Morgunblaðið - 05.08.2021, Blaðsíða 35

35
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 5. ÁGÚST 2021
Mosfellsdalur Heimalningar á dýragarðinum við Hraðastaði í Mosfellsdal njóta mikilla vinsælda barna sem sækja bæinn heim og fá að gefa þeim mjólkursopa.
Unnur Karen
Ég nýt þess að
ferðast um landið mitt
og alveg sérstaklega
að koma á fáfarna
staði þar sem hægt er
að njóta tilverunnar
og náttúrunnar í ró og
næði.
Ég lít á mig sem
umhverfisvernd-
arsinna og reyni af
fremsta megni að gera
ekkert á hlut umhverfisins. Um-
merkin eftir mig eru hverfandi og
helst engin, í mesta lagi spor í
sandi eða gleym-mér-ei sem hefur
verið slitin upp og límd á peysu.
Í sumar fór ég um
Vestfirði og hálendi
Íslands og komst ekki
hjá því að velta fyrir
mér hugmyndum um-
hverfisráðherra um
miðhálendisþjóðgarð
og afleiðingum þess ef
þær yrðu að lögfestum
veruleika. Við það
vöknuðu margar
spurningar; hvað á að
vernda, fyrir hvern og
af hverju? Þarf að
stöðva einhverjar
framkvæmdir og þá hverjar? Eru
deilur uppi á milli þjóðlendu-
yfirvalda og sveitarstjórna sem
hagsmuna eiga að gæta á hálend-
inu? Ekki hafa þær farið hátt ef
einhverjar eru. Hvað er þá málið?
Ég hitti íslenska og erlenda
ferðamenn í sæluvímu á ferð um
hálendið, flestir á vel útbúnum
jeppum, aðrir á mótorhjólum, reið-
hjólum, gangandi eða jafnvel ríð-
andi á hestum. Veltir forræðis-
hyggjufólk því fyrir sér að banna
slíka ferðamennsku í fyllingu tím-
ans í miðhálendisþjóðgarði? Eða er
hugmyndin sú að þvælast áfram
fyrir því að hálendisvegir fái löngu
tímabæra endurnýjun og viðhald
og halda þannig fjölda fólks frá því
að upplifa hálendið okkar?
Í þriðju grein frumvarps um há-
lendisþjóðgarð er sagt að mark-
miðið sé meðal annars að „gefa al-
menningi kost á að kynnast og
njóta náttúru, menningar og sögu
þjóðgarðsins“. Hefur það verið
vandamál hingað til?
Í sömu grein er talað um að
„auðvelda almenningi aðgengi að
þjóðgarðinum eftir því sem unnt er
án þess að náttúra hans spillist“.
Hvað þýðir það? Varla vegagerð.
Hvað þá?
Svo á að „stuðla að því að al-
menningur geti stundað útivist inn-
an þjóðgarðsins í sátt við náttúru
og menningarminjar“. Hvernig fer
það saman að vernda umhverfið
með öllum ráðum en stuðla um leið
að því að bæta aðgengi almennings
og fjölga ferðafólki á svæðinu?
Hvernig á að standa að þessu og
hvar og hvernig koma einkarekin
ferðaþjónustufyrirtæki inn í þjóð-
garðsmyndina?
Erum við einhverju bættari með
nýju opinberu stjórnsýslubákni? Er
ekki umsýsla miðhálendis okkar
einfaldlega í fínu lagi? Mörgum
spurningum er ósvarað og sem bet-
ur fer var hálendisfrumvarpið lagt í
salt á Alþingi. Þar er margt sem
þarf að breytast og að óbreyttu fer
vel á því að þingskjalið liggi áfram
í saltpækli.
Eftir Guðrúnu Haf-
steinsdóttur »Erum við einhverju
bættari með nýju
opinberu stjórnsýslu-
bákni?
Guðrún Hafsteinsdóttir
Höfundur er oddviti Sjálfstæðis-
flokksins í Suðurkjördæmi.
Við erum öll umhverfisverndarsinnar
Á síðum Morg-
unblaðsins hefur á
undanförnum dögum
komið til umræðu
hvort eðlilegt hafi ver-
ið á síðasta ári af for-
sætisráðherra að fela
Páli Hreinssyni dóm-
ara við EFTA-
dómstólinn að skrifa
álitsgerð um vald-
heimildir heilbrigð-
isráðherra til „op-
inberra sóttvarnaráðstafana
samkvæmt sóttvarnalögum“. Skil-
aði dómarinn álitsgerð um þetta
efni 20. september sl.
