Skólablaðið - 01.04.1976, Blaðsíða 5

Hugmyndum hefur áður verið hrint í framkvæmd varðandi þetta atriði,
en voru of fálmkenndar og grunnfærnlslega bugsaðar, til þess að upp-
skera yrði af þeim. Það vantaði skipulagningu, því fólki, sem alið er
upp í föstum skorðum hins borgaralega samfélags er fátt nauðsynlegra
en kjölfesta, alla vega til að byrja með. -- Blaðaútgáfa er dásamlegur
starfi, þroskandi, skemmtilegur og göfugur. Marga dreymir um, að fá,
tækifæri til þess, að sinna þessum þætti menningarlífsins. Það er fátt
sem gefur jafnmarga möguleika á nýtingu mannlegs hugvits og afls, og
fátt, sem gefur jafnmikla uppskeru.
I vetur var á vegum Listafélagsins einhvers konar tónlistarlega
hópsköpun. Ég missti af þvi sjálfur, en líst samt vel á þá hugmynd, sem
ég fæ út úr orðinu og umræðum manna um fyrirbærið. Að sögn fór þetta
fyrir ofan garð og neðan. Enn er spurtrhvers vegna? Ssarið er: vegna
þess, að andinn í skólanum meðtekur ekki og viðurkennir ekki fyrirbæri,
sem tilheyra i raun öðru og hærra hugmyndafræðilegu kerfi en hinu lág-
kúrulega Skólafélagsplani. Til þess, að útfæra svona hugmyndir, verður
að vera einhver heildarsamsvörun, sami tónn, sama hugarfar verður að
heyrast úr öðru horni. Þetta hafa menn ekki athugað þegar þeir ætl-
uðu að framkvæma litla "prufu". Umbótasinnar hafa skotið upp kollinum
af og til, en yfirleitt sokkið í grænan sæ jafnóðum, af margvíslegum
ástæðum. Á sínum tíma var t.d. reynt að opna ritnefnd og hleypa öllum
inn á stafn* Það mistókst vegna þess, að ekkert fylgdi þessum aðgerðum.
Sama rotna kerfið kom i veg fyrir, að alaenn hugarfarsbreyting ætti sér
stað. Er það von min, að hugsandi menn sameinist hinni rísandi öldu,
svo hún missi ekki kraftinn og verði að máttlausu hjáli sjávarins við
sandströnd óbreytileikans.
Starf Listafélagsins er í anda alls hins: byggt upp á mötun. Sem
dæmi má taka tónlistardeildina'. Það litla sem hún hefur haft upp á
að bjóða hefur verið 200 ára gömul tónlist. Og fólkið situr og hlustar.
Þessu þarf að breyta. Rétt er að sameina hljómlistarmenn með þvi, að fá
þeim ákveðið verkefni t.d. samningu tónlistar við ákveðinn ljóðabálk
eða eitthvað í þá áttina. Vissulega væri einhver skipting í liðinu,
sem orsakaðist af menntun. En hún þyrfti ekki að vera kljúfandi. ,
Ennfremur ætti að stefna að samvinnu deilda. Má þannig flytja ljóð við
undirleik tónlistarmanna, sem ekki hefur verið gert hér.
Stofna þyrfti nýja þætti í félagslífinU t.d. einn, sem hefði bara
umræður á sínum vegum. Slík er framtíðin. Upp á síðkastið eru menn
famir að hugsa. Rokkæðið og hið bandariska kæruleysi eru úr móð og
tímar "norrænnar nýtingar" á snilligáfum mannsins eru runnir upp.
(Heilinn er sagður starfa best við 4 gráður á Celsíus). Samfara
þessu eru auknar umræður og spekúlasjónir óhjákvæmilegar. Hvað er, enda,
meira þroskandi en að kynnast viðhorfum náungans og læra að virða
þau. Nauðsynlegt er að koma á laggirnar umræðuhópum, sem leita í
djúpa brunna mannvits, ræða bókmenntir, stjórnmál, menningarmál....
Ég hef minnst á þetta atriði áður og sagði ég þá, að slík aðgerð
myndi tengja útlæga nemendur skóialifinu aftur, auk þess sem viðhorf
yrðu fleygari. Eg held að það vanti einmitt umræður í skólann.
