Fréttablaðið - 30.04.2021, Qupperneq 24

Í lok marsmánaðar kynnti
Evrópusambandið nýja og
metnaðarfulla aðgerðaáætlun
um aukna lífræna framleiðslu
(e. organic action plan) til næstu
sjö ára. Áætlunin, sem tekur til
almenns landbúnaðar og fisk-
eldis, byggir á víðtæku samráði
við hagsmunaaðila og þeim
árangri sem náð var með síðustu
sjö ára áætlun sambandsins.
Árangur hennar lýsir sér meðal
annars í því að nú eru 8,5 prósent
alls landbúnaðarlands í löndum
ESB lífrænt vottuð.
ESB stefnir að því að þrefalda þetta
hlutfall í 25 prósent á næstu tíu
árum. Aðgerðaáætun ESB er þrí­
þætt og miðar að því að:
n auka eftirspurn og traust neyt-
enda á lífrænum afurðum
n auka framleiðslu og úrvinnslu
landbúnaðar- og fiskeldisafurða
n efla framlag lífrænnar fram-
leiðslu til sjálfbærrar þróunar
Aðgerðir sem hvetja
til eftirspurnar
Nýjar kannanir benda til þess
að áhugi neytenda í Evrópu á
lífrænum vörum fari vaxandi og
mikill meirihluti þeirra hafi tiltrú
á þeirri grein, að lífræn ræktun fari
betur með umhverfið og tryggi
betur velferð búfjár. Um 56 pró­
sent neytenda þekkja evrópska
vottunarmerkið fyrir lífrænar
vörur (Evrópulaufið – sjá mynd)
og sala lífrænna matvæla hefur
tvöfaldast á einum áratug. ESB
hyggst nú fylgja þessum árangri
eftir með fjölþættum aðgerðum
til að auka eftirspurn og traust á
markaðinum:
n með stuðningi við kynningu á
lífrænum landbúnaði og Evrópu-
laufinu
n áherslu á stuðning við lífræna
matreiðslu í stóreldhúsum
n áherslu á aukningu lífrænna
afurða í opinberum innkaupum-
stuðningi við fræðslu í skólum um
lífræna ræktun og framleiðslu
n aðgerðum til að fyrirbyggja
vörusvik í greininni og auka traust
neytenda
n bæta rekjanleika lífrænna
afurða
Með þessu er vitund neytenda
um lífræna ræktun efld enn frekar,
aðgengi almennings að upplýs­
ingum bætt og opinberum stjórn­
tækjum beitt til að hafa bein áhrif
á eftirspurn eftir lífrænum vörum.
Gríðarlegur vöxtur lífænnar ræktunar og lífræns
fiskeldis er fram undan í löndum Evrópu
Líffræðileg fjölbreytni tegunda er að jafnaði 30 prósentum meiri á landi í lífrænni ræktun samanborið við land í
hefð bundinni ræktun. Notkun skordýraeiturs, tilbúins áburðar og erfðabreyttra lífvera er bönnuð í lífrænni ræktun.
Rannsóknir, þróunarstarf
og lífræn aðlögun
Með áætlun sinni viðurkennir ESB
að lífrænn landbúnaður krefst
verulegrar þekkingar, auk rann­
sókna og þróunarstarfs. Þekking­
arþörfin tekur bæði til almennings
(neytenda, nemenda í skólum) og
fyrirtækja, en þó ekki síst til þeirra
sem starfa í landbúnaði.
Þar vega þyngst þekking á
gróðurmoldinni og meðferð
hennar, meðferð (jarðgerð) líf­
rænna efna sem til falla, skipti­
ræktun, varúðarráðstafanir til að
fyrirbyggja mengun og opinberar
kröfur um vottun og merkingar.
Allt eru þetta þættir sem stöðugt
þarf að þróa og bæta með virku
rannsóknarstarfi.
Reikna má með að bændur muni
áfram njóta verulegs fjárhagslegs
stuðnings til lífrænnar aðlögunar,
auk þess sem stuðningi og ýmsum
hvötum verði beitt til að styrkja
virðiskeðju og markaði fyrir lífræn
matvæli og fóður. Athyglisvert er
hve aðgerðaáætlunin leggur mikla
áherslu á að efla lífrænt lagareldi,
það er fiskeldi og nýtingu á sjávar­
gróðri. Þetta tvennt hefur farið
vaxandi á undanförnum árum, til
dæmis á Írlandi þar sem drjúgur
hluti fiskeldis mun vera vottaður
lífrænn.
Framvindan í einstökum ríkjum
Auk hinnar almennu aðgerðaáætl­
unar ESB er aðildarríkjum ætlað að
endurnýja eigin landsáætlanir um
markmið og tímasettar aðgerðir
til að efla þessa grein. Eins og sjá
má af meðfylgjandi stöplariti er
staða lífrænnar ræktunar mjög
mismunandi frá einu ESB­landi
til annars. Lengst á veg komin eru
Austurríki (25%), Eistland (22%),
Svíþjóð (20%), Tékkland, Ítalía
og Lettland (15% hvert), Finnland
(13%) og Danmörk (11%). Flest ef
ekki öll þessi lönd hafa unnið eftir
sérstakri landsáætlun og hafa upp­
skorið árangur í samræmi við það.
Hver er framvindan
í aðildarlöndum EFTA?
Á undanförnum árum hafa Nor­
egur og Sviss verið meðal þeirra 10
til 12 Evrópulanda þar sem vöxtur
markaðar fyrir lífrænar vörur
og neysla þeirra á hvern íbúa er
mestur. Hlutfall vottaðs nytjalands
er hvergi hærra en í Liechtenstein
(41%), það er með því hærra í Sviss
(17%) og í Noregi hafði það náð
tæpum 5 prósentum árið 2019. Á
sama tíma var hlutfallið innan við
2 prósent á Íslandi.
Þrátt fyrir það hafa orðið breyt­
ingar til bóta hér á landi, til dæmis
með tilkomu aðlögunarstyrkja
sem bændur eiga kost á fyrstu
árin meðan þeir eru að taka upp
lífrænar aðferðir í jarðyrkju, garð­
rækt og búfjárrækt. Í hóp vottaðra
framleiðenda hafa nýverið bæst
framleiðendur á mjólk og eggjum,
og þá hafa nokkur fiskeldis­ og
þangvinnslufyrirtæki tekið upp
lífræna framleiðslu.
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
✿ Hlutfall vottaðs lífræns nytjalands af landbúnaðarlandi eftir löndum 2019
EU
-2
7
Au
st
ur
rí
ki
Ei
st
la
nd
Sv
íþ
jó
ð
Té
kk
la
nd
Ít
al
ía
Le
tt
la
nd
Fi
nn
la
nd
D
an
m
ör
k
Sl
óv
en
ía
Sl
óv
ak
ía
Gr
ik
kl
an
d
Sp
án
n
Li
th
áe
n
Þý
sk
al
an
d
Fr
ak
kl
an
d
Kr
óa
tía
Be
lg
ía
Po
rt
úg
al
U
ng
ve
rja
la
nd
Ký
pu
r
Lú
xe
m
bo
rg
H
ol
la
nd
Pó
lla
nd
Rú
m
en
ía
Bú
lg
ar
ía
Ír
la
nd
M
al
ta
n Heildarland vottað lífrænt
n Vottað land sem lokið hefur aðlögun
n Vottað land í lífrænni aðlögun
mjólkurvörur
Lífrænar
4 kynningarblað 30. apríl 2021 FÖSTUDAGURLÍFR ÆN VOTTUN