Það er skoðun mín og fjölda ann-
arra lögfræðinga, að ekki sé við
hæfi að skipaðir dómarar sinni
svona verkefnum fyrir stjórn-
arráðið. Skiptir þá að mínu mati
ekki máli hvort um
ræðir dómara við inn-
lenda dómstóla eða
fjölþjóðlega.
Segja má að ástæð-
ur fyrir þessu séu að-
allega tvíþættar. Í
fyrsta lagi fara dóm-
stólar með dómsvald,
en það vald á sam-
kvæmt stjórnarskrá
og lögum að vera skil-
ið frá framkvæmd-
arvaldi, sem ráðherrar
fara með. Það skiptir
því máli að dómarar
gerist ekki þátttakendur í meðferð
ráðherravalds. Slíkt er til þess fall-
ið að skapa tengsl sem geta haft
áhrif langt út fyrir einstök verkefni
sem ráðherra felur dómara að
sinna. Þetta dregur úr trausti
manna á dómstólum. Í öðru lagi er
auðvitað hætta á að dómari verði
beinlínis vanhæfur til meðferðar
einstaks máls, sem borið er upp við
dómstól hans, ef deilt er um gildi
eða efni lagareglna sem hann hefur
átt þátt í að semja.
Forsætisráðherra segir nú rétti-
lega að dómari skuli sjálfur meta
hæfi sitt í einstökum málum. Aug-
ljóst er að þetta mat hans beinist
eingöngu að síðari þættinum, sem
nefndur er að framan, en ekki þeim
fyrrnefnda sem er ekki þýðingar-
minni en sá síðarnefndi. Og þessi
staðreynd ætti ekki að skipta
nokkru máli, þegar verið er að velja
lögfræðinga til að skrifa álitsgerðir
fyrir stjórnarráðið.
Það er sem sagt skoðun mín að
dómarar eigi alls ekki að taka að
sér verkefni í stjórnsýslu á borð við
það sem hér um ræðir. Með þeim
eina hætti varðveita þeir hlutlausa
stöðu sína og tiltrú almennings á
þeim.
Svo má spyrja: Hvers vegna leit-
ar ráðherrann til dómarans til að fá
lögfræðiálit? Páll er hinn mætasti
lögfræðingur og kann ýmislegt fyr-
ir sér. En er ekki starfandi í land-
inu fjöldi lögfræðinga sem segja má
hið sama um? Í þeim flokki má til
dæmis telja fræðimenn og kennara
í lögfræði, starfandi lögmenn og
jafnvel lögfræðimenntaða stjórn-
málamenn. Er einhver þörf á að
hætta stöðu hins mæta dómara
Páls með þessu?
Nauðsynlegt er að taka fram að
þessi ámælisverði þáttur í íslenskri
stjórnsýslu hefur tíðkast í landinu
um langa hríð. Besta dæmið er
skipun réttarfarsnefndar. Hún er
fastanefnd sem m.a. hefur það hlut-
verk „að vera dómsmálaráðherra til
ráðgjafar um samningu frumvarpa
og annarra reglna á sviði réttar-
fars“. Í þessari nefnd hafa starfandi
hæstaréttardómarar setið um ára-
bil. Þetta er eins og ómur úr fortíð-
inni sem er ekki boðlegur nú á tím-
um, hafi hann einhvern tíma verið
það. Dómarar sem hafa átt sæti í
þessari nefnd hafa oftsinnis tekið
þátt í að dæma í málum þar sem
deilt hefur verið um efni réttar-
farslaga sem nefndin hefur samið.
Hvernig væri að ráðherrar beittu
sér fyrir breytingu á þessum ámæl-
isverðu þáttum í íslenskri stjórn-
sýslu í stað þess að hlaupa til varna
og forherðast í sjónarmiðum liðins
tíma?
Eftir Jón Steinar
Gunnlaugsson » Þetta er eins og óm-
ur úr fortíðinni sem
er ekki boðlegur nú á
tímum, hafi hann ein-
hvern tíma verið það.
Jón Steinar
Gunnlaugsson
Höfundur er fyrrverandi dómari við
Hæstarétt og nefndarmaður í réttar-
farsnefnd (áður en hann var skipaður
dómari).
Eiga dómarar að sýsla við lagasetningu?