Morgunblaðið - 22.05.2021, Blaðsíða 27

UMRÆÐAN 27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. MAÍ 2021
Óvissa um gagnkvæma viðurkenn-
ingu og fullnustu dóma ríkisdómstóla í
einkamálum á milli Bretlands og Ís-
lands er ein afleiðing Brexit sem hefur
komið mörgum í opna skjöldu og get-
ur valdið vandkvæðum í alþjóðlegum
viðskiptum íslenskra aðila.
Lúganósamningurinn
Fyrir Brexit voru bæði Bretland
(sem ESB-ríki) og Ísland (sem EES-
ríki) aðilar að Lúganósamningnum um
dómsvald og viðurkenningu og fulln-
ustu dóma í einkamálum. Við Brexit
féll aðild Bretlands að Lúganósamn-
ingnum niður, sem gerir það að verk-
um að eins og sakir standa ríkir óvissa
um hvort íslenskir dómstólar munu
veita enskum dómum fullnustu og þá
jafnframt hvort enskir dómstólar
munu veita íslenskum dómum fulln-
ustu.
Bagaleg óvissa
Slík óvissa er bagaleg í ljósi mikilla
viðskipta á milli Bretlands og Íslands
og ótölulegs fjölda viðskipta- og fjár-
málasamninga á milli íslenskra og er-
lendra aðila, þar sem samið hefur ver-
ið um lögsögu enskra dómstóla, en
afar algengt er að aðilar velji ensk lög
og lögsögu enskra dómstóla í alþjóð-
legum viðskiptum, enda þótt við-
skiptin varði ekki England að neinu
öðru leyti.
Að óbreyttu er ekki hægt að segja
til um með vissu hvernig íslenskir
dómstólar munu taka á málum þar
sem reynir á fullnustu enskra dóma,
en fullyrða má að ekkert í íslenskum
rétti eða alþjóðlegum samningum
skyldar íslenska dómstóla til slíkrar
beinnar viðurkenningar og fullnustu
enskra dóma með sama hætti og gildir
samkvæmt Lúganósamningnum í
tengslum við dóma frá öðrum EES-
ríkjum, sem og frá Sviss.
Lausnir í einstökum tilvikum
Nokkrar leiðir eru færar til að eyða
núverandi óvissu. Fyrst er að nefna að
Bretland hefur sótt um
enduraðild að Lúg-
anósamningnum og nú
sem sérstakt ríki. Evr-
ópusambandið hefur til
þessa verið tregt til að
samþykkja slíka aðild
Bretlands, hugsanlega
til að geta notað sem
skiptimynt í tengslum
við samkomulag um
aðra samninga ESB og
Bretlands, og er alls
óvíst hvort aðildin verð-
ur að veruleika.
Í einstökum tilvikum
er nú byggt á eldri tvíhliða samn-
ingum um þessi efni á milli Bretlands
og einstakra ríkja og sem voru gerðir
áður en Bretland gerðist aðili að ESB.
Í þessu sambandi er nærtækast að
nefna Noreg, en norsk og bresk
stjórnvöld hafa lífgað við tvíhliða
samning á milli ríkjanna frá árinu
1961 í þessu skyni. Enginn slíkur tví-
hliða samningur er milli Íslands og
Bretlands.
Einnig er vert að geta Haag-
samnings frá árinu 2005 um samninga
um lögsöguval (e. Convention on
choice of court agreements), sem
kveður á um gagnkvæma viðurkenn-
ingu og fullnustu dóma þegar aðilar
viðskiptasamnings hafa samið um ein-
hliða lögsögu tiltekins ríkisdómstóls
(e. exclusive jurisdiction) og þegar
hvorugur aðila er neytandi eða í stöðu
starfsmanns í ráðningarsambandi.
ESB fullgilti aðild sína að Haag-
samningnum árið 2015 og við Brexit
endurnýjaði Bretland sérstaka aðild
sína og gildir samningurinn nú á milli
Bretlands og einstakra ESB ríkja.
Haag-samningurinn leysir þannig úr
ofangreindri óvissu að nokkru leyti.
Ísland hefur hins vegar ekki gerst að-
ili að Haag-samningnum og gildir
hann þess vegna ekki í neinum til-
vikum á milli Bretlands og Íslands.
Varanleg lausn
fyrir Ísland?
