Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.2016, Qupperneq 24

24 – Sjómannablaðið Víkingur
togararnir voru alþjóðlega flokkaðir sem Hx skip sem þýddi að
hlustvarslan á neyðar- og uppkallsbylgjunum var óskilgreind,
svo reyndin var sú, að maður var í raun á vakt allan sólar-
hringinn og þurfti því að halda sig sem mest nærri tækjunum,
enda var koja í loftskeytaklefanum. Það þótti illt til afspurnar ef
kalla þurfti oft á skip með loftskeytamann um borð.
Flutningaskipin voru hinsvegar yfirleitt flokkuð sem H8 skip
og þar þurfti loftskeytamaðurinn að standa a.m.k. 8 klst. hlust-
vakt eftir ákveðnu kerfi sem átti að tryggja að einhver væri
alltaf að hlusta á ákveðnu hafsvæði. Svo voru til H16 og H24
skip með tveim eða fleiri loftskeytamönnum, eins og stóru far-
þegaskipin, herskip ofl.
Veðurathugun og veðurkort
Veðurathugunartímar eru samræmdir um allan heim kl. 03:00,
06:00, 09:00, 12:00, 15:00, 18:00, 21:00 og miðnætti. Við feng-
um frá Veðurstofu Íslands Leiðbeininga- og kódabók, skýjabók,
skeytabók, loftvog sem stillt var um borð miðað við loftþyngd
við sjávarmál og stóran kvikasilfurs lofthitamæli í sveiflu. Farið
var með hitamælinn á brúarvænginn áveðurs og honum sveiflað
þar til að fékkst sama aflesning a.m.k. í tvö skipti í röð. Síðan
var farið upp á brúarþak og allur himinninn skoðaður til að
áætla skýjahæð, heildar skýjahulu, skýjahulu og skýjategund í
hverjum hæðarflokki fyrir sig lág-, mið- og háský. Þá var áætluð
vindstefna og vindhraði.
Þegar inn var komið var lesið TD eða tímamismunur af
LORAN móttakaranum, tölurnar settar út í LORAN-kort, síðan
tekin út staðsetning í lengd og breidd fyrir skeytið. Þá var lesið
af loftvoginni. Síðan farið í Leiðbeininga- og kódabókina og
fundinn talnakódinn til að setja í skeytið. Kódinn sem var í
fimm tölustafa orðum var því næst skrifaður inn í skeytabók-
ina. Svo var kallað í Reykjavík radíó/TFA á langbylgju morsi og
skeytinu rennt til þeirra. Þessar athuganir komu svo inn í
næstu spá, t.d. athugun kl. 09:00 kom í 10:10 veðrinu frá Veð-
urstofu Íslands sem lesin var í útvarpið og í veðurlýsingunni kl.
10:30 sem við tókum á stuttbylgjunni sem veðurkort frá bresku
veðurstofunni í Bracknell.
Veðurathuganir togaranna á Vestfjarðamiðum og í Græn-
landssundi höfðu mikið að segja fyrir áreiðanleika veðurspánna
á svæðinu, enda var okkur alltaf vel tekið á Veðurstofunni.
Vegna kódafélagsins voru nöfn togaranna þó aldrei gefin upp,
en sagt: „Skip á stað ...“
Nöfn flutningaskipanna voru hinsvegar lesin upp. Veður-
athuganir skipa í Ameríkusiglingum höfðu mikla þýðingu fyrir
veðurspár hér, á og við Ísland.
Þegar skeytabókin var full var farið með hana á Veðurstof-
una. Þá var það viðtekin venja að veðurfræðingarnir Páll Berg-
þórsson, Markús Á. Einarsson eða Guðmundur Hafsteinsson
vildu að maður kæmi upp á spádeild. Þeir vildu greinilega
kynnast þeim sem voru á bak við skeytin, spurðu um margt og
sögðu manni til. Mér er t.d. minnisstætt að Páll lagði áherslu á
að maður vandaði hitaaflesturinn og passaði sig á því að vera
örugglega áveðurs þar sem ekki gætti neins yls eða skjóls frá
skipinu.
