Morgunblaðið - 29.04.2021, Qupperneq 39

39
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 29. APRÍL 2021
Bólusetning Þéttskipað var í Laugardalshöll í gær þegar stór hópur fólks var boðaður í bólusetningu, m.a. Þórólfur Guðnason sóttvarnalæknir. Hefur skipulagið þótt til mikillar fyrirmyndar.
Árni Sæberg
Við getum ekki leng-
ur látið nægja að tala
um loftslagsbreytingar,
nú er kominn tími að-
gerða. Það er fullkomin
firring að loftslagsvand-
inn verði leystur á ráð-
stefnum eða með skrif-
ræði stjórnvalda. Við
þurfum aðgerðir og við
þurfum að nýta þá
hvata sem við þekkjum
og duga. Arðbærar
lausnir í loftslagsmálum mega ekki
lengur vera bannorð. Grænt hagkerfi
byggt á íslenskum lausnum og hugviti
sem skapar verðmæt störf og eykur
samkeppnishæfni er það sem við eig-
um að stefna að. Í sérhverri ógn leyn-
ast líka tækifæri og það er gömul saga
og ný að knýjandi aðstæður leysa oft-
ar en ekki úr læðingi framfarir og
hugvit sem allir geta haft ávinning af.
Í þessu samhengi er rétt að rifja
upp það sem við höfum
nú þegar gert til þess að
sporna við loftslags-
breytingum. Við getum
verið stolt af því að vera
samfélag sem notar
endurnýjanlega orku-
gjafa, vatnsafl og jarð-
hita, til raforku-
framleiðslu og
húshitunar. Þetta er
meira en flestir geta
sagt. Þessa staðreynd
förum við jafnan með í
samtölum við aðrar
þjóðir jafnt í tvíhliða- og
á alþjóðavettvangi. Við höfum góða
sögu að segja og margt fram að bjóða
sem heimurinn þarfnast í þessari bar-
áttu.
Jarðvarminn
uppspretta framfara
Við Íslendingar erum í fremstu röð
á heimsvísu þegar kemur að þekkingu
og færni í jarðhitamálum, má í því
sambandi nefna að íslensk fyrirtæki
eiga sinn þátt í uppbyggingu jarð-
varmaveitu í Kína, þeirri stærstu í
heimi. Og við miðlum því áfram sem
við erum góð í. Sérþekking Íslands á
þessu sviði er orðið eitt helsta framlag
okkar til þróunarsamvinnu, með
rekstri Jarðhitaskólans og með stuðn-
ingi við ríki í austanverðri Afríku í
samstarfi við alþjóðastofnanir og sjóði.
Reynsla íslenskra fyrirtækja er einnig
dýrmæt og hefur því verið lögð
áhersla á að gefa þeim möguleika á að
taka þátt í verkefnum í þróunarríkj-
unum í gegnum svokallaða ráð-
gjafalista og heimsmarkmiðasjóð
utanríkisráðuneytisins.
Innan fjölþjóðastofnana höfum við
lagt áherslu á mikilvægi fjárfestinga í
endurnýjanlegum orkugjöfum og
einnig heitið því sjálf að auka okkar
þátttöku og stuðning við loftslags-
tengd þróunarverkefni. Aðgangur
þróunarríkja að sjálfbærri orku er
grundvöllur að efnahagsframförum á
forsendum sjálfbærrar þróunar. Ís-
land hefur tekið að sér hlutverk
heimserindreka í tengslum við ráð-
herrafund Sameinuðu þjóðanna um
sjálfbæra orku þar sem við munum
leggja áherslu á hlutverk hennar til að
ná heimsmarkmiðunum.
Gas í grjót
Jarðhiti er ekki eina græna lausnin
sem hefur verið þróuð á Íslandi, við
höfum einnig þróað aðrar lausnir í
baráttunni við loftslagsbreytingar
sem eiga erindi jafnt hér á landi sem
um allan heim. Carbfix-aðferðin, þar
sem koltvísýringi er umbreytt í stein
djúpt í jarðlögum með náttúrulegum
ferlum, er ein slík lausn. Þessi aðferð
er mikilvæg á alþjóðavísu, því ef
stöðva á hlýnun loftslags þá þarf að
binda koltvísýring í stórum stíl frá iðn-
aði sem ekki getur á nægilega skömm-
um tíma farið í orkuskipti eða nýtt sér
nýja tækni. Utanríkisráðuneytið hefur
lagt á það áherslu að aðstoða fyrirtæki
á borð við Carbfix við að koma sér á
framfæri á erlendum mörkuðum.
Mörg ríki stefna að því að nota vetni
sem orkubera í þeirra orkuskiptum.
Fylgst er náið með þessari þróun og
við höfum verið í tvíhliða samskiptum
við mörg þeirra sem sóst hafa eftir
samstarfi á þessu sviði. Það er mikil-
vægt að gera sér grein fyrir því að
þessi þróun er að eiga sér stað í dag,
þetta er ekki einhver framtíðarmúsík.
Ísland hefur mikla möguleika á að
taka þátt í þeirri umbreytingu sem er
hafin í stærstu hagkerfum heims. Að
byggja betri framtíð á grænum og
arðbærum lausnum er forsenda þess
að við náum eigin markmiðum í lofts-
lagsmálum og eflum um leið útflutn-
ing byggðan á íslenskri sérþekkingu.
Eftir Guðlaug Þór
Þórðarson » Við höfum góða sögu
að segja og margt
fram að bjóða sem heim-
urinn þarfnast í þessari
baráttu.
Guðlaugur Þór
Þórðarson
Höfundur er utanríkis-
og þróunarsamvinnuráðherra.