Þar sem enn er óljóst um nýja aðild
Bretlands að Lúganósamningnum er
fátt annað til ráða en að Ísland og
Bretland geri með sér tvíhliða samn-
ing um gagnkvæma viðurkenningu og
fullnustu dóma ríkisdómstóla í einka-
málum til að eyða núverandi óvissu.
Slík gagnkvæm viðurkenning og fulln-
usta var til staðar á milli ríkjanna eftir
að Ísland gerðist aðili að EES árið
1994 og allt þar til þann 31. desember
2020. Þannig væri ekki um nýbreytni
að ræða, heldur væri slíkt miklu frem-
ur varanleg framlenging á fyr-
irkomulagi, sem hefur verið við lýði á
milli Bretlands og Íslands í hátt í þrjá
áratugi og sem er í raun óháð sameig-
inlegu regluverki á einstökum sviðum
EES-réttar, ekki síst með það í huga
að samninga-, kaupa- og kröfuréttur
er ekki hluti EES. Þá skortir ekki
gagnlegar fyrirmyndir að slíkum
samningi, hvort sem fylgt væri orða-
lagi Lúganósamningsins eða til dæmis
tvíhliða samningi Bretlands og Nor-
egs, með öllum þeim breytingum sem
Bretland og Ísland kynnu að telja
æskilegar.
Með því að gera tvíhliða samning
milli Íslands og Bretlands um lög-
söguval er með einföldum hætti unnt
að eyða óvissu og sýna í verki vilja til
að styrkja sambandið milli landanna í
kjölfar Brexit.
Eftir Gunnar Þór Þórarinsson
og Hafliða K. Lárusson
Gunnar Þór
Þórarinsson
Höfundar, sem eru eigendur að lög-
mannsstofunni BBA//Fjeldco, eru ís-
lenskir lögmenn og með lögmanns-
réttindi á Englandi (solicitors).
Hafliði K.
Lárusson
Viðurkenning og fullnusta
dóma eftir Brexit – þörf á úrbótum
»Með því að gera tví-
hliða samning milli
Íslands og Bretlands
um lögsöguval er með
einföldum hætti unnt að
eyða óvissu og sýna í
verki vilja til að styrkja
sambandið.
Nýstaðfestur árs-
reikningur Reykjavík-
urborgar er enginn ynd-
islestur fyrir okkur
hægri menn sem viljum
ráðdeild í opinberum
rekstri.
Þeir tekjustofnar
Reykjavíkur sem lög
gera ráð fyrir eru nær
fullnýttir. Borgin inn-
heimtir hæsta lögleyfða
útsvar, fasteignaskattar á atvinnu-
húsnæði eru ósamkeppnishæfir og
krónutala fasteignagjalda fer hækk-
andi árlega. Tekjutuskan er undin til
fulls og rekstrarkostnaður eykst sam-
hliða. Vandi borgarinnar er ekki tekju-
vandi – hann er útgjaldavandi.
Samhliða eykst skuldsetning sam-
stæðunnar um 41 milljarð milli ára.
Það gera 3,4 milljarða mánaðarlega,
rúmar 112 milljónir daglega eða tæpar
5 milljónir á klukkustund. Það sam-
svarar jafnframt rúm-
lega 1,2 milljónum á
hefðbundna vísitölu-
fjölskyldu árlega.
Rjúkandi rúst?
Á landsfundi Samfylk-
ingar árið 2018 sagði
Dagur B. Eggertsson
borgarstjóri fjárhags-
stöðu borgarinnar hafa
verið „rjúkandi rúst“ eft-
ir stuttan valdatíma
sjálfstæðismanna sem
lauk árið 2010. Vísaði
borgarstjóri til tveggja ára setu
Hönnu Birnu Kristjánsdóttur í borg-
arstjórastóli í Reykjavík.
Sjálfstæðisflokkurinn tók við stjórn-
artaumum í borginni árið 2008, í að-
draganda bankahruns. Við samfélag-
inu blöstu krefjandi aðstæður,
atvinnuleysi jókst umtalsvert og fleiri
sóttu í velferðarúrræði borgarinnar.
Allt benti til þess að rekstur borg-
arsjóðs yrði þungur. Að mörgu leyti
aðstæður sambærilegar þeim sem við
þekkjum í dag. Yfir þennan tveggja
ára tíma tókst þó að halda örugglega
um fjárhag borgarinnar. Skuldir borg-
arsjóðs jukust einungis um 3 milljarða
meðan tekjur drógust saman um tæp-
an milljarð. Borgarsjóður var þó einn
fárra sem skilaði jákvæðri rekstrarnið-
urstöðu mitt í djúpri efnahagslægð.
