Morgunblaðið - 24.07.2021, Síða 34

VIÐTAL
Ragnheiður Birgisdóttir
ragnheidurb@mbl.is
„Ævintýrið um Spilmenn Ríkínís
hófst í kringum árið 2005,“ segir
Örn Magnússon, einn liðsmanna
hljómsveitarinnar. Auk Arnar
mynda Spilmenn Ríkínís Marta
Guðrún Halldórsdóttir, kona hans,
og börn þeirra Ásta Sigríður og
Halldór Bjarki. Spilmenn Ríkínís
gáfu nýverið frá sér plötuna Gull-
hettu og spila á tónleikum í Hall-
grímskirkju í dag, laugardaginn 14.
júlí, kl. 12. Þeir eru hluti af Orgel-
sumri í kirkjunni.
„Þetta hófst í tengslum við tón-
leikaferð um Japan árið 2004. Ég
fékk þá það verkefni að leika á lang-
spil, sem ég hafði ekkert gert áður.
Karlasönghópurinn Voces Thules
átti symfón og við leiddum þessi
hljóðfæri saman. Ég varð fyrir svo
miklum áhrifum af hljómi þessara
hljóðfæra að það lét mig ekki í friði
og í framhaldi fórum við Marta að
rannsaka hvernig þau hljóðfæri
hefðu verið sem leikið var á hér fyrr
á öldum. Þegar við svo fórum að
leika íslensk þjóðlög á þessi hljóð-
færi þá var bara eins og allt væri
komið heim. Þá féll allt í réttan far-
veg.“
Örn smíðaði sjálfur þrjú af þeim
hljóðfærum sem Spilmenn nota og
segir hann tengdaföður sinn, Hall-
dór Vilhelmsson, sem var flinkur
smiður, hafa verið sér innan handar.
„Ég var ekki með meiri smíðakunn-
áttu en bara þessa úr handavinnunni
í gamla daga. En þetta fór allt sam-
an vel,“ segir hann og bætir við:
„Svo fengum við erlenda hljóðfæra-
smiði til að smíða þau hljóðfæri sem
flóknari voru í smíðum.“
Langspilin lífseigust
Örn segir nokkuð vera til af heim-
ildum um hljóðfæri hér á landi.
Þeirra sé sums staðar getið í skáld-
skap, kvæðum og annálum. Auk
þess séu til teikningar af þessum
hljóðfærum og eigi mörg þessara
hljóðfæra sér sess í miðaldamenn-
ingu Evrópu. „Við vorum náttúru-
lega í tengslum við umheiminn þótt
það væru ekki alltaf jafn mikil
tengsl. Langspilin voru lífseigust
þessara hljóðfæra hér á landi og enn
er talsvert til af þeim bæði í einka-
eign og á söfnum.“
Fyrri plata Spilmanna Ríkínís,
Ljómalind, kom út árið 2009, og á
henni voru mest textar úr sálmabók-
um og af trúarlegum meiði en efni-
viðurinn á Gullhettu er að sögn Arn-
ar meira veraldlegs eðlis.
„Þema Gullhettu tengist vorkomu
og sumartíð og þessum létti sem við
finnum fyrir þegar fer að vora, fer
að hlýna, þegar fjötur vetrarins fer
að bresta og við finnum að fyrsti fíf-
illinn fer að opna sig. Sumarið er í
nánd.“
Efni plötunnar er fengið víðs veg-
ar að, meðal annars úr sálmabókum
og úr Þjóðlagasafni Bjarna Þor-
steinssonar, þeim hluta sem nefnist
„Lög skrifuð upp eftir ýmsum“.
„Svo er á plötunni efni úr 17. aldar
handritinu Melódíu. Það er safnrit
af tónlist bæði af trúarlegum og ver-
aldlegum toga. Svo erum við með
tónlist úr munnlegri geymd, lög sem
við höfum lært af okkar fólki.“
Ríkíní mikill áhrifamaður
Spilmenn Ríkínís kenna sig við
prest nokkurn. „Sagan segir að Rík-
íní hafi komið hér í byrjun 12. aldar
þegar skólinn var stofnaður á Hól-
um og Jón Ögmundsson verður þar
skólameistari og biskup. Hermt er
að hann hafi verið franskur, en það
ber ekki öllum saman um það. Hann
gæti einnig hafa verið frá Franken í
Þýskalandi. Hann kemur hingað til
lands til þess að kenna messusöng.
Tíðasöngur gat verið býsna flókinn.
Hann breyttist eftir því á hvaða
tíma dags var sungið og á hvaða
tíma kirkjuársins. Kennarinn og
presturinn Ríkíní verður því mikill
áhrifamaður. Til Hóla koma öll
prestsefnin og fara í gegnum hend-
urnar á þessum manni. Hann er
einn af þessum flinku tónlistar-
mönnum, sem við erum enn að fá til
landsins, sem skilja eftir sig spor í
íslenskri menningu. Hann er
kannski sá fyrsti þeirra.“
Fjölskyldan sem myndar Spil-
menn Ríkínís hefur spilað saman í
rúm 14 ár og til að byrja með voru
yngstu liðsmennirnir ekki sérlega
háir í loftinu.
