Morgunblaðið - 22.01.2021, Qupperneq 16

BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Áætla má að alls séu yfir300 þúsund stórhveli ínorðanverðu Atlantshafi.Langreyðar eru taldar
vera um 47 þúsund og hnúfubakar
nálægt 20 þúsundum, svo dæmi séu
tekin. Byggt er á niðurstöðum ný-
legrar talninga Norðmanna og tölum
frá Íslendingum og Færeyingum frá
2015. Einhver skörun getur verið á
milli svæða.
Á hafsvæði frá ströndum Nor-
egs, vestur fyrir Jan Mayen, langt
norður í Barentshaf og að ströndum
Grænlands norðan Íslands telja
Norðmenn vera um 600 þúsund hvali
af mörgum tegundum og stærðum.
Af þessum fjölda eru um 150 þúsund
stórhveli, en 450 þúsund minni dýr. Á
því svæði sem Íslendingar telja, síð-
ast 2015, má áætla að hafi verið um
160 þúsund stórhveli.
Talningasvæði Norðmanna er
stórt og er því skipt í sex minni ein-
ingar og þeir ná að fara yfir það á 5-6
árum, en birta árlega vinnuskýrslur
af einstökum svæðum. Niðurstöður
liggja nú fyrir á hvalatalningum ár-
anna 2014-18 og samkvæmt þeim
hefur fjöldi hvala ekki breyst mikið í
heildina í nokkurn tíma.
Um 140 þúsund hrefnur
Alls voru taldar um 100 þúsund
hrefnur á norska svæðinu og var þær
að finna vítt og breitt á svæðinu,
meðal annars við Jan Mayen. Norð-
menn leggja mikla áherslu á talningu
á hrefnu m.a. með hagsmuni veiði-
manna í huga.
Gísli Víkingsson, hvalasérfræð-
ingur á Hafrannsóknastofnun, segir
að í þessum talningum Norðmanna
hafi verið staðfest það sem áður kom
fram í íslenskri talningu 2015 og 2016
að útbreiðsla hrefnu hafi að talsverðu
leyti færst af íslenska landgrunninu
og yfir á Jan Mayen-svæðið. Hann
áætlar að hrefnufjöldinn í N-
Atlantshafi, austan suðurodda Græn-
lands og norðan Skotlands, geti verið
um 140 þúsund dýr, og ekki hafi orðið
marktæk breyting á heildarsvæðinu.
Í samantekt á heimasíðu norsku
hafrannsóknastofnunarinnar kemur
fram að talin hafi verið um átta þús-
und svínhveli (andarnefja og fleiri
tegundir) og þau hafi einkum fundist
á svæðinu milli Íslands, Jan Mayen
og Svalbarða. Hnúfubakar halda sig
oft í stórum flokkum og var þá m.a.
að finna við Bjarnareyjar og Hopen
við Svalbarða þar sem þeir sækja
m.a. í dýrasvif og loðnu. Alls voru
taldir um tíu þúsund hnúfubakar, að
því er segir í samantektinni. Af öðr-
um stórhvelum má nefna að Norð-
menn töldu tíu þúsund langreyðar og
fimm þúsund búrhvali.
Um 15 þúsund háhyrningar eru
taldir vera á talningarsvæðinu, m.a.
meðfram ströndum Noregs og í Nor-
egshafi, þar sem þeir sækja í upp-
sjávarfisk. Þá er talið að 250 þúsund
hnísur hafi verið á norska svæðinu og
200 þúsund höfrungar.
Gísli segir að þegar komi að
hvalatalningum sé talað um svæði
Norðmanna í Atlantshafinu sem
norðaustur-svæðið. Íslenska svæðið
er hins vegar kennt við Mið-Norður-
Atlantshaf og nær frá suðurodda
Grænlands um Ísland, Færeyjar og
til Jan Mayen í austri, en eyjan til-
heyrir þó norska talningarsvæðinu.
Hvalir eru einnig taldir við Færeyjar
og Grænland og þá í samvinnu við Ís-
lendinga.
Hann segir að stór hvalatalning
hafi farið fram hér við land 2015, en
vegna aðstæðna hafi hrefnur verið
taldar á landgrunni Íslands ári síðar.
Nú sé fyrirhugað að fara næst í stóra
hvalatalningu hér við land 2023. Það
sé í efri mörkum reglna Alþjóðahval-
veiðiráðsins um hvalatalningar, því
fari talningar ekki fram innan átta
ára gæti það leitt til skerðinga á
veiðikvóta.
Yfir 300 þúsund stór-
hveli í N-Atlantshafi
Morgunblaðið/Hafþór Hreiðarsson
Blástur Steypireyður við hlið hvalaskoðunarbátsins Falds á Skjálfanda.
Talning 2015
Eftirfarandi niðurstöður
fengust í hvalatalningu Íslend-
inga og Færeyinga 2015 og á
hrefnu 2016.
» Steypireyður 3.000.
» Langreyður 36.773.
» Sandreyður 10.300.