Nú eru liðin þrjú ár af núverandi
kjörtímabili borgarstjóra, Dags B.
Eggertssonar – kjörtímabili sem hófst
á toppi hagsveiflunnar en stendur nú í
miðri efnahagslægð. Yfir þetta þriggja
ára tímabil hefur ekki tekist að halda
örugglega um fjárhag borgarinnar.
Skuldir borgarsjóðs hafa aukist veru-
lega þrátt fyrir árlega 6-8 milljarða
tekjuaukningu. Borgarsjóður skilar
neikvæðri rekstrarniðurstöðu. Fjár-
hagsstaða borgarinnar er rjúkandi
rúst.
Ráðdeild í rekstri
Síðasta kjörtímabil horfði borgin
fram á fordæmalaust tekjugóðæri. Á
toppi hagsveiflunnar jukust skuldir
verulega og hvergi búið í haginn fyrir
mögru árin. Nú hefur lukkan snúist
skyndilega og rekstur borgarinnar
nær ósjálfbær.
Við þurfum aukna ráðdeild í rekstri
borgarinnar. Við sjálfstæðismenn vilj-
um draga úr opinberum umsvifum.
Við viljum selja hvort tveggja Gagna-
veituna og malbikunarstöðina Höfða,
enda ekki hlutverk hins opinbera að
standa í samkeppnisrekstri. Eignasala
getur staðið undir mikilvægri innviða-
uppbyggingu og dregið úr frekari
skuldsetningu.
Við viljum að hjólin taki aftur að
snúast hér í Reykjavík. Við viljum
lækka álögur, tryggja lægri fast-
eignaskatta á atvinnuhúsnæði og sam-
keppnishæf skilyrði til húsnæðisupp-
byggingar. Við viljum draga úr
opinberum afskiptum, einfalda reglu-
verk og tryggja sveigjanlega og raf-
ræna stjórnsýslu.
Við viljum tryggja fólki og fyr-
irtækjum örugga afkomu og öfluga
viðspyrnu. Við trúum því að fjölgun
opinberra starfa sé varhugaverð og
ósjálfbær þróun. Mikilvægasta at-
vinnuskapandi aðgerðin verði alltaf
myndarlegri stuðningur við atvinnulíf.
Með betri skilyrðum til verðmæta-
sköpunar verjum við störf, sköpum
grundvöll fyrir ný störf og tryggjum
raunveruleg tækifæri til viðspyrnu.
Við sjálfstæðismenn stöndum vörð
um frjálsa, umburðarlynda og réttláta
Reykjavík – borg sem tryggir frjóan
jarðveg fyrir sókn og framfarir – með
ábyrgum rekstri, sanngjörnum álög-
um og auknu frelsi.
Óráðsía í Reykjavík
Eftir Hildi
Björnsdóttur »Nýstaðfestur árs-
reikningur Reykja-
víkurborgar er enginn
yndislestur fyrir okkur
hægri menn sem viljum
ráðdeild í opinberum
rekstri.
Hildur Björnsdóttir
Höfundur er borgarfulltrúi
Sjálfstæðisflokks.
hildurb@reykjavik.is
Samkvæmt nýjustu
ferðavenjukönnun Sam-
göngu- og sveitarstjórn-
arráðuneytisins, Sam-
taka sveitarfélaga á
höfuðborgarsvæðinu,
Vegagerðarinnar, Sam-
göngustofu og Isavia er
enginn að kvarta sér-
staklega yfir þeim al-
menningssamgöngum
sem til staðar eru. Mik-
ill minnihluti svarenda tilgreinir ófull-
nægjandi leiðakerfi eða lága ferðatíðni
sem ástæðu þess að þeir noti ekki
strætó. Flestir kjósa bara einkabílinn.
Þar hlýtur veðurlag á Íslandi að hafa
sitt að segja í samanburði við borgir á
borð við Kaupmannahöfn. Því verður
ekki svo auðveldlega breytt.
