Sjómannablaðið Víkingur - 01.04.2016, Qupperneq 16

Þ
egar deilurnar um fiskveiðiréttindi
á norðurslóðum stóðu sem hæst í
byrjun tíunda áratugar síðustu
aldar var ég skipstjóri á Hágangi II,
sem Hraðfrystistöð Þórshafnar og Tangi
á Vopnafirði gerðu út í sameiningu.
Skipið hafði verið keypt árið áður frá
Kanada ásamt systurskipi, Hágangi I,
og var ætlunin að stunda veiðar við
Svalbarða og á alþjóðlegu hafsvæði sem
nefnist Smugan og liggur þar sem 200
sjómílna lögsögur Svalbarða og rúss-
nesku eyjarinnar Novaya Zemlya ná
ekki saman til vesturs og austurs en
norska landhelgin setur mörkin til
suðurs.
Skipin voru af hagkvæmnisástæðum
skráð í Mið-Ameríkuríkinu Belize en
höfðu að öðru leyti engin tengsl þangað.
Áhöfnin var skipuð Íslendingum, Fær-
eyingum og einum Rússa
og var aflinn saltaður um borð.
Með því að ráða Rússa þennan í
áhöfnina töldum við okkur færa í
flestan sjó og ekki ólíklegt að upp
kæmu aðstæður þar sem nærvera
hans gæti skipt sköpum, þrátt
fyrir að hæfileikar hans lægju
augljóslega á öðrum sviðum en
sjómennsku. En þess má í fram-
hjáhlaupi geta að hann var
tengdasonur mikils metins ráð-
herra í ríkisstjórn Íslands á þess-
um tíma, þó það komi málinu
auðvitað ekkert við og sé full-
komið aukaatriði. Þess má svo
geta að Rússinn leyndi verulega á
sér og bjó yfir eiginleikum sem
við vissum ekkert um þá, en
hefðu kannski getað létt okkur lífið á
erfiðum tímum. En síðast þegar til spurð-
ist starfaði hann sem strippari á homma-
bar í Köben, við verulega góðan orðstír.
Klaufar með klippurnar
Það höfðu staðið deilur um rétt Íslend-
inga og fleiri þjóða til veiða á þessu svæði
en við töldum okkur í fullum rétti á
grundvelli Svalbarðasáttmálans. Norð-
menn töldu svæðið norskt yfirráðasvæði
og létu eins og þeir ættu það allt skuld-
laust með öllum þess auðlindum, þar
með talið fiskistofnum. Þegar leið á sum-
arið fóru deilurnar harðnandi og norska
ríkisstjórnin ákvað að senda freigátur
sínar á vettvang til að klippa á togvíra
togaranna og að stugga okkur í burtu.
Þetta voru mörg herskip og þar á meðal
stærstu og öflugustu skip norska strand-
gæsluflotans, m.a. Kv. Andenes, Kv.
Nordkapp og Kv. Senja, sem á eftir að
koma meira við sögu og var búin fjórum
3.600 hestafla aðalvélum eða samtals
14.400 hestöfl. Senja var feykiöflugt skip
og ógnvekjandi þegar hún kom stundum
dansandi á yfir 20 sjómílna fart og stefndi
út og suður en beygði á síðustu stundu
til að forða árekstri. Var það mikil gand-
reið. Drunurnar í þessu hrossastóði voru
skelfilegar þegar þeim var hleypt á skeið
og fóðrið ekki skorið við nögl enda olíu-
skortur ekki helsta áhyggjuefni Norð-
manna, eins og kunnugt er.
Íslensku varðskipin höfðu náð góðum
árangri í Þorskastríðunum með því að
beita togvíraklippum og margoft tekist að
halaklippa Bretana þannig að þeir lágu
óvígir eftir. Þessar víraklippur, sem Pétur
Sigurðsson fyrrverandi forstjóri Land-
helgisgæslunnar hannaði, voru
öflugt tæki en ég veit ekki hvort
norska strandgæslan fékk teikn-
ingar og upplýsingar þaðan en
a.m.k. voru þeir búnir að koma
sér upp nákvæmlega eins búnaði.
En það er skemmst frá því að
segja að Norsararnir náðu aldrei
tökum á þessari tækni og var
snautlegt oft að horfa á aðfarirn-
ar, sem aldrei heppnuðust. Það er
hætt við að Haraldur Ólafsson
hefði orðið skömmustulegur ef
hann hefði séð aðfarir sinna
bestu manna. Við vissum alveg
hvað það var sem klikkaði hjá
þeim en verður ekki upplýst hér.
Til að gera skömm norsku
„tindátanna“ enn meiri gerðum
Svalbarðadeilan
Hágangur II, Halli kóngur og Toni á Hrísum
Eiríkur Sigurðsson
Anton Ingvason.
16 – Sjómannablaðið Víkingur