Skólablaðið - 01.04.1976, Blaðsíða 2

Ræöa Björns Líndal
Þann 6. mars sl. háðu full-
trúar V.I. og M.R. úrslitakeppnl
1 mælskukeppni framhaldsskólanna,
sem Junior Chamber í Reykjavík
stóð fyrir. Raett var um efnið:
Var útfærsla landhelginnar í 200
mílur tímateer? Það kom í hlut
M.R.-inganna Björns Líndal, Magn-
úsar Norðdahl og Péturs Þorsteins-
sonar að mæla gegn útfærslunni,
þvert um hug þeirra (að eigin
sögn). En hvað um það, þeir sig-
ruðu, og birtist hér ræða Björns
Líndal, sem færði sigurinn endan-
lega í höfn.
Herra fundarstjóri, góðir áheyrendur.
Jóhannes Halldórsson, liðsstjóri Verslunar-
skólaliðsins, sagði mér fyrir skömmu, að hann
vildi ekki fyrir sitt litla líf tala gegn því,
að 200 mílna útfærslan hefði verið tímabær.
Skýringuna kvað Jóhannes vera, að hann væri ætt-
aður úr sjávarþorpi. Fréttist þangað, að hann
hefði á einn eða annan hátt lagst gegn útfærsl-
unni yrði honum drekkt eða hann að minnsta kosti
flæmdur burt.
Líklega var Jóhannes að grínast, en öllu
gamni fylgir nokkur alvara. Síðan Island tók
sér 200 mílna lögsögu hefur þótt ganga landráðum
næst, að Islendingur tæpti á, að útfærslan hefði
ekki verið tímalæer. Rök okkar, þau, að útfærslan
sé til að forða helstu fiskistofnum á Islands-
miðum frá ofveiði og hindra veiðar útlendinga,
þykja okkur sjálfum svo góð, að við höfum ekki
hirt um að athuga þau nánar.
Hugmyndin um 200 mílna lögsögu á sér uppruna
í Mið- og Suður-Ameríku. Fyrstu ríkin, sem tóku
sér svo víðáttumikla lögsögu, voru E1 Salvador
og Hondúras. Þau hafa þó getið sér meira frægðar-
orð fyrir að heyja blóðuga styrjöld sín á milli
út af landsleik í fótbolta.
A Islandi kom hugmyndin fram á tíma vinstri
stjórnarinnar - auðvitað hjá stjórnarandstöð-
unni. Áhrifa hennar gætti þó ekki fyrr en
útfærslan stóð fyrir dyrum. Pólitíkusar deildu
þá um, hvort miða ætti mörk fiskveiðilögsögu
við 50 mílur eða nlandgrunnið allt", þ.e.a.s.
við 400 m. jafndýpislínu, þar sem hún liggur
utan 50 mílna markanna. Um þetta var deilt í
ljósi þess, að landgrunnið er hrygningar- og
uppvaxtarsvæði helstu fiskistofnanna, sem útlend
ingar veiða; þorsks, ufsa, karfa og ýsu. Einnig
eru þar fengsælustu fiskimiðin.
Þorskurinn hefur mest gildi þessara fisk-
stofna fyrir afkomu Islendinga. Hann veiðist nær
eingöngu innan 50 mílna. I svörtu skýrslunni
segir, að aukin sókn í ókynþroska hluta stofns-
ins sé meginástæða fyrir minnkandi afla ásamt
lélegu klaki við Grænland. Öll svæðin, sem lagt
er til í skýrslunni, að séu friðuð af þessari
ástæðu, fimm að tölu, eru innan 50 mílna mark-
anna.
Ufsi er veiddur smávegis utan 50 mílna og veiða
útlendingar 62-65$ þess afla, um 22 þús. tonn.
Ýsan lifir á 10-200 m dýpi, vel innan 50 mílna.
Einnig segir svarta skýrslan, að minnkandi ýsuafli
stafi að töluverðu leyti af miklu smáýsudrápi, en
smáýsan'heldur sig einkum innan 150 m jafndýpis-
línunnar.
Af þessu má sjá að einungis 8-11$ af heildar-
afla framantaldra fiskstofna, sem átti að friða
með útfærslunni veiða útlendingar utan landgrunn-
sins og 50 milna markanna. Því er ég þeirrar
skoðunar, að skynsamlegra hefði verið að færa
fiskveiðilögsöguna út yfir þær landgrunnsræmur,
sem eru utan 50 mílna, fremur en í 200 mílur.
Þessar staðreyndir leiða líka í ljós, að ein-
hlíða útfærsla í 50 mílur og grunnsbrúnum samræm-
ist skoðunum, er íslendingar hafa haldið fram á
alþjóðavettvangi. Hið sama er vart hægt að segja
um 200 mílna útfærsluna. Við höfum á þingi Sam-
einuðu þjóðanna lagt áherslu á rétt strandríkis
til að ákveða einhliða takmörk lögsögu sinnar
innan hæfilegra marka. Fremsti núlifandi sérfræð-
ingur okkar á sviði stjórnarfarsréttar, ölafur
Jóhannesson, leggur einnig áherslu á þetta atriði
í fræðiriti sinu Islensk stjórn'skipun. I ritinu
segir svo: "þar sem almennar þjóðréttarreglur eru
frá 50 mílum og að 200 mílna mörkunum. Auk
þess eru þar hvorki veruleg hrygningar- né
uppvaxtarsvæði.
I framhaldi af þessu er rétt að athuga við-
horf okkar til hafréttarráðstefnunnar.^ Við
höfum þar eins og annars staðar stutt útfærsl-
una þeim rökum, að forða verði fiskstofnum á
Islandsmiðum frá ofveiði, enda lifi þjóðin á
fiskveiðum. Þess vegna gátum við ekki beðið
niðurstöðu ráðstefnunnar. Þvi er gj.arnan toett
við, að við höfum unnið 200 mílna stefnunni
gagn með útfærslunni.
En hvernig má vera, að við, sem lagt höfum
áherslu á rétt strandríkis til að ákveða ein-
hliða takmörk lögsögu sinnar innan sanngjarnra
ekki fyrir hendi um víðáttu landhelgi virðist það
vera réttur hvers ríkis að ákveða einhliða stærð
landhelgi sinnar inna hæfilegra marka".
Að mínum skilningi hljóta hlfileg eða sanngjörn
mörk hvað Island varðar að afmarka svo stórt
hafsvæði, sem nauðsynlegt ,ykir til að Isend-
ingar geti sjálfir nýtt fiskistofnan á miðunum
umhverfis landið og um leið hindrað veiðar er-
lendra togara.
Þetta sjónarmið styður einhliða útfærslu í
50 mílur og að landgrunnsbrúnum, þar sem þær
liggja utan 50 mílna. Það er aftur á móti andstætt
einhliða 200 milna útfærslu, því að hverfandi
litill hluti fiskstofnanna, sem útlendar þjóðir
veiða og friða þarf, halda sig á svæðinu
marka stækkum lögsögu okkar um 5^0 þús. ferkm,
án þess að geta sannað nauðsyn sliks til frið-
unar fiskstofna?
Getur slíkt háttalag unnið okkur og samherjum
okkar gagn? - Nei. Mér finnst liklegra, að það
hleypi meiri stífni í viðhorf þjóða en ella
mundi og þar með auka hættu á, að ekki náist
viðunandi árangur á hafréttarráðstefnu eða
jafnvel valda því að hún verði árangurslaus.
Öllu skynsamlegra hefði verið að láta einhliða
útfærslu ná til þess hluta landgrunnsins, sem
liggur utar en 50 milur og bíða með frekari
aðgerðir, þar til ljóst væri, hvernig hafréttar-
ráðstefnunni lyktar.
En fleira kemur til, sem sýnir að 200 mílna
útfærslan var ótímabær. Við útfærsluna stækkaði
lögsagan um 540 þús. ferkm eins og ég sagði áðan
og gerði því gæslu mun erfiðari. I þessu sam-
bandi er oft nefnt, að almenningsálitið í Bret-
landi og víða annars staðar sé að snúast okkur
í hag og erfiðleikar við gæslu tímabundhir.