Nauðsyn krefur
Við sem búum í austurhluta
Reykjavíkurborgar veljum flest, en
neyðumst enn fleiri, til að ferðast að-
allega um á bíl. Við
keyrum þvert á enda
borgarinnar til og frá
vinnu og sækjum flest-
alla þjónustu utan við
hverfið okkar. Börnin
okkar fá ekki leik-
skólapláss í sínu hverfi
fyrr en í fyrsta lagi við
tveggja ára aldur og við
bætist ferðatíminn til og
frá vinnu. Þetta er sem
sé púsluspil. Af þessu
litast afstaða okkar til
ferðamáta, þ.m.t. til há-
leitra hugmynda og markmiða um
borgarlínu. Afstaðan litast af áratuga
vonbrigðum, skilnings- og afskipta-
leysi borgaryfirvalda þar sem hug-
myndir og orðagjálfur eru eitt en
raunveruleikinn annað.
Skortur á þjónustu
eykur ferðaþörf
Ég ólst upp í Foldahverfinu í Graf-
arvoginum, í næstu götu við þá sem ég
bý við í dag. Á uppvaxtarárum mínum
fyrir um þremur áratugum síðan var
hverfið blómlegt. Þar var að finna
matvöruverslun, heilsugæslu, póst-
hús, blómabúð og ýmsa aðra þjónustu
í hverfiskjarnanum okkar. Nú er stað-
an gerbreytt. Þar hafa núorðið fæstir
aðgang að búð í göngufjarlægð. Á
þeim nánast samfelldu 25 árum sem
vinstristjórn hefur verið í Reykjavík
hafa hverfiskjarnar í Austurborginni
drabbast niður. Foldahverfið er þar
engin undantekning. Á sama tíma hef
ég leitað á náðir leikskólakerfis
Reykjavíkurborgar með tvö börn. Í
báðum tilvikum var biðtími eftir leik-
skólaplássi tvö ár og ég þurfti því að
keyra með börnin í vestasta hluta
borgarinnar þar sem þau komust að í
einkareknum leikskóla. Sú staða hefur
lítið breyst og innantóm loforð vinstri-
flokkanna um leikskólapláss handa 12
til 18 mánaða börnum á kjörtímabilinu
reyndust orðin tóm eins og auðvitað
við var að búast.
Snýst ekki um mínútur
Það mun engu breyta um þessar
staðreyndir þótt við eyðum 100 eða
200 milljörðum í borgarlínu sem flýtir
för úr austurhlutanum í miðborgina
um nokkrar mínútur. Þetta snýst ekki
mínútur, þetta snýst um heilu og hálfu
dagana. Þetta snýst um það hvernig
borgarbúum er markvisst og kerfis-
bundið mismunað eftir búsetu af nú-
verandi meirihluta. Borgarlína sækir
ekki börnin mín á leikskóla eða fer
með þau til tannlæknis. Borgarlína
sinnir ekki þeim erindum sem ómögu-
legt er fyrir íbúa í austurhluta Reykja-
víkur að sinna í nálægð við heimili sín
gagnvart opinberum aðilum. Og nú á
meira að segja að keyra borgarlínu í
gegn, en án Sundabrautar, sem þó
mátti með réttu segja að væri eina
heila brúin í þessu verkefni öllu sam-
an.
Samgönguframkvæmd
án hliðstæðu
Helstu talsmenn borgarlínu eru
þeir sem minnsta þörf hafa fyrir al-
menningssamgöngur. Það eru þeir
sem minnst nota almennings-
samgöngur. Það eru þeir sem svo eru í
sveit settir að komast allra sinna
ferða, geta sinnt öllum sínum erindum
gangandi eða á hjóli. Það eru þeir sem
búa nálægt þeirri þjónustu sem mark-
visst hefur verið færð til þeirra. Borg-
arlínuna hugsa þeir svo handa öðrum.
Borgarlína verður einstök samgöngu-
framkvæmd á heimsvísu. Með henni á
að koma til móts við meinta eftirspurn
sem er sem sé ekki fyrir hendi til að
verða við kröfum þeirra sem ekki hafa
þörf fyrir þjónustuna.
Borgarlína leysir ekki vandann
Eftir Diljá Mist
Einarsdóttur »Með henni á að koma
til móts við eftir-
spurn sem ekki er til
staðar til að verða við
kröfum þeirra sem enga
þörf hafa fyrir þjón-
ustuna.
Diljá Mist Einarsdóttir
Höfundur er hæstaréttarlögmaður,
aðstoðarmaður utanríkis- og þróun-
arsamvinnuráðherra og frambjóðandi
til 3. sætis í prófkjöri Sjálfstæðis-
flokksins í Reykjavík.