Fréttablaðið - 31.08.2022, Qupperneq 6

Það kostar talsvert að
vera í framhaldsskóla
og mikill munur er á
milli skólastiga.
Olga Lísa Garðarsdóttir,
skólameistari FSu
Námsgagna- og tækjakostn-
aður framhaldsskólanema
getur hlaupið á tugum og
hundruðum þúsunda. Stjórn-
endur framhaldsskóla á
Íslandi eru ekki á einu máli
um hvort tekjutengt jafnrétti
ríki til náms. Nýleg skýrsla
bendir til þess að bakgrunnur
foreldra hafi beinni áhrif á
brotthvarf úr námi en tekju-
tengdir þættir.
MENNTAMÁL Samkvæmt bókalist-
um framhaldsskólanna er útlagður
kostnaður í upphafi náms mjög
misjafn eftir námsbrautum. Bóka-
kostnaður hefur lækkað heilt yfir
með stafrænni þróun en f lestar
námsbrautir gera á móti kröfu um
fartölvueign.
K a rl Fr í ma n n s son, rek tor
Menntaskólans á Akureyri, segir
í skrif legu svari við fyrirspurn
Fréttablaðsins engar kannanir liggja
fyrir um bókakostnað nemenda en
eðli málsins samkvæmt fari hann
minnkandi. Hann telur nemendur
frá efnaminni heimilum eiga góða
möguleika á að stunda nám við
skólann. „Bæði er kostnaði haldið í
lágmarki varðandi innkaup á náms-
gögnum og svo erum við með leið
til að hjálpa ef beiðni berst um það.“
Sólveig Guðrún Hannesdóttir,
rektor Menntaskólans í Reykjavík,
segir námsgagnakostnað lang-
mestan á fyrsta ári. Sumar bækur
sem kosta á annan tug þúsunda
megi í einhverjum tilfella nota öll
þrjú námsárin. Hvað varðar aðstoð
við efnaminni nemendur segir
Sólveig að skólinn sé með Bræðra-
sjóð sem nemendur frá efnaminni
heimilum geti sótt í. „Þessi sjóður
er opinn öllum nemendum skólans
Brotthvarf birtingarmynd ójafnra tækifæra
Nína
Richter
ninarichter
@frettabladid.is
og nemendur geta fengið úthlutað
úr honum oftar en einu sinni,“ segir
hún. Sólveig Guðrún telur efnahag
heimilanna ekki hafa mikil áhrif
á námsárangur nemenda. „Ég finn
alls ekki fyrir stéttaskiptingu innan
skólans og við verðum ekki vör við
mikið brottfall vegna vinnu nem-
enda,“ segir hún.
Þá bætir hún við að f lestir eldri
nemenda stundi vinnu með náminu
og telur hið opinbera eiga að styðja
við efnaminni heimili. „Og heimili
þar sem börn og ungmenni búa við
lélegt bakland. En ég held að tæki-
færi til náms á framhaldsskólastigi
séu nokkuð jöfn í landinu.“
Fjölbrautaskólinn í Breiðholti
rekur sextán námsbrautir og í svari
við fyrirspurn segir Guðrún Hrefna
Guðmundsdóttir skólameistari
námskostnað mismunandi eftir
námi, samsetningu og fjölda áfanga
sem teknir séu á hverri önn. „Kenn-
arar eru mjög meðvitaðir um kostn-
að nemenda vegna námsgagna og
reyna að halda bókakostnaði í lág-
marki.“ Skólinn býður ekki upp á
fjárhagsaðstoð en Guðrún segir að
í einhverjum tilfellum hafi bækur
og tölvur verið lánaðar til nemenda
heila námsönn. Guðrún Hrefna
segir að vissulega hafi stjórnendur
orðið varir við brottfall vegna álags
í vinnu en sjaldgæft sé að það séu
yngstu nemendurnir við skólann.
Aðspurð hvort þörf sé á aðkomu
hins opinbera til að jafna tækifærin,
svarar Guðrún Hrefna: „Já, klárlega.
