Hinsegin dagar í Reykjavík - aug. 2016, Side 58

löngu seinna var ég farinn að taka þátt í
skemmtanalífi og félagsstarfi homma og
lesbía í Ósló. Fyrirmynd okkar og leiðtogi
þar var einstök kona, Kim Friele, og af
henni lærði ég þá afstöðu til lífsins sem
lengi hefur dugað mér: „Homofili er en
verdig livsstil!““
Upprennandi stjarna
Árin liðu og mannlífið skipti um svip,
líka á Hótel Borg. Nú áttu unglingar á
Vesturlöndum sína sérstöku menningu
og hennar sá sannarlega stað á Borginni.
Gömlu danshljómsveitirnar hurfu smám
saman af vettvangi og við tók diskótek
unga fólksins. Nú varð staðurinn líka
mikilvægur vettvangur upprennandi
hljómsveita og í miðri viku hljómaði
íslenskt rokk og pönk um sali. Skömmu
fyrir 1980 var öll jarðhæðin opin á
diskóteki helgarinnar og undirlögð ungu
fólki úr öllum áttum. Athvarf hommanna
innst í húsinu var þá orðið svipur hjá sjón
en samt voru þeir þarna, talvert yngri
en áður og skemmtu sér með öðrum
gestum. Um svipað leyti urðu svo ungu
lesbíurnar sýnilegar í sölunum.
Bubbi Morthens var í hópi gestanna
á Borginni og var farinn að troða þar
upp öðru hvoru, upprennandi stjarna
sem sendi frá sér sína fyrstu breiðskífu,
Ísbjarnarblús, árið 1980: „Ég átti fína
kunningja meðal hommanna og tók vel
eftir því sem var að gerast. Þetta voru
stundum vondir tímar, sérstaklega eftir að
strákarnir tóku að svara fyrir sig. Ef hvolft
var úr glasi yfir homma var hann dreginn
á dyr, ekki sá sem skvetti úr glasinu. Þetta
sá ég. Svo komu dagar og vikur þegar þeir
gátu skemmt sér óáreittir og voru meira
að segja farnir að dansa saman. Aftur
komu þeir tímar þegar dyraverðir höfðu
þá á hornum sér, neituðu að hleypa þeim
inn, „allt fullt inni“, og strákarnir ekki í
náðinni það kvöldið. Enn snerist vindáttin,
aftur komu góðir tímar og mannúðlegri,
nýir dyraverðir í gættinni og allir skemmtu
sér vandræðalaust.“
Bubbi minnist sérstaklega tveggja
slíkra liðsmanna: „Upp úr 1980 tóku Jón
Páll Sigmarsson og Hjalti „Úrsus“ Árnason
við dyravörslunni einn veturinn og höfðu
allt annað viðhorf og nútímalegra til
samkynhneigðu gestanna en maður átti
að venjast. Ég þekkti einn ungan homma
sem stundaði Borgina, ætli hann hafi
ekki verið 17 ára þegar hann birtist fyrst,
kjaftfor ef að honum var sótt, einn af þeim
sem létu engan eiga neitt hjá sér. Ég var
orðinn handgenginn starfsfólkinu um
þetta leyti svo ég bað þá Jón Pál og Hjalta
að hafa auga með stráknum, gæta hans
svo hann kæmi sér ekki í óþarfa klandur
og yrði fyrir barsmíðum. Og það gerðu
þeir eins og góðir feður.“
Og þá varð til lag
Hvað sem þessum sviptingum leið hafði
Borgin sérstöðu meðal skemmtistaða á
níunda áratugnum. Dyraverðirnir sýndu
aldrei það ofbeldi sem þekktist á öðrum
stöðum og gerði skemmtanalíf homma
um tíma að hreinu helvíti. Það þótti
ekkert grín að lenda í dyravörðunum
á vinsælum stöðum eins og Óðali og
Casablanca við Skúlagötu þegar þeir
gengu í skrokk á mönnum og misþyrmdu
þeim fyrir það eitt að stíga þar inn um
dyr. Þeim fáu kærum sem bárust lögreglu
var stungið ofan í skúffu. „Og það var
einhvers staðar mitt í öllu þessu ofbeldi,“
segir Bubbi, „sem ég samdi sönginn um
strákana á Borginni. Sumt í textanum átti
þó reyndar frekar við hörkuna á hinum
stöðunum en Borgina þekkti ég best og
þá varð til lag, inspírerað af kabarettmúsík
millistríðsáranna í Berlín.“
Lagið hefur lifað, minning um
líf sem einu sinni var. „Strákarnir á
Borginni“ reyndist þó eftir á að hyggja
kveðjusöngur til fortíðarinnar því nú
voru að renna upp nýir tímar. Barinn
inn af Gyllta sal var ekki lengur sá
vettvangur ættarmótsins og verið hafði.
Samkynhneigðir fóru víða á næstu árum
og laust fyrir 1990 lá leið þeirra flestra á
Laugaveg 22. Þar var orðinn til staður sem
bauð lesbíur og homma velkomin á þeirra
á eigin forsendum, feluleikir á undanhaldi
og auðmýkingar ekki lengur einkamál
þeirra sem fyrir þeim urðu.
Leyndur kraftur
Barinn á Borginni er nú horfinn í sinni
gömlu mynd og sjófuglarnir flognir, en
ennþá lifa minningar um fortíð, bæði
sæta og súra. Þótt menn ættu forðum
daga oft undir högg að sækja þá kunna
þeir líka að segja frá leyndum krafti sem
kann að koma flatt upp á þá sem trúa
því að heimurinn stefni stöðugt í eina og
sömu átt – til framfara. Jón Þorsteinsson á
síðasta orðið:
„Auðvitað var lífið litað af feluleik
þessara ára og það tók okkur ár og daga
að finna útleiðina, það voru þeir tímar.
En þegar ég hugsa til baka þá man ég
líka mikla fegurð í nautninni sem fylgdi
ástarlífinu og þessi fegurð nærðist, svo
undarlegt sem það er, á öllu því sem við
urðum að fela fyrir heiminum. Núna má
hamingjan sjást utan á manni daginn
eftir ástarnótt, ef hún er þá til staðar, en
þarna var maður alltaf dauðhræddur við
að hamingjan sæist á manni, að maður
kæmi upp um hana. Og þá gerðist það
furðulega, við það að fela hamingjuna þá
óx hún innra með manni.“
Bubbi Morthens, Jón Þorsteinsson,
Veturliði Guðnason og Þórir Björnsson
eru helstu heimildamenn þessarar
greinar. Höfundur þakkar þeim
framlag þeirra.
Bu
bb
i M
or
th
en
s á
tó
nl
ei
ku
m
á
B
or
gi
nn
i 1
98
0
58