» Hrefna á Mið-Norður-
Atlantshafssvæðinu 42.515.
» Hrefna á íslenska land-
grunninu 14.000.
» Hnúfubakur 9.867.
» Búrhvalur 23.166.
» Andarnefja 19.974.
» Háhyrningur 14.611.
» Marsvín (grind) 344.148.
» Hnísa 43.179.
» Hnýðingur 159.000.
» Leiftur (höfrungategund)
131.022.
16
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. JANÚAR 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Útlend-ingastofn-un hefur
birt upplýsingar
um umsóknir um
alþjóðlega vernd á
Íslandi á liðnu ári, þróun síð-
ustu ára og samanburð við
Norðurlönd. Athygli vekur að
hvergi á Norðurlöndunum er
jafn mikið af slíkum umsóknum
og hér á landi sé miðað við
höfðatölu. Hér á landi eru sex-
falt fleiri sem sækja um vernd
en í Noregi og Danmörku, þre-
falt fleiri en í Finnlandi og nær
50% fleiri en í Svíþjóð. Þegar
haft er í huga að þessum málum
fylgir mikill kostnaður, bæði
vegna afgreiðslu þeirra og
uppihalds umsækjendanna, er
ljóst að þarna er um mikinn
vanda að ræða.
Þróunin á milli ára gefur þó
ákveðnar vonir, því að umsókn-
um um vernd hefur fækkað
talsvert á síðustu árum, en þær
voru engu að síður 654 á liðnu
ári sem er mikill fjöldi fyrir fá-
menna þjóð. Þá er jákvætt að
afgreiðslutími hefur almennt
styst, en sú stytting gengur þó
afar hægt og enn er kerfið
rúma fjóra mánuði að meðaltali
að afgreiða hvert mál, sem er
afar sérkennilegt þegar horft
er til samsetningar umsækj-
endanna.
Af 654 umsækjendum töldust
38 frá öruggu upprunaríki og
hefði því átt að vera hægt að
snúa þeim heim á leið hratt.
Meirihlutinn, 331, hafði þegar
fengið vernd í öðru ríki og sá
hópur ætti líka að
geta horfið hratt til
þess ríkis í stað
þess að dvelja hér
mánuðum saman.
Þar sem um-
sækjendum fækkaði um fjórð-
ung á milli ára, fækkaði um
svipaða hlutfallstölu þeim sem
fengu þjónustu í vernd-
arkerfinu og voru þeir 445 í
fyrra. Þetta er engu að síður
umtalsverður fjöldi og óvíst
hver þróunin verður á næstu
árum því að ætla má að kór-
ónuveirufaraldurinn hafi haft
nokkuð um þessa fækkun um-
sækjenda að segja. Má raunar
furðu sæta að jafn margir hafi
sótt um og raun ber vitni miðað
við fækkun flugferða og ferða-
hömlur og þá staðreynd að
fækkun umsókna í fyrra var
heldur meiri annars staðar á
Norðurlöndunum.
Áhyggjum veldur einnig að
fleiri umsækjendur fengu já-
kvæða niðurstöðu umsóknar en
nokkuð annað ár á undan, sam-
tals 528, samkvæmt upplýs-
ingum Útlendingastofnunar.
Það er þess vegna hætta á að
þegar faraldrinum slotar fjölgi
umsóknum og jákvæðum af-
greiðslum verulega verði ekk-
ert að gert. Íslendingar vilja
vera gestrisnir og hjálpsamir,
en augljóst er að Ísland hefur
ekki burði til að taka við marg-
falt fleiri umsækjendum um al-
þjóðlega vernd en aðrar Norð-
urlandaþjóðir gera. Hér verður
að grípa til aðgerða áður en í
mikið óefni er komið.
Flestir sem hingað
koma hafa fengið
vernd í öðru ríki}
Útlendingamál
Brexit-deilurnarafhjúpuðu
hversu dýru verði
Bretar keyptu inn-
göngu í ESB á sín-
um tíma (með öðru
nafni þá). Nú er að
því fundið í Bretlandi að er-
lendu ríkin sem komust yfir
sjávarútvegsréttindi þeirra,
sem hvorki réttlæti né al-
þjóðalög stóðu til, fái 5 ára að-
lögunartíma til að skila því sem
tekið var!
Það verður að segja að virð-
ist billega sloppið þegar hugsað
er til þess hve litlu munaði að
stjórnmálalegir svikahrappar
næðu að eyðileggja útgöngu-
ákvörðun bresku þjóðarinnar.
Á sama tíma berast þær
fréttir frá Spáni að hinir um-
boðslausu herrar í Brussel ætli
að notfæra sér að aðildarlöndin
séu í neyð sinni að fá veirustyrk
úr sameiginlegum sjóðum til að
kúga Spán til að breyta út-
reikningum lífeyrisgreiðslna í
landinu þannig að milljónir
manna þar í landi tapi verulegu
framfærslufé sem þær mega
síst við. Nú er það svo að það
verða engir fjár-
munir til í stein-
höllunum í Brussel.
