Syrpa - 01.06.1948, Blaðsíða 16

gera sér grein fyrir því, að hve miklu leyti upp-
byggingin þurfi að styðjast við styrk af opinberu
fé, svo að unnt verði að áætla stíka styrki með
löngum fyrirvara; er þá von um betri árangur.
Því meiri sem líkurnar eru til þess að grundvallar-
atriði hinna nauðsynlegu umbóta komist í fram-
kvæmd, þeim mun öruggari verða áætlanirnar um
tilflutning fólksins, enda flýta umbæturnar vitan-
lega fyrir því, að lrann geti orðið sem æskilegast-
ur.
Hvernig inna bœjarfélög okkar lilutverk sitt af
liendi?
Við höldum áfram og víkkum sjóndeildarhring-
inn.
Það er augljóst, að híbýlaáætlun verður að
nokkru leyti að byggjast á ágizkunum um þró-
un atvinnulífsins, sem er grundvöllur hvers bæj-
arfélags. Vegna þeirrar óvissu, sem nú ríkir á
mörgum sviðum atvinnulífsins, er vitanlega erfitt
að gera sér ákveðna luigmynd um framtíðina, en
mikill styrkur getur eigi að síður verið að slíkri
athugun, og ég vil leggja áherzlu á það, að ekki
tjáir að gera áætlun um þróun atvinnulífs í
bæjarfélagi á óvirkum grundvelli einum saman.
Tími er nú til kominn, að tekin verði upp virkari
afstaða til framtíðar bæjarfélaganna en verið hef-
ur; við þurfum að vinna markvisst að því að beina
þróuninni í rétta átt. Menn eru nú æ meir farnir
að rniða áætlanir sínar við ákveðið takmark í
stað þess að láta sér nægja að byggja þær á líkunr
einum.
Það er sannarlega ástæða til að spyrja, hvernig
bæjarfélögin inni hlutverk sitt af hendi. Menn
Ieggja sig í h'ma til þess að skipuleggja einkafyrir-
tæki sem allra haganlegast. Á síðustu árum er
skipulagning iðnaðar orðin heil vísindagrein.
En lrvað gerum við til þess að skipuleggja þessi
stærstu fyrirtæki okkar, bæjarfélögin, svo að rekst-
ur þeirra og uppbygging verði sem hagkvæmust?
Hér er þó ekki einvörðungu um fjárhagsatriði að
ræða, heldur engu síður það, sem meira er um
vert: mannleg og menningarleg verðmæti. Hin
ytri skilyrði, sem þjóðfélagið lætur þegnunum
í té, hafa ómetanleg áhrif á líferni þeirra og liam-
ingju. Hvað þetta snertir eru hinar félagslegu
rannsóknir enn á byrjunarstigi.
Það er alveg óhætt að fullyrða, að sú þróun, sem
hingað til hefur átt sér stað, hefur haft í för með
sér ískyggilegar misfellur.
Það brakar i vélbákni stórborgarinnar
Við skulum ekki hika við að skyggnast betur
inn í vandamálin. Á þróunin að leiða okkur eða
við hana?
Stórborgirnar draga til sín megnið af þeim
fólksstraumi, sem liggur rir dreifbýlinu í þétt-
býlið. En stórborgin er ólán. Frá sjónarmiði
rekstrarins getur hún aldrei orðið hæfilega stór,
hún verður alltaf dýrt og óhentugt bákn. Það þarf
ekki annað en að benda á hið geysimikla og kostn-
aðarsama umferðakerfi, sem stöðugt þarf að vera
til taks til þess að flytja menn og vörur fram og
aftur um borgina og umhverfi hennar. Því
meir, sem borgin stækkar, þeim mun meiri verður
umferðin. Þegar hún er að því komin að sprengja
hið gamla gatnakerfi borgarinnar, sem upp haf-
lega var ætlað fáeinum ökutækjum, er óhjá-
kvænrilegt að gera á því umfangsmiklar breyting-
ar. Slíkar breytingar eru gífurlega kostnaðarsam-
ar sökunr dýrra lóða, sem oft þarf að kaupa upp.
í stærstu borgunum, eins og t. d. Stokkhólmi,
neyðast menn því til þess að leggja umferðaleiðir
neðanjarðar, og þær eru þá heldur ekki gefnar.
Og lrversu vel, sein um hnrrtana er búið, þá verð-
ur aldrei hjá því komizt að nrikill hluti íbúanna
þurfi að leggja á sig alltof langar ferðir til og frá
vinnustaðnum. Slíkt étur upp frístundirnar og
slítur taugununr.
Stórborgin er orðin óskapnaður, sem ekki verð-
ur mældur á mannlegan mælikvarða. í risavöxn-
unr verksmiðjum og skrifstofulrverfum vinnur
fjöldi nranrrs eins og smáhjól í vélbákni, sem þeir
botna ekkert í. Þetta skapar óánægju. í umhverfi
heimilisins er einstaklingurinn einnig nafnlaus
og óþekktur og hann finnur ekkert til skyldleika
við mannhafið í kringum sig. Það skapar unr-
komuleysiskennd. Jafnvel þótt takast mætti að
greina hin stóru íbúðalrverfi í smærri heildir um-
hverfis menningarmiðstöðvar og skapa þannig
nreiri tómstundaþægindi, þá er ókleift að búta
sundur iðjuhverfi borgarinnar á sama hátt. Mörg-
unr iðnaðar- og verzlunarfyrirtækjum er það lífs-
nauðsyn að hafa aðsetur nálægt miðbiki borgar-
innar, svo að hjá því verður ekki komizt, að mik-
ill hluti íbúanna verði framvegis að búa langt
frá vinnustað. Þetta hefur ekki aðeins óþægindi
í för nreð sér, heldur einnig ýmsa erfiðleika sál-
fræðilegs eðlis. Slík togstreita milli íbúðahverfis
og vinnustöðva verður tæpast til þess að auka
vellíðan nrannanna.
54
S Y R P A