mikil
skömm. Ég skammaðist mín
samt ekki fyrir hann heldur
kenndi ég sjálfri mér um og
spurði mig hvar mér hefði
mistekist í uppeldinu og
hvernig það hefði gerst að
sonur minn væri í fangelsi,“
segir hún.
Hann var handtekinn erlend-
is, hafði sagt móður sinni að
hann væri að fara í skemmti-
ferð en hún heyrði síðan ekki
frá honum vikum saman og
vissi ekkert um afdrif hans.
Eftir að hún loks komst að því
að hann var í fangelsi fékk
hún lítinn stuðning frá fólkinu
í kring um sig. „Fólk sagði við
mig að ég ætti bara að vera
þakklát fyrir að hann væri á
lífi og á öruggum stað, en mér
leið samt illa. Ég reyndi að bíta
bara á jaxlinn og byrgði allar
tilfinningar inni.“
Þegar hann var enn í fang-
elsi erlendis fékk hún ekki að
tala við hann í síma en sendi
honum bréf. „Það eina sem
ég gat gert var að biðja fyrir
honum.“ Hann var dæmdur úti
en kom síðan heim til að klára
afplánun.
Kvíði og vanlíðan
Þau voru búsett á landsbyggð-
inni og fannst móðurinni eins
og allt samfélagið dæmdi hana.
„Mér fannst allir vita þetta og
að allir væru að horfa á mig.
Ég lokaði mig á endanum alveg
af og fór ekki einu sinni út í
matvörubúð heldur fékk fólk
til að kaupa inn fyrir mig.“
Ekkert kerfi var til staðar
sem hélt utan um hana og
þurfti hún sjálf að leita eftir
aðstoð geðlæknis, sálfræðings
og iðjuþjálfa til að koma sér
aftur af stað. „Mér finnst að
þegar svona kemur upp eigi að
vera í boði áfallahjálp fyrir að-
standendur og eitthvert teymi
sem hægt er að leita til. Ég var
uppfull af kvíða, skömm og
vanlíðan. Ég var síðan mjög
heppin með það fagfólk sem
ég leitaði til. Þegar ég treysti
mér ekki til að fara út kom
iðjuþjálfi og fór með mér í
göngutúr.“
Á meðan á afplánun stóð
fékk sonur hennar 9 þúsund
krónur á viku frá hinu opin-
bera í dagpeninga, 36 þúsund
DV 19. MARS 2021
Það er yfirleitt
mikið áfall
fyrir fjöl-
skyldur fanga
að horfa á
eftir þeim inn í
fangelsi.
MYND/ANTON
BRINK
á mánuði, sem áttu að duga
honum fyrir mat, tannlækna-
kostnaði, klippingu og öðru.
Hann hafði því ekki sjálfur
tök á að greiða niður skuldir
samhliða.
Mætti fordómum
Hann var orðinn edrú áður
en hann fór í fangelsi og hún
ákvað að aðstoða hann við að
greiða niður skuldir á meðan
hann var í afplánun.
„Ég sagði við hann að ég
ætlaði að hjálpa honum að
byrja á núllpunkti. Hann var
með lítið lán og fleira sem
ég hjálpaði honum að greiða
niður. Ég fór í bankann og bað
um frystingu á mínu eigin láni
eða vildi fá að lækka greiðslu-
byrðina þannig að ég gæti að-
stoðað hann. Ég kom að lok-
uðum dyrum því það mæta
manni alls staðar fordómar
þegar maður nefnir fangelsi.
Ég varð að velja á milli þess að
hjálpa syni mínum eða greiða
af láninu mínu. Ég er á van-
skilaskrá í dag en ég er sátt
við þessa ákvörðun þó ég hefði
vissulega viljað geta staðið í
skilum með mitt,“ segir móð-
irin og tekur fram að sonur
hennar viti ekki af þessum
fórnarkostnaði hennar.