Einhverjir kunna að halda, að ég sé í rauninni að benda á galla
hjá nefndum og klúbbum, sé að "plástra". Umræða mín er aðeins skil-
greining; við vferðum að þekkja ástandið eins og það er nú, svo að við
getum áttað okkur á því hverju þarf að breyta og hvernig. Markmiðið
er að "breyta", vegna þess, "að það er ekki hægt að setja plástur á
krabbamein", eins og einhver gáfaður sagði. Núverandi kerfi.þrengir
hugarheim nemenda, það virðist hamla gegn framrás nútímalegra starfs-

hátta, og þarafleiðandi heftir það sjálfstæða hugsun og skoðanamyndun.
I rauninni vinnur það samhliða skólakerfinu að því, að móta menn í það
form, sem best hæfirhinu borgaralega þjóðfélagi.
Nú kann einhver að spyrja:Er ekki hægt að framkvæma aðgerðina
án stórbreytingar? Svarið er nei. Hér er um uppbyggingu á nýju kerfi
að ræða , nýjum hugmyndum og nýjum aðferðum. Um leið þarf að "innræta"
mönnum breytta afstöðu, annað hugarfar. Annars hlyti vagninn að renna
ofan i sama farið aftur. Félagsmálatröllið Shaft segir:"(Núverandi lög
Skólafélagsins) tryggja lágmarksstarfsemi, en draga þó á engan hátt
úr þeim áhuga, sem fyrir hendi kann að vera hverju sinni." Félagslífið
er eins og skúta. "Ef einhver vill þá máhann fara ofan í lest og ná
í segl, ég meina mér er alveg sama." Aðalatriðið er að slgla skút-
unni. En það er vitanlega ekki hægt ef skipstjórinn er sijor maður,
sem samrýmist og sameinast andlegu rjómalogni hins borgaralega náttúru-
leysis.
Stefnan sem tekin verður virðist augljós fyrir mér, ef marka ber
þann áhuga, sem embættismenn nemenda hafa sýnt breyttum viðhorfum. Það
ríður á, að grípa ý.bekkinga strax næsta haust og ljúga þá fulla um
nýja kerfið.
Ölafur Grétar Kristjánsson, 4.-B.
BÖKAKOSTUR OG PRÓF.
I nóvember var á skólafundi kosið í nefnd.
Þvi miður man enginn lengur hsað sú nefnd átti að
gera. Um svipað leyti kallaði ritnefnd sjálfboða-
liða á sinn fund, i svipuðum tilgangi. Voru þar
stofnaðir starfshópar, og birtist hér álit hóps
sem átti að fjalla um bókakost og próf.
Okkur til frekari glöggvunar, ræddum við
málið við Stefán Bergmann, liffræðikennara.
Við 'b-yrjuðum á þvi að spyrja Stefán hvort
honum fyndist jólapróf þjóna tilgangi sínum. Hann
sagðist ekki geta svarað þvi nema játandi, þ.e.
a.s. í því kerfi, sem við búum við, hins vegar
fannst honum það vera of stór biti í einu að hafa
aðeins tvö aðalpróf, þ.e. jóla- og vorpróf eins*
og það er í dag. Þá spurðum við hann, hvernig
honum litist á að hafa tvö til þrjú aðalpróf á
önn í hverju fagi sem væru á mismunandi tíma,
dreifð yfir alla önnina. Hann svaraði þvi til, að
tvo aðalpróf í hverju fagi væru miklu aðgengi-
legri fyrir nemendur, en á því væru framkvæmdar-
erfiðleikar bæði vegna húsnæðisskorts og vinnu-
tilhögunar kennara og nemenda, og þau myndu koll-
steypa öllu skólastarfinu.
Varðandi tímaritgerðir i liffræði sagði Stefán,
að það viðhorf hefði aðallega ríkt hjá nemendum,
að tímaritgerðir, sem undirbúnar væru heima og
þar sem leyft væri að styðjast við minnispunkta
í timaverkefninu, væri betri aðferð en núverandi
skyndiprófaform. Tilgangurinn með tímaritgerðum,
þar sem takmörkuð hjálpargögn eru leyfð, er að
skapa heildaryfirlit yfir stærri námsþætti.