„Halldór varð snemma mjög bráð-
þroska í tónlist og þegar við vorum
að grúska í þessu og prófa okkur
áfram með hvaða hljóðfæri pössuðu
saman, þá gripum við til hans. Hann
tók þá eitt hljóðfæri og þá vorum við
komin með þrjú. Þá varð náttúru-
lega sú stutta að fá að vera með
líka,“ segir Örn og á þá við dóttur
sína Ástu. „Hún hefur verið kannski
7 ára þegar við komum fyrst fram.
Með tímanum hafa þau gert sig
mjög gildandi í þessu og það má
segja að þau séu farin að leiða þessa
vinnu núna.“
Upplagt að klára plötu í Covid
Spilmennirnir æfa í skorpum.
„Það er stöðug tónlistariðkun á
heimilinu en við Spilmenn höfum nú
ekki æft eins reglulega í seinni tíð.
Halldór er í meistaranámi í sembal-
leik í Basel í Sviss. En þegar við
hittumst öll tökum við stundum upp
þráðinn og höldum kannski eina eða
tvenna tónleika eða tökum upp. Svo
kom Halldór heim í Covid-
faraldrinum fyrir rúmu ári síðan.“
Örn segir að þá hafi verið upplagt að
vinna að plötuútgáfunni. „Við vorum
búin að gera einhverjar upptökur
árið 2016, sem átti eftir að vinna. En
svo þegar þetta kærkomna tækifæri
kom og allir voru heima og gátu
hugað að sínu þá ákváðum við að
æfa saman, klára upptökurnar og
gefa út Gullhettu.“
Talið berst að umslagi plötunnar.
„Rósamynstrið á framhliðinni er
saumað af Helgu Grímsdóttur
ömmu minni og ömmu margra og
langömmu. Þegar hún bjó í Hólkoti í
Ólafsfirði þá átti hún þrjár kýr og
þær hétu Ljómalind, Gullhetta og
Búbót. Svo nú er það Búbót sem
verður næst og við vonum að það
verði ekki ellefu eða tólf ár þangað
til hún lítur dagsins ljós.“
Nýjung í hljóðfæraflóruna
Á tónleikunum í Hallgrímskirkju í
dag má að stórum hluta heyra efni
af plötunni. Örn segir þó að þar
verði skemmtileg viðbót. Sá fjölhæfi
tónlistarmaður og tónskáld Gunnar
Haraldsson vinur þeirra bætist í
hópinn og leysi Mörtu af. Auk þess
bætist nú nýtt hljóðfæri í hljóðfæra-
flóru Spilmanna. „Við vorum að ná í
það í smiðju Björgvins Tómassonar
orgelsmiðs, bara í gær. Þetta er
hljóðfæri sem kallað er organetta,
eða portatív, sem er lítið orgel sem
maður hefur oft á kné sér. Þá dælir
maður lofti inn í belginn með vinstri
hendinni og leikur á það með hægri
hendinni. Þetta var Björgvin að
smíða síðustu vikur og þetta bætist
nú í hljóðfærahópinn.“ Spurður
hvort þau hafi nægan tíma til að æfa
á þetta nýja hljófæri fyrir laugar-
daginn segir Örn: „Við leggjum nótt
við dag,“ og hlær, enda aðeins
nokkrir dagar til stefnu þegar blaða-
maður ræðir við hann.
Hljómsveit Spilmenn Ríkínís gáfu nýverið út plötuna Gullhettu og munu leika á tónleikum í Hallgrímskirkju í dag. Á myndinni eru úr fjölskyldunni Örn
Magnússon, Ásta Kristín Arnardóttir, Halldór Bjarki Arnarson og Marta Guðrún Halldórsdóttir auk Gunnars Haraldssonar, vinar þeirra.
Organetta Örn Magnússon og Halldór Bjarki, sonur hans,
handleika nýjasta hljóðfærið í safni Spilmanna, sem er eins
konar kjöltuorgel og úr smiðju Björgvins Tómassonar.
Stöðug tónlistariðkun á heimilinu
- Spilmenn Ríkínís, fjögurra manna fjölskylda, hafa gefið út plötuna Gullhettu - Leika íslensk
þjóðlög á gamaldags hljóðfæri - Vorkoma og sumartíð er þema - Tónleikar í Hallgrímskirkju í dag
Morgunblaðið/Einar Falur
Fjölskylda Spilmennirnir voru misháir í loftinu þegar samvinnan hófst. Þessi mynd er frá
árinu 2010. Þá var Sigursveinn Magnússon með í hópnum en hann hefur stigið til hliðar síðan.
Ljósmynd/Máni Arnarson
34 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. JÚLÍ 2021