Yndislegt líf í dag
Hún segir það hafa verið erf-
itt að vita af syni sínum lok-
uðum inni og að hún hafi ekki
getað hitt hann þegar hún
vildi. „Þegar ég kom í heim-
sókn var bara eitt herbergi
þar sem voru tveir stólar, sófi
og borð. Hann var oft búinn
að baka handa mér vöfflur
þegar ég kom og við fengum
einn klukkutíma saman. Þetta
tók á.“
Honum vegnar vel í dag,
á fjölskyldu og er búinn að
koma sér vel fyrir. „Hann á
yndislegt líf og ég er ánægð
með að hafa getað hjálpað
honum fjárhagslega, þó það
hafi ekki verið mikið, þann-
ig að hann gat byrjað á núlli
þegar hann kom aftur út. Þá
gat hann byrjað lífið sitt,“
segir móðirin.
Hún er einnig á mun betri
stað í dag. „Ég fór á Al-Anon
fundi og á meðvirkninám-
skeið. Ég var bullandi með-
virk, bæði áður og meðan
hann var inni. Maður veikist
bara sjálfur. Mér finnst að
það ætti eitthvert kerfi að
grípa aðstandendur. Ekki síst
því margir sem lenda í fang-
elsi eru búnir að missa marga
frá sér og ég held að það
skipti miklu að þeir sem eru
á þessari braut hafi aðstand-
endur í góðu ásigkomulagi til
að styðja þá.“ n
Sérstakur fangaprestur þjóðkirkj-
unnar starfar í fangelsunum sem
veitir föngum og aðstandendum
þeirra þjónustu. „Mitt frumverkefni
er að hitta fangana, sinna helgihaldi
og sálgæslu. Sem betur fer fylgir
þeim oft fjölskylda. Aðstandendum
er velkomið að hafa samband við
mig og margir gera það,“ segir séra
Sigrún Óskarsdóttir sem tók við
embætti fangaprests í mars 2020.
Þjónusta fangaprests einskorðast
ekki við þá sem eru í þjóðkirkjunni
heldur stendur hún öllum til boða
sem þiggja vilja þjónustuna.
Segja börnunum satt
„Oft hefur fólk samband vegna
barna fanga og vill fá leiðsögn um
hvernig er best að tala um fanga-
vistina við þau. Það reynist best að
segja alltaf satt en taka mið af aldri
barnsins við nánari útskýringar. Við
fullorðna fólkið setjum oft filter á
það sem við segjum en börnin koma
sér beint að kjarna málsins og segja
jafnvel við pabba eða mömmu það
sem allir eru að hugsa: „Hvernig datt
þér í hug að gera þetta! Þú veist að
það er bannað!“
Þá segir Sigrún að margir leiti til
hennar því þeir séu trúaðir, vilji láta
biðja fyrir sér og sínu fólki og vilja
létta á sér andlega. Hún segist hafa
fullan skilning á því að ekki vilji allir
leita til kirkjunnar.
Ábyrgð samfélagsins
Þeir aðstandendur sem vilja ekki
þjónustu prests heldur frekar
sálfræðing eða viðlíka þjónustu
þurfa að hafa frumkvæði að því að
sækja hana og greiða sjálfir fyrir.
„Í draumasamfélagi væri kerfi sem
færi af stað þegar fólk fer í fangelsi
því þetta er mikið áfall fyrir mun
fleiri en fangann sjálfan. Ég myndi
telja eðlilegt að það væri hluti af
okkar velferðarkerfi að aðstand-
endum væri að fyrra bragði boðin
ákveðin aðstoð. Ég er ekki viss um
að þetta ætti endilega að vera á
vegum fangelsismálayfirvalda en
velti því upp hvort þetta sé þjónusta
sem ríki eða sveitarfélögin myndu
halda utan um. Þetta er hópur sem
þarf þjónustu og við sem samfélag
eigum að axla þá ábyrgð.“
Eitt af því sem margir aðstandendur
glíma við eru sjálfsásakanir og
skömm. „Það er mikilvægt að stinga
á kýlin og tala opinskátt um hlutina
eins og þeir eru þó það sé sárt.“
ÞURFUM AÐ GRÍPA FJÖLSKYLDUR FANGA
Séra Sigrún Óskarsdóttir fangaprestur veitir föngum og aðstand-
endum þeirra sálgæslu. MYND/VALLI
Mér finnst að
þegar svona
kemur upp eigi
að vera í boði
áfallahjálp fyrir
aðstandendur.