Fréttablaðið - 03.05.2022, Blaðsíða 9

Síðustu
misseri
hefur
bankinn
hækkað
stýrivexti
úr 0,5%
í 2,75%,
meðan
Seðla-
banki
Evrópu
hefur
haldið
vöxtum
við 0,0%
Því miður er allt útlit
fyrir að Seðlabanki fylgi
þessari stefnu, jafn glóru-
laust og það virðist vera.
Við lifum tíma verulegra sviptinga,
fyrst vegna Covid- faraldursins og
svo vegna árásarstríðs Rússa gegn
Úkraínumönnum, sem hafa veruleg
áhrif á líf okkar og velferð.
Auðvitað getum við ekki kvartað,
ef við hugsum til þeirra þjáninga og
þeirrar helfarar, sem Úkraínumenn
verða að ganga í gegnum, en það
breytir ekki því, að þó að við séum
blessunarlega laus við stríð, og nú að
mestu Covid, þá verðum við takast á
við þann vanda, sem þessir atburðir
skola að okkar ströndum, óðaverð-
bólgu, sem ógnar öryggi og velferð
fjölskyldna og fyrirtækja.
Það sama er auðvitað upp á ten-
ingnum hjá öðrum þjóðum Vestur-
Evrópu.
Hver er verðbólgan
í Evrópu og hér?
Verðbólgumarkmið Evrópska seðla-
bakans er 2%. Við slíka verðbólgu
telur bankinn, að efnahagsleg vel-
ferð þegna álfunnar sé bezt komin.
Stjórnvöld hér hafa svipað markmið
í verðbólgumálum; +/- 2,5%.
Í ESB-ríkjunum 27 var verðbólgan
í marz sl. 7,8%. Í Þýzkalandi var verð-
bólgan sú hæsta í 40 ár.
Hér á Íslandi var verðbólgan í
marz 7,2%. Nokkru lægri en í Evr-
ópu, en sú hæsta hér í 12 ár.
Verðbólga af þessari stærðargráðu
ógnar auðvitað velferð og afkomu-
öryggi ekki bara almennings – og þá
einkum þeirra, sem verst eru settir
og eiga í vök að verjast með afkomu
sína að óbreyttu verðlagi, hvað þá
við hratt vaxandi verðlag – heldur
líka fyrirtækja og atvinnuöryggi
landsmanna.
Mikið er því í húfi, að seðlabankar
og stjórnvöld um alla Evrópu finni
rétt svör og réttar leiðir til að milda
áhrif verðbólguvandans.
Hver er þróun fasteignaverðs
í Evrópu og hér?
Fasteignaverð og húsnæðiskostnað-
ur hefur nokkurt eða verulegt vægi,
þegar verðbólga er reiknuð og á
henni tekið, enda stór útgjaldaliður.
Ef saman er borið fasteignaverð
í ESB-ríkjunum 27 við síðustu ára-
mót við það sem var árinu áður, þá
er meðalhækkun fasteiganverðs í
þessum 27 löndum 10,0% á þessu
12 mánaða skeiði.
En í sumum löndunum er hækk-
unin miklu meiri. Í Tékklandi 25,8%,
í Eistlandi 20,4%, í Lettlandi 19,8%,
í Ungverjalandi 19,5%, í Hollandi
18,7%, í Austurríki 14,9%, og meira
að segja í Þýzkalandi hækkaði fast-
eignaverð um 12,2% á þessu tíma-
bili. Í öðrum löndum ESB var svo
þessi hækkun auðvitað lægri.
Hér á Íslandi mun þessi hækkun
fasteiganverðs hafa verið 15,7%.
Mikil, en ekkert meiri en víða ann-
ars staðar í Evrópu.
Hverjir stýra Evrópska
seðlabankanum?
Þau ríki ESB, sem hafa evruna með
fullum og formlegum hætti, eru 19.
Finnland, Eistland, Lettland, Lit-
háen, Þýzkaland, Slóvakía, Austur-
ríki, Slóvenía, Frakkland, Belgía,
Lúxemborg, Holland, Írland, Portú-
gal, Spánn, Ítalía, Kýpur, Malta og
Grikkland.
Öll þessi lönd hafa sinn eigin
seðlabanka, sem sinnir sérmálum
hvers lands, og er hér því um 19
seðlabankastjóra (Governors) að
ræða, sem koma alls staðar að úr
Evrópu og eru, að ætla má, meðal
klárustu efnhagssérfræðinga og hag-
fræðinga þessara landa.
Evrópski seðlabankinn sjálfur
hefur svo á sérfræðingaráði að skipa,
5 framúrskarandi fræðimönnum í
efnahags- og peningamálum, auk
seðlabankastjórans, Christine Lag-
arde.
Tvisvar í mánuði kemur þessi
hópur 25 helztu vísindamanna álf-
unnar á sviði hagfræði og hagsmála
Hvað gerir Seðlabanki á morgun?
saman í Frankfurt til að bera saman
bækur sínar, ræða þróun mála og
móta stefnu.
Hver var stýrivaxtaákvörðun
stjórnar Seðlabanka Evrópu?
Þessi öflugi hópur helztu hagfræð-
inga og efanhagsvísindamanna álf-
unnar ákvað á fundi sínum 14. apríl
sl., að halda stýrivöxtum óbreyttum;
0,0%, þrátt fyrir óðaverðbólgu og
gífurlega hækkun fasteignaverðs.