Næst snerum við okkur að bókakosti og spurðum
um álit hans á þeirri hugmynd, að nemendur fengju
námsáætlun að vorinu svo að þeim gæfist timi til
að kanna og koma með athugasemdir, þar sem ástæður
væru til, á þær bækur, sem myndu verða notaðar á
komandi ári. Hann taldi það vera mjög til bóta
bæði fyrir nemendur og kennara. Næsta spurning
var, hvort nemendur ættu að taka þátt í vali bóka.
Svar hans við þvi var, að það bæri að auka allar
umræður um gildi bóka, þar mætti hugsa sér að
bekkjarráð safnaði saman og samræmdi álit bekkj-
anna á bókunum og skiluðu þvi til kennarans í
viðkomandi fagi. Síðan yrði haldinn fundur bekkj-
arráðsmanna og kennara. um álit nemenda. Vorum við
sammála Stefáni um að þetta gæti flýtt fyrir
breytingum í námsbókavali og gæti komið í veg
fyrir siendurtekna notkun á óhæfum bókum.
Viðtalið beindist aftur að prófum og þar vorum
við aftur sammála Stefáni að eigi skyndipróf að
haldast i núverandi kerfi, verða þau að vera mun
betur skipulögð, þannig að þau lendi ekki mörg í
sömu vikunni, sem oft vill koma fyrir. Með því að
setja upp einfalda töflu á kennarastofu og hjá
hverjum bekk væri hægt að koma þessu i lag. Afnám
jóla- og vorprófa í núverandi mynd og i stað
þeirra tvö til þrjú aðalpróf á önn, kom aftur til
tals. Fram kom,að þá gætu skyndipróf fallið niður
og óundirbúin könnunarpróf myndu taka við, þar
sem árseinkunn væri ekki gefin, en prófin gæfu
kennaranum yfirlit yfir í hverju nemendur væru
lakir og hvað þeir ættu erfiðast með að tileinká
Sér. Einnig fengju nemendur að vita, hvar þeir^
stæðu í hverju fagi; þetta gæti stuðlað að sjálf-
stæðari vinnu nemenda, án þess að þeim væri hotað
raeð prófum (til að fá þá til að vinna).
Þær hugmyndir sem fram komu í samtalinu h.ér á
undan voru þessar:
1. Afnám jóla- og vorpróíá; og i stað þeirra tvö
til þrjú próf i hverju fagi á önn.
2. Skyndipróf falli niður og könnunarpróf taki
við.
3. Stofnun viðræðunefndar milli kennara og.nem-
enda um kennslubækur og birtingu námsáætlunar á
vormisserinu.
Ef þessar hugmyndir næðu fram að ganga, teljum
við, að þær yrðu til bóta fyrir skólastarf okkar.
Þær mundu líka tvimælalaust auka samstarf
kennara, sem Stefán sagði vera vægast sagt mikið.
Einnig myndi þetta stuðla að nánara samstarfi
milli kennara og nemenda.
En hér getum við bstt því við,til að leiðrétta
algengan misskilning, að kennsluhættir, hversu
góðir sem þeir eru.geta aldrei sparað nemandanum
vinnu, en góðir kennsluhættir geta gert þessa
vinnu skemmtilegri og árangursríkari.
Guðrún Kristjánsdóttir, J>.-Z.
Jóna Kristjánsdóttir, 4.-C.
Kristin Jónasdóttir, 4.-B.
2 GREINARGEFOR.
LESTUR BÓKMENNTA.
Af eigin rammleik hyggst ég ræða hér örlítið
um lestur bókmennta i skólanum. Þetta er innlegg
i þá umræðu, sem "5 manna nefndin" ætlaði að
koma af stað. Eins og flestir vita fór það sam-
starf út um þúfur.
Eftir þeirri vitneskju, sem ég hef aflað mér,
bæði af viðhorfum kennara og bókaútgefenda, mun
það vera tilgangurinn með lestri fornbókmennta,
að "glæða áhuga nemenda á þeim og þroska um leið
bókmenntasmekk þeirra." Það hefur löngum verið
deilt um þessi fornu rit, hvort þau eigi að
skipa jafnháan sess og þau gera. Fram hafa komið
flest rök i því máli og ég nenni ekkl að teygja
hendur hugans eftir þeim. Hins vegar vil ég
ræða örlítið um aðferðina.