Loftslagsógnir og arðbærar lausnir
Það er ólíklegt að
framleiðsla malbiks sé
ofarlega á lista yfir þau
verkefni sem borgar-
búar telja nauðsynlegt
að Reykjavíkurborg
sinni. Staðreyndin er
samt sem áður sú að
borgin rekur eigin mal-
bikunarstöð og hefur
gert í meira en 80 ár.
Lengi vel þótti eðlilegt
að hið opinbera væri yfir og allt um
kring, en á síðustu áratugum hefur
ýmislegt breyst. Meðal annars það að
einkareknum malbiksstöðvum hefur
fjölgað sem geta auðveldlega full-
nægt malbiksþörf borgarinnar og
miklu meira en það.
Nú liggur fyrir að lóð borgarfyrir-
tækisins Malbikunarstöðvarinnar
Höfða verður lögð undir íbúðabyggð,
líkt og lóðir annarra fyrirtækja á Ár-
túnshöfða, og þarf stöðin því að víkja
fyrir árslok 2022. Gera mætti ráð fyr-
ir að þetta væri kjörið tækifæri fyrir
borgina til að láta af umsvifum sínum
á malbiksmarkaði, en í stað þess hef-
ur hún úthlutað nýrri lóð undir starf-
semina á Esjumelum og hyggur á
samtals 1,7 milljarða króna lántöku í
ár og næsta ár til að fjármagna flutn-
inginn. Ekkert hefur komið fram um
að borgin áformi að selja frá sér
reksturinn.
Samkeppniseftirlitið
Reykjavíkurborg
Malbikunarstöðin Höfði hf., sem er
í eigu Borgarsjóðs Reykjavíkur og
Aflvaka hf. (sem er svo aftur í eigu
Reykjavíkurborgar, Orkuveitu
Reykjavíkur og Faxaflóahafna, sem
sömuleiðis eru aðallega í eigu borgar-
innar), rekur grjótmulningsstöð og
tvær malbikunarstöðvar, leggur út
malbik og annast hálkueyðingu og
snjómokstur. Engin þessara verk-
efna eru þess eðlis að borgin geti ekki
boðið þau út og keypt þjónustu af
einkaaðilum og til að gæta allrar
sanngirni er það einmitt það sem hún
gerir. Hún á það bara til að kaupa
þjónustuna af sjálfri sér. Það hefur
eðlilega vakið tortryggni enda selur
fyrirtækið verktökum efni til að
leggja og býður svo sjálft í sömu verk
og þeir með góðum árangri.
Um þann góða árangur var einmitt
skrifað í úttekt Viðskiptaráðs um
Malbiksborgina Reykjavík árið 2017.
Þar kom fram að Höfði var valinn í
73% af útboðum Reykjavíkurborgar
um malbiksyfirlagningu á árunum
2008-2016. Athugun á útboðum árin
2017-2020 leiðir svo í ljós að hlutdeild
Höfða hefur aukist enn frekar, í 91%
– í eitt skipti af ellefu vann annað
fyrirtæki þess háttar útboð á vegum
borgarinnar.
Þáverandi stjórnarformaður
Höfða svaraði athugasemdum Við-
skiptaráðs á sínum tíma. Í svarinu
kom meðal annars fram að tilvist
fyrirtækisins tryggði samkeppni, þar
sem aðeins eitt annað fyrirtæki
framleiddi malbik á suðvesturhorni
landsins. Fyrirtækin eru nú orðin
þrjú, fyrir utan Malbikunarstöðina
Höfða. Auk þess má nefna að á Ís-
landi starfar stofnun sem er ætlað að
stuðla að virkri samkeppni, hvort
sem er á malbiksmarkaði eða öðrum:
Samkeppniseftirlitið. Reykjavíkur-
borg hefur því engum skyldum að
gegna í þessu sambandi og hefur
alltaf haft þann valkost að selja
Höfða. Líka þegar minni samkeppni
var í greininni, og þá til nýrra aðila
þannig að áhrif á samkeppni væru
engin.
Nægt framboð af malbiki
Þrír einkaaðilar eru nú með starfs-
leyfi fyrir fullbúnar malbikunar-
stöðvar á höfuðborgarsvæðinu, þ.e.
Colas í Hafnarfirði, Malbikstöðin á
Esjumelum og Munck, sem er með
fullbúna stöð í Hafnarfirði sem er
ekki í rekstri vegna verkefnaskorts.
Við þessar aðstæður ætlar borgin sér
að færa tækjabúnað sinn upp á Esj-
umela fyrir 1,7 milljarða króna lánsfé,
að hlið glænýrrar malbiksstöðvar
einkaaðila sem kostaði 2,5 milljarða
króna að koma upp.
Samtök iðnaðarins og Viðskiptaráð
Íslands skora á Reykjavíkurborg að
nýta tækifærið og losa sig út úr
rekstri Malbikunarstöðvarinnar
Höfða. Önnur fyrirtæki á þessum
markaði hafa þekkingu og getu til að
sinna þessari mikilvægu þjónustu.
Því er engin ástæða til að stærsta
sveitarfélag landsins sitji beggja
vegna borðsins og sé í beinni og virkri
samkeppni við einkaaðila um að
framleiða og leggja malbik.
Eftir Sigurð Hann-
esson og Svanhildi
Hólm Valsdóttur
» Samtök iðnaðarins
og Viðskiptaráð Ís-
lands skora á Reykja-
víkurborg að nýta tæki-
færið og losa sig út úr
rekstri Malbikunar-
stöðvarinnar Höfða.
Sigurður
Hannesson
Sigurður er framkvæmdastjóri Sam-
taka iðnaðarins. Svanhildur er fram-
kvæmdastjóri Viðskiptaráðs Íslands.
Það þarf ekki borg til að reka malbiksstöð
Svanhildur Hólm
Valsdóttir