Og, hvers vegna?
Ástæðan er sú, að verðbólgan í Evr-
ópu er að mestu innflutt – stafar af
verðhækkunum, sem eiga sér rætur
utan Evrópu, svo sem verðhækkun-
um á innfluttu eldsneyti, sem hefur
hækkað vegna Úkraínu-stríðsins og
almennum hækkunum í Asíu, sem
stafa bæði af Covid og olíuverðs-
hækkunum – og taldi hópurinn
ljóst, að vaxtahækkun innan Evrópu
myndi ekki ná til eða getað dempað
þessa erlendu og utanaðkomandi
verðhækkunaröldu.
Vaxtahækkun við þessi skilyrði
yrði því eins og olía á eldinn, myndi
kynda undir frekari verðhækkanir,
ekki dempa þær; gera illt verra.
Og, hvað með fasteignaverðið?
Varðandi hækkun fasteignaverðs og
möguleg áhrif bankans á það, taldi
ráðið, annars vegar, að fyrirliggj-
andi verðhækkanir, markaðsöflin,
hefðu þá þegar róað niður þann
markað, og, hins vegar, að almenn
stýrivaxtahækkun myndi þar litlu
breyta á sama tíma og hún myndi
hafa slæm áhrif á alla aðra þætti
efnahagslífsins, sem frekar þyrftu
á örvun að halda, en aðhaldi. Auk
þess, væri þessi vandi nú verkefni
stjórnmálamanna.
Niðurstaða 25-manna sérfræð-
ingaráðs Seðlabanka Evrópu:
Hópurinn, sem talinn er skipaður
hæfustu og fremstu efnahagssér-
fræðingum álfunnar, orðaði kjarna
niðurstöðu sinnar svona:
„The only way to get back to hig-
her interest rates is to have a grow-
ing economy and healthy inflation
rates“. Lausleg þýðing: „Eina leiðin til
að fara í vaxtahækkanir aftur er háð
því, að efnahagsbati verði kominn í
gang og verðbólgan komin á heil-
næmt stig“.
Með öðrum orðum að utanað-
komandi verðbólgu linni.
Hvers má svo vænta af
Seðlabanka Íslands á morgun?
Á morgun, 4. maí, tekur Seðla-
bankinn ákvörðun um stýrivexti á
Íslandi næstu mánuði.
Síðustu misseri hefur bankinn
hækkað stýrivexti úr 0,5% í 2,75%,
meðan Seðlabanki Evrópu hefur,
sem sagt, haldið vöxtum við 0,0%.
Efnahagsleg skilyrði hafa þó
verið svipuð hér og í Evrópu, eins
og fram hefur komið.
Sú spurning hlýtur þá að vakna,
hvor aðilinn sé að nálgast verð-
bólguvandann með sk y nsam-
legum og uppbyggilegum hætti,
25-manna ráð Evrópska seðla-
bankans eða peningastefnunefnd
og Seðlabankastjóri, og hvor sé þá
úti að aka.
Undarleg t nok k ber ja hag-
fræðingar viðskiptabankanna nú
bumbur sína og hvetja til nýrra
vaxtahækkana á morgun, um ekki
minna en 0,5-1,0%. Ekki skilur und-
irritaður, hvað þeim gengur til. Vart
í þágu viðskiptavina.
Vilja fara í 3,25-3,75% stýrivexti,
Ole Anton
Bieltvedt
alþjóðlegur kaup-
sýslumaður og
stjórnmálarýnir
*Taxfree tilboðið jafngildir 19,35% afslætti og
gildir á öllum vörum. Gildir ekki ofan á önnur tilboð
eða af sérpöntunum. Að sjálfsögðu fær ríkissjóður
virðisaukaskatt af söluverði.
Afslátturinn er alfarið á kostnað Dorma.
AF ÖLLUM
VÖRUM*
LÝKUR Á LAUGARDAG
www.dorma.is
VEFVERSLUN
ALLTAF
OPIN
EKKI MISSA AF
ÞESSU
REYKJAVÍK | AKUREYRI | ÍSAFJÖRÐUR
Holtagörðum, Reykjavík
Smáratorgi, Kópavogi
Dalsbraut 1, Akureyri
Skeiði 1, Ísafirði

sem myndu snarhækka vexti á
veittum lánum til um 50.000 fjöl-
skyldna í landinu, sem keyptu sér
fasteign í góðri trú á trausta og
heiðarlega lágvaxtastefnu Seðla-
banka og ríkisstjórnar, m.a. skv.
Lífskjarasamningnum 2019, svo
og vaxtakosnað allra annarra fjár-
magnsþurfi, skuldara landsins.
Því miður er allt útlit fyrir að
Seðlabanki fylgi þessari stefnu, jafn
glórulaust og það virðist vera.
Hverjar verða svo afleiðingarnar?
Ef eitthvað er að marka 25 helztu
efnahagsspekinga álfunnar og þeirra
greiningu á ástandinu, verður frekari
stýrivaxtahækkun ekki slökkvi-
vökvi á verðbólguelda, heldur olía á
þá, með ófyrirsjánlegum afleiðing-
um fyrir velferð fólksins í landinu,
svo að ekki sé nú talað um kjara-
samninga haustsins.
Kusum við ek k i þetta y f ir
okkur? ■
ÞRIÐJUDAGUR 3. maí 2022 Skoðun 9FRÉTTABLAÐIÐ