Fjármunirnir sem
notaðir eru til að
„hjálpa aðild-
arlöndunum“ koma
frá þeim sjálfum, en auðvitað
ekki í sömu hlutföllum og þau
greiddu inn. Bretar greiddu
með sér allan sinn tíma og
hefðu Íslendingar ekki sloppið
úr gildrunni sem hreina vinstri-
stjórn hjúanna lagði fyrir þá í
nafni „bankahruns“ þá hefði Ís-
landi verið gert að borga með
sér til annarra ESB landa um
ár og síð. Og bresku afhjúp-
anirnar sýna einnig, að furðutal
aðildarsinna á vinstristjórn-
arárunum um að sjávarútvegi
Íslendinga yrði hlíft, var ein-
ungis ómerkilegar blekkingar
loddara.
En ASÍ-fólk, sem dinglar
með Samfylkingu í liði, mun
vonandi átta sig á því áður en
það er um seinan, að kommiss-
arar í Brussel snúa hiklaust
upp á hendur einstakra þjóða í
lífeyrismálum þyki þeim það
henta.
Það þarf aðeins að
hafa opin augu til
að sjá í gegnum vef
blekkinga}
Sporin hræða víða
Í
slandsbanki er verðmæt eign í eigu al-
mennings. Hann varð eign ríkissjóðs í
uppgjöri um stöðugleikaframlög föllnu
bankanna eftir efnahagshrunið 2008.
Það var ekki síst fyrir einbeitni og
festu fyrrverandi forsætisráðherra Sigmundar
Davíðs Gunnlaugssonar og ríkisstjórnar hans,
sem bankinn varð almenningseign og mikil-
vægt skref stigið í því að koma þjóðinni út úr
hruninu.
Ríkisstjórnin áformar að selja um 25% hlut
hið minnsta á næstu mánuðum. Salan ber
nokkuð brátt að í miðri efnahagslegri óvissu
veirufaraldursins. Stjórnarflokkunum, Sjálf-
stæðisflokki, Framsókn og VG, sýnist mikið í
mun að selja fyrir kosningar.
Eignarhald ríkisins á tveimur af þremur við-
skiptabönkum landsins er ekki heppilegt. Það
getur haft neikvæð áhrif að ríkið eigi svo stór-
an hlut og því fylgir áhætta. Opinbert eignarhald á fjár-
málafyrirtækjum er talsvert minna annars staðar á Norð-
urlöndum. Það sem einkennir íslenskan fjármálamarkað
er að hann er fákeppnismarkaður og bankarnir eru hver
öðrum líkir. Það er hagur almennings að breyta því. Aukin
samkeppni á bankamarkaði stuðlar að lægri vöxtum, lægri
þjónustugjöldum og nýjungum. Slíkum markmiðum er
best náð með því að erlendur banki myndi hefja hér starf-
semi. Það yrði einnig til þess að efla traust á íslenskum
fjármálamarkaði. Draga þarf úr aðgangshindrunum sem
eru hér á landi til þess að laða að erlendan banka.
Almenningur virðist ekki sérlega áhugasamur um
áform ríkisstjórnarinnar um sölu Íslandsbanka. Það er
skiljanlegt í ljósi þess sem á undan er gengið.
Traust á innlendum fjármálamarkaði hefur
ekki verið mikið. Regluverk og eftirlit hefur
hins vegar verið bætt að nokkru eftir efna-
hagshrunið. Það eru því minni líkur á að nýir
eigendur geti tileinkað sér sömu vinnubrögð
og ríktu í aðdraganda hrunsins. Mestar líkur
eru á því að lífeyrissjóðirnir kaupi stóran hlut
í bankanum. Færa má rök fyrir því að það sé
ekki æskilegt. Sjóðirnir eru orðnir mjög um-
svifamiklir í fjárfestingum í atvinnulífinu og
eiga nú þegar umtalsverðan hlut í Arion
banka. Sala bankans má ekki leiða til þess að
við endum með bankamarkað sem er með
veikari samkeppnisgrundvöll en hann er í
dag.
Skynsamlegt að bíða þar til
efnahagslegri óvissu er eytt
Miðflokkurinn telur að bíða eigi með sölu Íslandsbanka
þangað til óvissa um efnahag bankans liggur fyrir og end-
urreisn hagkerfisins er hafin. Eins og áður segir er æski-
legt að fá erlendan fjárfesti, t.d. norrænan banka. Í
miðjum veirufaraldri eru minni líkur á því og mögulegum
kaupendum fækkar. Hámarksverð verður að fást fyrir
þessa verðmætu eign fólksins í landinu. Söluandvirðið ætti
síðan að nýta til að ráðast í arðsamar framkvæmdir eins
og í samgöngum. Skuldir ríkissjóðs þarf einnig að minnka.
Birgir
Þórarinsson
Pistill
Bankasala á óvissutímum
Höfundur er þingmaður Miðflokksins og
situr í fjárlaganefnd Alþingis.
birgirth@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen