Morgunblaðið - 19.04.2021, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 19. APRÍL 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Flokksþingkúbverskakomm-
únistaflokksins
hófst á föstudag
og lýkur í dag. Þar
ber helst til tíðinda að Raúl
Kastró, yngri bróðir bylting-
arleiðtogans Fídels, lætur af
embætti aðalritara flokksins
og gert er ráð fyrir að í dag
taki nýr maður við sem aðal-
ritari. Mun það marka tíma-
mót í sögu Kúbu, þar sem í
fyrsta sinn frá árinu 1959
verður það ekki Kastró-bróðir
sem stýrir þessu eyríki.
Óhætt er að segja að við-
skilnaður þeirra Kastró-
bræðra við Kúbu sé slæmur.
Almenningur í landinu glímir
nú við eina verstu efnahags-
kreppu í manna minnum, og
þá verstu síðan Sovétríkin
féllu árið 1990, en þau höfðu
haldið efnahag Kúbu uppi í
marga áratugi. Segja má að
Kastró skilji Kúbu eftir á
kúpunni.
Það er vinsælt meðal vinstri
manna, ekki síst þeirra sem
hvað yst eru á þeim væng, að
láta sem allar efnahagsþreng-
ingar á Kúbu eða í Venesúela
orsakist af þeim viðskipta-
þvingunum sem Bandaríkja-
stjórn hefur sett á þessi ríki. Í
tilfelli Kúbu er það ekki svo
auðvelt. Fúnar stoðir áætl-
unarbúskapsins hafa á síðustu
árum verið styrktar með
ferðamennsku, en heimsfar-
aldurinn hefur sýnt glögglega
hversu ótryggt það getur ver-
ið að treysta einvörðungu á
ferðamenn til þess að halda
uppi hagkerfinu.
Afleiðingin er sú, að skap-
ast hefur tvöfalt hagkerfi á
eyjunni, annað fyrir ferða-
menn og hitt fyrir innfædda.
Matvælaskortur og skortur á
öðrum nauðsynjum er nú al-
gengur, og langar biðraðir,
sem eru svo oft fylgifiskur
hins sósíalíska hagkerfis,
myndast utan við kjörbúðir.
Þegar inn er komið blasa svo
við tómar hillur, nema í þeim
búðum sem taka eingöngu við
bandaríkjadal sem gjaldmiðli.
Talið er að þegar Sovétríkin
féllu hafi landsframleiðslan á
Kúbu dregist saman um þriðj-
ung enda lifði ríkið að stórum
hluta á stuðningi Sovétríkj-
anna. Nú segja opinberar töl-
ur, sem sjálfsagt er að taka
með fyrirvara, að samdráttur
í fyrra hafi verið 11%. Það er
býsna mikið, sérstaklega þeg-
ar ástandið var erfitt fyrir.
Sumir hagfræðingar telja að
óðaverðbólga, um það bil
500%, ríki nú á eyjunni, en um
slíkt er útilokað að segja af
nokkurri nákvæmni og yfir-
völd gangast vitaskuld ekki
við því hve vand-
inn er mikill.
Ljóst er þó að
hann er gríðar-
legur og kemur af-
ar illa við almenn-
ing þó að ástandið sé líklega
ekki orðið jafn slæmt og eftir
fall Sovétríkjanna, þegar talið
er að fólk hafi jafnvel verið
farið að leggja sér gæludýr til
munns.
Þessar efnahagslegu þreng-
ingar líta svo framhjá hinum
fylgifiski kommúnismans,
kúguninni og harðræðinu sem
almenningur hefur mátt búa
við af hálfu stjórnvalda. Þótt
Kastró-bræður hafi ekki
reynst jafn stórtækir í blóð-
baðinu og sumir skoðana-
bræður þeirra, hafa þeir samt
mikinn fjölda mannslífa á
samviskunni, fyrir utan alla
aðra þjáningu sem almenn-
ingur hefur mátt líða vegna
stjórnarfarsins.
Þá er öllum upplýsingum
um umheiminn vandlega stýrt
af stjórnvöldum, en einungis
eru um þrjú ár frá því að al-
menningur gat fengið aðgang
að netinu í símum sínum. Net-
ið hefur hins vegar haft þær
afleiðingar að fólk á auðveld-
ara með að breiða út fréttir og
stilla saman strengi í mót-
mælum, sem áður voru óþekkt
á Kúbu en nú hefur borið
nokkuð á. Þetta hefur orðið til
þess að til tals hefur komið
meðal forvígismanna komm-
únistaflokksins að loka fyrir
netið á ný. Stórhættulegar
hugmyndir um lýðræði og
mannréttindi gætu annars
náð fótfestu á eyjunni.
Valdamissir Kastró-bræðra
er löngu tímabær. Verst er að
hann skyldi ekki hafa orðið
fyrr, en svo er spurning hvað
tekur við. Sá sem talinn er
taka við í dag er aðeins sex-
tugur að aldri og pólitískur
uppeldissonur þeirra bræðra
og núverandi forseti landsins,
Miguel Díaz-Canel. Þá hefur
Kastró gamli sagt að þó að
hann hverfi nú í raðir fót-
gönguliða muni hann áfram
verja sósíalismann og bylting-
una og enn eru í valdastöðum
aldraðir fulltrúar þeirra sem
tóku þátt í byltingunni, þann-
ig að jafnvel þó að Díaz-Canel
fengi hugmyndir um að gera
breytingar er óvíst að hann
kæmist upp með það. En svo
er ekkert sem bendir til að
hann vilji breytingar. Hann er
til dæmis á Twitter og tístir
þar undir myllumerkinu „Við
erum samfellan“.
Kúbverjar vonast eflaust
flestir eftir breytingum og hið
sama á við um umheiminn.
Full ástæða er þó til að gera
frekar ráð fyrir samfellu.
Breytingar á Kúbu
fela líklega í sér
óbreytt ástand}
Seinni Kastróinn kveður
M
erkilegt er að til eru þeir sem
vilja að Ísland gerist aðili að
Evrópusambandinu. Já, þeir
eru til sem telja að þessi
dæmalausi klúðurklúbbur í
Brussel sé best til þess fallinn að stýra helstu
málum Íslendinga. Þrátt fyrir að öllum sem
opna augun sé fullljóst að þangað er glapræði
að stefna. Efnahagsbati Íslands eftir hrunið
2008 var jákvæður og góður en forsenda þess
var sjálfstæð, fullvalda þjóð með eigin gjald-
miðil. Þessi króna sem mörgum er tamt að
formæla og kenna um flest reyndist okkur
betri en evran mörgum á meginlandinu. Leið
Evrópusambandsins var að ganga svo nærri
þeim ríkjum sem verst fóru út úr efnahags-
hruninu að það mun taka þau áratugi að
vinna úr sínum málum og áfram eru þau und-
ir það sett að hafa ekkert um það að segja hvernig
gjaldmiðillinn „þeirra“, evran, hagar sér. En það er ekki
nóg að Brusselvaldið hafi gert ríkjum innan ESB erf-
iðara fyrir, heldur hefur það sýnt sig að þegar stór mál
koma upp sem kalla á snögg viðbrögð, stefnu og sýn þá
verða svo miklar flækjur til að í raun veit enginn hvað
gera skal. Nægir þar að nefna stefnu í málefnum flótta-
manna og nú nýlega umræðu varðandi bóluefni. Það
hefur verið sorglegt að fylgjast með því hvernig kerfið
sem hannað var af stjórnmála- og embættismönnum
ESB hefur ekki ráðið við verkefnið. Því skal engan
undra að raddirnar um meiri sjálfsstjórn ríkja sam-
bandsins hækka enda ekki við öðru að búast þegar íbú-
ar landa sambandsins sjá hvernig komið er
fyrir því.
Raddir um verulegar breytingar á sam-
bandinu verða hærri og jafnvel heyrast nú
fleiri raddir um að fylgja fordæmi Breta og
hverfa úr sambandinu. Það versta sem þessi
stöðugi tilflutningur valds frá einstökum
ríkjum til Brussel hefur kallað fram er að
meðal margra þjóða er þolinmæðin á þrot-
um. Til verður þá jarðvegur fyrir öfgaöfl til
vinstri og hægri sem sjá tækifæri. Þessi öfl
gera út á vonbrigði fólks með þróun mála í
sínu landi eða sínu sveitarfélagi og benda
þeim á að það eru aðrir valkostir.
Þjóðir heims eiga að vinna saman að hags-
munum sem skipta alla miklu máli og Ísland
hefur valið að taka þátt í margskonar sam-
starfi. Fáar þjóðir hafa jafn mikla þörf fyrir
gott alþjóðlegt samtarf, alþjóðlegar reglur, samninga og
sáttmála og Íslendingar sem háðir eru nýtingu náttúru-
auðlinda, framleiðslu og útflutningi á vörum og þjónustu
en á sama tíma er það lykilatriði fyrir íslenska þjóð að
ráða sér og sinni framtíð sjálf. Það verður aldrei gert
með því að afhenda Brusselvaldinu lyklana að Íslandi.
Við eigum að vera stolt þjóð og ánægð með það sem við
gerum vel um leið og við eigum að vera tilbúin að hlusta
og læra af öðrum. Við getum verið stolt og eigum að
vera stolt af okkar landi og þjóð.
Gunnar Bragi
Sveinsson
Pistill
Evrópusambandið hefur brugðist
Höfundur er þingmaður Suðvesturkjördæmis og formaður
þingflokks Miðflokksins. gunnarbragi@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Ragnhildur Þrastardóttir
ragnhildur@mbl.is
Á
rangur af endurhæfingu
vegna langvinnra ein-
kenna eftir Covid-19 hefur
verið ágætur en langtíma-
mati á endurhæfingunni er ekki lok-
ið. Endurhæfingin sem boðið er upp
á á Reykjalundi felst í hæfilegri
blöndun af líkamlegri þjálfun og
þjálfun í að takast á við einkennin og
vinna með þau. Nú skoðar Reykja-
lundur einnig möguleikann á annars
konar endurhæfingarvalkostum.