Þetta kann að vera rétt, en þá sem þessu halda
fram vil ég spyrja á móti, hvort þeir séu ekkl
þeirrar skoðunar, að við stæðum enn betur að
vígi, ef við værum aðeins að verja landgrunnið
og stæðum auk þess við fyrri yfirlýsingar okkar
um sanngjörn eða hæfileg mörk?
Einhver hér inni kann að álykta, að ég sé
með orðum mínum að saka íslenska stjórnmálamenn
um fáfræði, ef ekki heimsku, þar sem þeir voru
200 mílna útfærslu fylgjandi. Það er röng álykt-
un að mestu leyti. Hins vegar tel ég hugmyndina
um 200 milna útfærslu fyrir árslok 1975 kosninga
brellu stjómmálaflokka, en þarfir þeirra eiga
ekki að vera mælikvarði á, hvort útfærsla sé
timabær.
Góðir tilheyrendur. Staðreyndir molna ekki
undan orðum. Þegar rökin fyrir 200 mílna útfærsl
unni eru skoðuð nánar kemur þetta i ljós:
Utfærslan var Islendingum ekki það lifshags-
munamál, sem látið er í veðri vaka. Aðeins 6-11$
heildarafla á íslandsmiðum veiða útlendingar ut-
an 50 mílna.
Útfærslan vinnur málstað íslendinga á haf-
réttarráðstefnu takmarkað og jafnvel ekkert
gagn, heldur eykur hættu á, að ráðstefnan leys-
ist upp í erjur milli einstakra ríkja með til-
heyrandi málæði.
Utfærslan hefur dreift kröftum landhelgisgæsl
unnar og orðið til þess, að hún hefur ekki get-
að verndað sem skyldi þau svæði, er helst þarfn-
ast friðunar.
Pólitískir lukkuriddarar hafa kallað þessa
útfærslu lokasigur i sjálfstæðisbaráttu okkar.
Slík ummæli sanna einungis, að í hópi hinna
blindu verður sá eineygði konungur.
Björn Líndal.
epLA
tínsLAn
Klukkan var farin að ganga tíu. Þau sátu fimm
saman i stofunni hjá Ellert og hlustuðu á Þormóð
lýsa ónauðsyn og tilgangsleysi kirkjunnar.
tiMín skoðun er sú að kirkju og ríki eigi að
aðskilja algjörlega. Það kerfi sem við nú lifum
í er beinlínis spillandi fyrir heilsu almennings.
Þið þurfið að borga ákveðinn skatt á hverju ári,
til að heimskt og guðhrætt fólk geti farið i
kirkju á hverjum sunnudegi og hlustað á timbrað-
an og syfjaðan prest kyrja amen yfir söfnuðinum.
Ofan á svo allt annað þarf rikið að styðja þetta
fyrirtæki, af því að söfnuðurinn er ekki nógu
stór og áhugasamu'r til að borga prestinum laun
úr eigin vasa. Þetta er jafn fáranlegt og það,
að það væri borgaður ákveðinn bióskattur á hverju
ári til þess að ég gæti komist ókeypis á bíó. Nei
gott fólk, svona velmegun flýtir aðeins fyrir
andlegri hrömun fólksins. Eða hin hliðin á þessu
máli. Hver hefur gott af því að fara í kirkju og
hlusta á svartklæddan mann, já svartklæddan eins
og djöfullinn á að vera, bíessa mann í nafni ein-
hvers ósýnilegs manns (sem maður aldrei sér
sjálfur)."
Ræða Þormóðar var skyndilega rofin af ómi
dyrabjöllunnar. Ellert spratt á fætur og fór til
dyra. Síðan kom fernt inn í stofuna, Sturla og
Erna, frænka Ernu og einhver strákur, sem enginn
þeirra , sem inni voru kannaðist við. Það varð
algjör þögn í stofunni, en utan úr eldhúsinu
heyrðust skarkalar og læti. Loks birtist Bjarni
í dyrunum með kassa af eggjum og öskraði: nEgg,
egg, hver vill kaupa egg á hálfvirði, fást á
bjórstofunni Hinriki eða hér hjá mér, egg, egg."
Lengra komst hann ekki, þvi óþekkti strákurinn
reif kassann af honum og gekk út. Ellert, gest-
gjafinn sjálfur, stóð bara og starði á þennan
skrípaleik, en tók síðan við sér þegar hann
heyrði útidyrahurðinni skellt.