I skólanum er samstaða kennara um aðferðir
við íslenskukennsluna órjúfanleg, einnig þegar
til bókmenntalestrar kemur. Ahugi nemenda er vak-
inn með þvi, að láta þá lesa mikil ritverk.
Siðan eiga þeir að skrifa um atburði, sem áttu
sér stað i sögunni. Þetta leiðir það af sér, að
nemendur lesa bækurnar með þvi hugarfari, að
muna einstök atriði. Þegar hugurinn einbeitir
sér að þessu, er algjörlega upptekinn af smáatr-
iðum, hverfur um leið öll sjálfstæð hugsun,
gagnrýni og mat. Lesandinn glatar skilningi sín-
um og rýni, gildi bókarinnar sekkur niður á
flatneskjuna i vitund hans. Hann er undir "þrýst-
ingi" og gleymir því, að þetta er ritverk. Hann
lítur á bókina sem námsbók. Dýpt islendinga-
sagnanna og verðleiki drukknar í barnalegri
tilhneigingu nemenda til þess, að muna og geta
sagt frá. Þetta er afskaplega sorgleg þróunoog
ég harma hana, svo mikill aðdáandi bókmennta
sem ég er. Þessari aðferð ætti að breyta. Að
öðrum kosti sé ég fram á það, að brátt sé gildi
bókanna ekkert í augum nemenda og þeir brenni
þeim, alveg eins og hverri annarri námsbók.
Ég vil hér með koma á framfæri þessari gömlu
hugmynd, að framvegis lesum við þær bækur,sem
deildarstjórar setja fyrir. En i stað þess, að
við séum látin skrifa endursögn einstakra
atburða, segjum við i dýpri frásögn og atburða-
rýni frá okkar á bóklnni. Kennarar getaef þeir
vilja haft einhverjar umræður til þess að
"skerpa skilning" manna á viðkomandi verki.
Ég tek fram, að ég er á móti því, að mönnum sé
innrættur einhver ákveðinn skilningur og annar
útilokaður. Vitanlega er kennarinn leiðbeinandi
með sína reynslu og vitneskju að baki, en ég
held að nemendur eigi að fá frelsi í þessum
málum á meðan þeir eru að vaxa. Svo virðist sem
þeim sé ekki leyft að hafa skoðanir í tímum.
Ef yfirvöld skólans hyggjast sinna að einhverju
leyti hinu vanrækta móðurhlutverki sínu og koma
mönnum til nokkurs þroska, þá athugi þau það,
að andlegt frelsi er skref í átt að réttu marki.
Það kemur í hlut kennara, að stuðla að sjálf-
stæðri hugsun, sjáXfstæðri skoðanamyndun, vegna
þess að þeir hafa komið málum í sjálfheldu. Nú
er því svo farið, að sumir vilja ekki hafa
skoðun, vilja vera mataðir. Þeir eru dæmi um
stöðnun hugsunarinnar, starfsemin sinnir aðeins
brýnustu þörfum og lægstu stigum hugsunarinnar.
Aðferðin við bókmenntaumfjöllun hérna býður
upp á þessa siðlausu afleiðingu.
Tilgangurinn með þessari aðferð er sá, að
sjá um að nemendur lesi toekur sínar. Ég viður-
kenni það, að þetta er ein besta aðferðin til
þess. En hins vegar er ótrú skólayfirvalda á
hemendum ámælisverð. Hún bætir örugglega ekki
ástundun nemenda eða andrúmsloftið milli
"andstæðinganna". E.'t.v. er það stefnan, að
nemendur og kennarar standi áfram eins og
tvær fylkingar, gráar fyrir járnum, hvor gegn
annarri. Heilagur Patrekur
má vita hvað þessi aðferð hefur víðtækar og
djúpar afleiðingar. Ég held því fram, að jafn-
framt öðrum aðferðum við kennslu í þessum skóla,
sé hún frekar þroskaheftandi heldur en hitt.
ólafur Grétar Kristjánsson.
85