Þetta segir Stefán Yngvason,
framkvæmdastjóri lækninga hjá
Reykjalundi.
Undanfarið hefur Reykjalundur
ekki getað tekið á móti nýjum sjúk-
lingum í endurhæfingu vegna eft-
irkasta Covid-19 þar sem viðræður
við Sjúkratryggingar Íslands um
framhald endurhæfingar standa enn
yfir. Um 75 manns eru á biðlista eftir
slíkri endurhæfingu hjá Reykja-
lundi.
„Eins og við vitum þá eru
Sjúkratryggingar auðvitað með
mörg járn í eldinum. Það þarf að
sýna því ákveðinn skilning en þetta
er auðvitað óþægilegt ástand,“ segir
Stefán um það.
Hann segir að tíminn sé stund-
um ágætis læknir og því sé ekki áríð-
andi að fólk fari í endurhæfingu
strax eftir Covid-19-veikindin. „Það
þarf að líða ákveðinn tími áður en
tekin er ákvörðun um það að fólk
komi í meðferð. Það er hægt að veita
ráðgjöf fyrr og heilsugæslan gerir
það til dæmis. Það er mikilvægt að
fólk leiti þangað fyrst,“ segir Stefán.
María Heimisdóttir, forstjóri
Sjúkratrygginga Íslands (SÍ), vonast
til þess að ljúka samningum alveg á
næstunni við Reykjalund, Sjúkra-
húsið á Akureyri og Heilsustofnun í
Hveragerði hvað varðar endurhæf-
ingu vegna langvarandi einkenna
Covid-19.
María segir að málið sé í alger-
um forgangi. „Við vinnum þetta eins
hratt og okkar mannafli leyfir en síð-
ustu tvö ár höfum við gert um það bil
30% fleiri nýja samninga en tvö árin
þar á undan. Auðvitað eru fleiri Co-
vid-tengdir samningar eins og til
dæmis um sóttkvíarhótel eða önnur
bráðaúrræði enn framar í forgangs-
röðuninni hjá okkur en þetta er
sannarlega í forgangi.“
Sú endurhæfing sem hefur ver-
ið boðið upp á á Reykjalundi er sex
vikna prógramm sem hefur verið að-
lagað að þeirri teymisvinnu sem er
aðgengileg á staðnum.
„Árangurinn hefur verið ágæt-
ur en langtímamati er ekki lokið. Við
gerum margs konar mælingar á
fólki þegar það byrjar og sömuleiðis
við útskrift. Svo er markmiðið að
endurmeta þetta eftir sex mánuði.
Þá sjáum við betur hvernig þetta
hefur gengið allt saman. Prógramm-
ið gengur út á hæfilega blöndu af lík-
amlegri þjálfun og þjálfun í að takast
á við eftirköstin sem eru helst mikil
þreyta, oft óvenjuleg mæði við
áreynslu og ýmis önnur vandamál.
Það er andlega og líkamlega þreytan
sem er stærsta vandamálið hjá flest-
um,“ segir Stefán.
Nú skoðar Reykjalundur mögu-
leikann á nýju meðferðarúrræði.
Það er til skoðunar hjá Sjúkratrygg-
ingum. „Hugmyndin er ráðgjafar-
þjónusta að breskri fyrirmynd þar
sem hægt væri að bjóða fólki upp á
mat á göngudeild með tilliti til
heilsuvandans og vinnugetu og
veita viðeigandi ráðgjöf í framhald-
inu hvers konar úrræði myndi
henta best,“ segir Stefán.
Hann segir allan gang á því
hvenær fólk fer að finna fyrir
langvarandi einkennum Co-
vid-19. „Yfirleitt er fólk að bíða
þetta af sér, eins og gengur, og
fer svo að vinna og rekur sig á
veggi.“
Læra að takast
á við einkennin
Þau á Reykjalundi hafa ekki
þurft að finna upp hjólið til
þess að takast á við endur-
hæfingu fólks sem glímir við
langvarandi einkenni Covid-19.
„Við nýtum okkur auðvitað
það sem við kunnum í þessu.
Það að fá svona þreytuein-
kenni eftir veirusjúkdóma er
svo sem ekkert nýtt. Það er
þekkt eftir margar veirusýk-
ingar og þessi einkenni sem
fólk er að kljást við, sem sum-
ir kalla heilaþoku, og svo
þreytu og mæði. Stundum
fylgja þessu verkir, svefntrufl-
anir og margt fleira. Þetta eru
allt vandamál sem við
þekkjum og getum
hjálpað fólki með þeim
verkfærum sem við
höfum í okkar verk-
færakistu, sem er
mjög fjölbreytt
teymisvinna
og fræðslu-
starf,“ seg-
ir Stefán.
Þurfa ekki að
finna upp hjólið
NÝTA ÞAÐ SEM ÞAU KUNNA
Stefán
Yngvason
Ljósmynd/Stefán Yngvason
Endurhæfing Endurhæfingu vegna langvarandi einkenna Covid-19 er sinnt
á Reykjalundi, sem og á Heilsustofnun NLFÍ og Sjúkrahúsinu á Akureyri.