Morgunblaðið - 12.02.2021, Blaðsíða 34

34 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. FEBRÚAR 2021
Gefur húðinni kröftugan
raka, fallega áferð.
SPF 15.
*Samkvæmt Smartlandi
L I TAÐ
DAGKREM
ÁRS INS*
SÖLUSTAÐIR: GUINOT.IS
A
ndlitið leynir því
ekki þegar við er-
um undir álagi,
því streitu-
viðbragðið kallar
fram svipbrigði og
breytir starfsemi
húðarinnar. Að
hvessa brýnnar sendir skilaboð um
að aðrir þurfi að vara sig. Sumar
konur kannast við þetta eftir að lita
á sér augabrúnirnar. Þegar ég er
nýbúin að lita þær finn ég hvernig
mennirnir á mínu heimili verða
flóttalegir og segja í gríni „ekki
vera svona grimm“. Að setja í
brýnnar endurtekið getur með tím-
anum greypt djúpar varanlegar
skorur í húðina milli augabrúna,
sem lætur okkur líta út fyrir að
vera reið þótt við séum kát. En
streita sést ekki einungis á svip-
brigðum. Hún hefur líka áhrif á
húðina fái hún að krauma undir
niðri.
Aðalstreituhormón líkamans,
kortisól, sér um að knýja áfram
streitukerfið sem er sá helmingur
ósjálfráða taugakerfisins sem hjálp-
ar okkur að lifa af þegar hætta
sækir að. Kortisól sér engan tilgang
í að senda blóðflæði til húðarinnar
(húðin er ekki að fara að bjarga
þér) og sendir því blóðflæðið frekar
til vöðvanna. Þess vegna getur okk-
ur orðið kalt á höndum og fótum
þegar við erum undir álagi.
Bólguviðbragð í streitu
Ef þú hefur tilhneigingu til að fá
exem, rósroða eða bólur þá getur
streita ýtt undir einkennin með því
að losa bólguvaldandi efni í ysta
húðlaginu. Prólaktín, sem við
þekkjum best sem mjólkurhormón,
eykst í streitu en það virðist geta
örvað fitukirtlana í húðinni ásamt
kortisóli. Því meiri virkni fitukirtla,
því meiri líkur eru á að bólur
spretti fram. En sambandið getur
virkað í báðar áttir. Þar sem bólur
geta í sjálfu sér valdið streitu er
hæglega hægt að lenda í vítahring
þar sem bólumyndun versnar vegna
álagsins að ganga um með slæmar
bólur.
Að eldast undir álagi
Margir lýsa því að húðin láti á
sjá eftir langvarandi álag. Vísbend-
ingar eru um að streita geti ýtt
undir öldrun húðarinnar með
nokkrum hætti. Í streitu fara húð-
frumurnar í hálfgert sjokk og það
hægist á endurnýjun húðarinnar.
Ysta húðlagið getur þynnst og
varnarveggur þess veikst þar sem
húðfrumurnar losa minna af efnum
sem styrkja ysta húðlagið. Það get-
ur síðan valdið húðþurrki og gert
andlitslínur áberandi.
Dýpra í húðinni sjáum við fækk-
un á frumunum sem framleiða
burðarprótín húðarinnar, kollagen,
og þær sem eftir eru verða afkasta-
minni. Eitt einkenni þess er að sár
gróa hægar. Annað sem við sjáum í
streitu er að það myndast meira af
sindurefnum sem eru einn aðal-
forspárþáttur öldrunar. Og á sama
tíma tapast glútaþíon sem er eitt
mikilvægasta andoxunarefni húð-
arinnar, en andoxunarefni eru mik-
ilvæg til að halda sindurefnum í
skefjum.
Streita hefur síðan óbein áhrif á
húðina með því að minnka djúp-
svefn, svefnstigið þar sem vaxtar-
hormón eru framleidd en þau eru
mikilvæg til að gera við og endur-
nýja húðina.
Mótefnið við streitu
Streituviðbragðið er stór hluti af
lífinu því án þess værum við líklega
ekki hér. Það er þessi langvarandi
streita sem tekur toll af húðinni.
Til að ná tökum á streitu þarf að
þekkja hvað fær hana til að banka
upp á, en einnig að koma sér upp
mótefni við streitu, sem er slökun.
Þá dugar ekki endilega að leggjast
í sófann. Þú þarft að virkja hinn
hlutann af ósjálfráða taugakerfinu,
því streitu- og slökunarkerfin geta
ekki bæði verið við völd á sama
tíma. Ef þú ert ekki viss hvernig
þú virkjar slökunarkerfið, þá er
ágætis vísbending að andardráttur
og hjartsláttur hægist. Hægt er að
ræsa slökunarkerfið með nokkrum
leiðum en aðalatriðið er að finna
hvað virkar fyrir þig. Er það til
dæmis jóga, hugleiðsla, göngutúr
eða róandi tónlist? Öndunaræfingar
eru öflugar því þær virkja beint að-
alslökunartaugina. Því þegar þú
slakar á hrökkva húðfrumurnar í
gang. Í slökun sendir heilinn skila-
boð um að nú sé tími til að end-
urnýja sig og hlaða batteríin – fyrir
næstu átök. En mundu að líkt og
með allt, þá getur það tekið nokkr-
ar tilraunir að ná að slaka raun-
verulega á. Vigdís Finnbogadóttir
fyrrverandi forseti sagðist hvíla sig
á sunnudögum. Hvað gerir þú til að
hvílast og ná slökun?
Þegar streita tekur
toll af húðinni
Lára G. Sigurðardóttir
læknir skrifar um hvaða
áhrif streita hefur á húðina.
Lára G. Sigurðardóttir |
lara@hudin.is
Lára G.
Sigurðardóttir
Þegar mér finnst
ég þurfa að
hægja á mér legg
ég hægri hönd
(stundum báðar
hendur) yfir
hjartastað og tek
eftir hvernig
mér líður undir
lófanum. Finn
hvernig brjóst-
kassinn lyftist
við hvern and-
ardrátt, og
hvernig ró og
friður færist yfir.