Veðurkortatextinn frá Norddechradio
Ég var á Hofsjökli/TFLE um tíma. Þar var enginn veðurkorta-
móttakari en ég vissi að Norddechradio/DAN í Þýskalandi sendi
út þýskan texta á morsi sem ætlaður var til að teikna veðurkort
eftir. Ég sagði Markúsi frá því að mig vantaði kortablöð til að
teikna kortin á. Þá fór hann upp í hillu og náði í heilan bunka
af blöðum og rétti mér. „Hafðu þetta“, sagði hann. „Skipstjórinn
verður örugglega ánægður þegar þú kemur með kortin“.
Það vildi svo til að þegar við fórum frá Reykjavík í þetta
skipti, var ég búinn að vera um borð og taka kortaskeytið frá
Norddech og þá var lægð að koma í átt að Reykjanesi. Þegar við
komum að Garðskaga sagði Helgi Guðjónsson skipstjóri við
stýrimanninn: „Við skulum bara halda þessari stefnu í nótt og
sjá til hvernig hann verður í fyrramálið“.
Við lensuðum svo vestur undir Grænland og svo áfram suð-
ur með alla leið niður í Belle Isle sundið, í staðinn fyrir að berja
á móti suðvestan áttinni hefðum við tekið stefnuna beint í Belle
Isle frá Garðskaga, og verið hinum megin í lægðaganginum.
Lögskráningin og áhafnarlistinn
Eitt það fyrsta sem gert var eftir að farið var úr höfn, sem
venjulega var klukkan tíu að kvöldi, var að fara til skipstjóra
með lögskráningarbókina og athuga hverjir hefðu farið af skip-
inu í inniverunni og að fá nöfn þeirra sem komu um borð. Síð-
an þurfti að finna hvern og einn af þeim nýju, fá persónuupp-
lýsingar og láta þá skrifa undir lögskráninguna.
Strax næsta morgun var hringt í útgerðina og tilkynnt um
breytingu á lögskráningu, sem þeir sáu svo um að koma áfram.
Reglulega þurfti svo að fara með bókina á lögskráningarstofuna
hjá bæjarfógetanum í Hafnarfirði, til að bera bókina saman við
þau gögn sem þeir höfðu og fá stimpil. Í lok hvers túrs var
skrifaður áhafnarlisti sem fór til útgerðarinnar ásamt lista með
símtala- og skeytakostnaði hvers og eins, og nótum yfir úttekt
úr kaupfélaginu, fyrir utan pantanir á rekstrarvörum eins og
dýptarmælapappír, varahlutum og þess háttar.
Er Kaupfélagið opið núna?
Það var í togarasamningunum að menn áttu að geta keypt um
borð sjógalla, vettlinga og stígvél. Einnig sígarettur, reyktóbak,
eldspýtur, neftóbak og vasahnífa. Þessvegna var alltaf nóg að
gera þegar farið var úr höfn við að afgreiða hlífðarfötin úr lítilli
kompu undir stiganum niðri á íbúðagangi og svo tóbakið sem
geymt var í læstum skáp í loftskeytaklefanum. Í daglegu tali var
þessi litla verslun kölluð kaupfélagið og menn komu stundum
sposkir á svip í gættina hjá mér og sögðu: Er kaupfélagið opið
núna?
Skipstjórinn
Sambandið milli skipstjóra og loftskeytamanns var yfirleitt
nokkuð náið, því öll fjarskipti fóru fram í umboði og á ábyrgð
skipstjórans. Togaraskipstjóri er alltaf undir miklu álagi og
hann veit innst inni að hann er bara skipstjóri á meðan hann
fiskar vel. Loftskeytamaðurinn var uppi allan tímann sem skip-
stjórinn var í brúnni. Skipstjórinn kom venjulega upp milli kl.
10 og 11 á morgnana og fór niður upp úr miðnætti, eftir að
hann var búinn að fá kódablaðið á miðnætti, spjalla við stýri-
Loftskeytaklefinn um borð í Guðsteini og sést fram í brú þar sem var ríki Svav-
ars Benediktssonar skipstjóra. Mynd: Egill Þórðarson