Garðurinn hjá Ellert var bæði mikill og vel
raktaður. Stór og greinamikil tré mynduðu fer-
hyrning utan um sjálfan grasbalann, og í kvöld-
húmi þessa fagra septemberkvölds, sem átti þó að
vera rigningarkvöld samkvæmt veðurspánni, líkt-
ist garðurinn ímyndaðri paradís. Stráksi stefndi
beint að stærsta trénu í garðinum, með eggja-
kassann undir hendinni, og byrjaði síðan að hring
sóla kringum tréð, eins og hann væri að leita að
beztu uppgönguleiðinni. Síðan stanzaði hann og
kallaði á Ellert. nLyftu kassanum til min, þegar
ég er kominn upp í tréð, en farðu varlega, það
eru egg í honum." Ellert hlýddi, hann vissi ekki
af hverju, hann bara hlýddi. Þegar hann var búinn
að þessu sagði stráksi. „Ellert, átt þú ekki lúð-
urinn sem hangir á veggnum í stofunni hjá þér,
farðu og náðu i hann fyrir mig." Inni í stofunni
var enginn nema Bjarni, sem veinaði upp. „Sjáðu,
Ellert, hann ætlar að fara að þenja lúðurinn."
Siðan lak hann niður af stólnum og undir borð.
Ellert lét hann hafa lúðurinn og beið svo, eins
og hundur, fyrir neðan tréð. Þegar hinn sagði
ekkert lallaði Ellert inn aftur.
Hann var varla búinn að loka útidyrahurðinni
þegar ámátlegt væl barst honum til eyrna. Vælið
breyttist síðan í gamla Nóa og loks i þjóðsöng-
inn. Ljós kviknuðu viða i nágrenninu og syfjuleg
rödd^úr næsta^húsi kallaði, „hættið þessum
óhljóðum eða ég kalla á lögregluna". En óhljóðin
jukust aðeins við þetta og litlu síðar renndi
svartur og hvítur bíll sér upp að húsinu. Tveir
fílefldir barsmíðameistarar stigu út og þustu
inn í garðinn. Þeir voru góða stund að átta sig
á, hvaðan hljóðin komu en siðan nálguðust þeir
tréð með rósemd og göngulagi, sem kábojar villta
vestursins hefðu mátt vera hreyknir af. Síðan
byrjuðu þeir að kalla til trjábúans og skipuðu
honum að hætta að trufla nætursvefn virðulegra
borgara og koma niður úr trénu. En þegar INTER-
NATI0NALINN braust út var þeim nóg boðið og sá
minni af þeim freistaði uppgöngu. Hann kom von
bráðar niður aftur, með egg í hárinu, bölvandi
og ragnandi. Þeir gengu saman að bilnum og báðu
urrþliðstyrk og stiga. Er hjálpin barst hófust
þeir strax handa við að reisa stigann upp við
kréö, og meðan tveir héldu stiganum klifraði sá
þriðji upp. Skyndilega fór stiginn að hristast,
og loks féll hann til jarðar ásamt öskrandi bar-
smíðameistara. Aftur og aftur reyndu þeir upp-
göngu, en allt fór á sama veg. Til að kóróna
allt saman var lim trésins svo þétt að ómögulegt
var að sjá hver væri uppi i trénu.
Um sexleytið um morguninn, þegar sextán eggj-
um hafði verið grýtt, voru verðir laganna orðnir
bæði hundblautir og úrillir. Regnið hafði magn-
ast og rigndi nú sem hellt væri úr fötu. Þreyttir-
lögregluþjónar héldu til bíla sinna til hvíldar,
og pírðu út í regnið. En stráksi áleit gamanið
vera búið, hoppaði niður úr trénu og forðaði sér
burtu. Næsti hópur umsátursmanna reisti stiga
sinn og kleif upp. Sigrihrósandi komust þeir upp
í tréð.
En hvað?
Hér var enginn. Var þetta ekki örugglega rétt
tré, þriðja tréð frá húsinu.
0g regnið steyptist niður yfir ráðvillta verði
laganna, þar sem þeir stóðu upp í trénu og góndu
hver á annan.
Sveinn Agnarsson, 5.-U.
82