Syrpa - 01.06.1948, Blaðsíða 8

Dr. BJÖRN SIGFÚSSON :
KVEÐSKAPUR
Jónas Hallgrímsson átti til karlmannlegra
tungutak en flestir nrenn. Það einkennir ástalýs-
ingar hans í samanburði við hjúfrandi lijal klökk-
ari kærleiksskálda. Það er merki flestra eftirmæla
lrans, og í náttúrulýsingum rennur það saman við
annað karleðlismark, hina útskýringargjörnu ná-
kvæmni, fræðimannslundina. Þetta virðist í fljótu
bragði óskylt bragarháttum, en ræður oft vali
þeirra og meðferð. Fáein sundurleit efni og hátt-
ardæmi skulu tekin til glöggvunar á jressu um
Jónas.
Vandleg, staðbundin lýsing í Ferðalokum sýn-
ir æskuástir lians, og strangur fornháttur Sólar-
ljóða er greyptur utan um myndina. Stillt og
greinilega er orðað, en ástríðuþunginn magnast
við hinn sriögga, skjótorða bragarhátt:
Greiddi eg þér lokka
við Galtará
vel og vandlega;
brosa blómvarir,
blika sjónstjörnur,
roðnar heitur hlýr. . ..
Veit eg hvar von öll
og veröld mín
glædd er guðs loga.
Hlekki brýt eg hugar
og heilurn mér
fleygi faðm þinn í.
Allt annan hátt og stíl hefur Jónas á síðustu
árunr til að lýsa samvistum við Huldu og ástar-
fullnægju sinni á Hulduljóðamkt og bjartri óttu:
Þti elskar hann, — þess ann eg honurn glaður,
ástin er rík, og þvi ert hennar dís. —
Hér vil eg sitja, hér er okkar staður,
ó Hulda! þar til sól úr ægi rís.
Hallaðu lokkahöfði bjarta þínu.
mín Hulda kær, að vinarbrjósti mínu. . . .
6. grein um bragfrœði
Sólfagra mey, nú seilist yfir tinda
úr svölum austurstraumum roði skær;
nti líður yfir láð úr höllu vinda
léttur og hreinn og þýður morgunblær.
Svo var mér, Hulda, návist þín á nóttu
senr nú er ljósið jörð á votri óttu.
Þessi Hulduljóðaháttur þarf ekki skýringar,
svo alkunnur sem hann var og er með grann-
þjóðurn okkar og hérlendis, og Jónasi var hann
auðveldur. Hann þurfti að segja mikið í því
kvæði og segja Jrað mjúkléga, og það réð háttar-
vali. Orð Eggerts Olafssonar fá annan hátt, þegar
þau koma í kvæðinu, sneggri og líkari honurn, og
eins fer um það kvæðisbrotið, sem smala er eign-
að: „Það var hann Eggert. . .“ Allt sýnir, að hátta-
val Jónasar byggðist á umhugsun og dómgreind.
Stíll skálds er andardráttur þess, segir Halldór
Laxness, og Jónas var tilfinningaskáld hins djúpa
andardráttar. Morgunsvali austurstrauma lék
um stuðla og hætti, svo að þekkja má kvæðin lians
á þeinr blæ. Og engin ástarlíking er nákvæmari
en sú, hve jörð fagnar sól á votri óttu.
Iburðarmikill verður Jónas helzt í lýsing-
um stórbrotinna náttúruafla og viðheldur ná-
kvæmninni aldrei betur en þar. flugstraumur
bragarins ber hana uppi:
Titraði jökull, æstust eldar,
öskraði djúpt í rótum lands:
eins og væru ofan felldar
allar stjörnur himnaranns,
eins og ryki mý eða mugga,
margur gneisti unt loftið fló.
Dagur huldist dimmum skugga,
dunaði gjá og loga spjó.
í þessum meitlaða hætti reynir skáldið ekki að
korna inn í atburðarlýsinguna neinu, sem heitir,
af lýsingarorðum, eldsumbrotin töluðu sínu
tungumáli lýsingarorðalaust. En í sonettuhætti
46
SYRPA