Námsgögn ættu að vera nemendum
á framhaldsskólaaldri að kostnaðar-
lausu. Og þau ættu að fá heitan mat
í hádeginu.“
Ársæll Guðmundsson, skóla-
meistari Borgarholtsskóla, segir að
mikið sé stuðst við efni af netinu
og aðkeyptum forritum sem nem-
endur greiði aðgang að. Þá hafi
fjármálastjóri heimild til að dreifa
skólagjöldum og semja um greiðslur
eftir atvikum. Þá gefist öllum nem-
endum við Borgarholtsskóla kostur
á ókeypis morgunverði.
„Brotthvarf úr námi vegna álags
í vinnu er til staðar og ég hef bent á
það lengi að íslenska módelið við að
fjármagna menntun í framhalds-
skólum er löngu gengið sér til húðar,
að láta nemendurna sjálfa og heimil-
in um fjármögnunina í stað þess að
greiða slíkt með skattfé.“ Hann segir
um þrjátíu prósent nemenda við
skólann vinna tíu klukkustundir eða
meira á viku. „Samfélagið þarf að
vera samtaka í því að gefa ungu fólki
svigrúm og tíma til að mennta sig.“
Ársæll leggur til framfærslustyrki
fyrir ungt fólk fram að 18 ára aldri,
gegn því að nemendur vinni ekki,
heldur líti á námið sem sína vinnu.
„Meðan við erum með kerfi þar sem
nemandinn sjálfur og aðstandendur
hans sjá um fjármögnunina verður
hér misskipt samfélag hvað varðar
möguleikann til menntunar.“
Olga Lísa Garðarsdóttir, skóla-
meistari Fjölbrautaskóla Suður-
lands, segir erfitt fyrir stjórn-
endur að átta sig á því hversu hátt
hlutfall nemenda er í vinnu sam-
hliða náminu en segir það verða
kannað sérstaklega í vetur og telur
hlutfallið vera hátt. „Það koma
reglulega upp tilfelli þar sem nem-
endur hætta í námi eða þurfa að
minnka við sig vegna vinnu.“
Skólinn býður nemendum styrki
til bókakaupa úr Hollvarðasam-
tökum. „Það spratt af þörf. Það er
einnig nokkuð víst að skólinn veit
ekki um alla sem þyrftu fjárhagsað-
stoð,“ segir hún. „Það kostar talsvert
að vera í framhaldsskóla og mikill
munur er á milli skólastiga.“
Dulbúin lágtekjuvandamál
„Ég held að ég geti alveg skilið af
hverju [stjórnendur] sjá ekki tekju-
hliðina á þessu,“ segir Kolbeinn
Hólmar Stefánsson félagsfræðingur
sem vann að gerð nýlegrar skýrslu
um brotthvarf úr framhaldsskólum.
„Miðað við kannanir sem ég var að
vinna með fyrir skýrsluna þá er
það allra tekjulægsti hópurinn sem
býr við auknar líkur á brotthvarfi.
Þannig að fyrir aðra nemendur ætti
það ekki að hafa áhrif,“ segir hann.
„En svo er ýmislegt sem tengist
tekjum, hlutir eins og lágar tekjur
sem tengjast oft við félagslega erfið-
leika heima fyrir og annað slíkt. Það
er kannski það sem skólastjórn-
endur koma fyrst auga á en átta sig
ekki endilega á því að þetta sé lág-
tekjuvandamál.“
Aðspurður hvort ferli út frá til-
lögum úr skýrslunni sé komið af
stað innan ráðuneytisins svarar
hann að það sé til skoðunar.
„Við leggjum til að það séu notuð
svipuð gögn og við erum með til
þess að búa til spálíkan um brott-
hvarfshættu nemenda. Ég veit að
það er í skoðun í ráðuneytinu.
Ég veit ekki hvort búið er að taka
ákvörðun um að fara í þá vinnu,
en ég held að það sé töluverður vilji
fyrir því.“n
Stjórnendum
framhalds-
skólanna á
Íslandi ber
ekki saman um
hvort jafnrétti
ríki til fram-
haldsskóla-
náms með
hliðsjón af
tekjuþáttum.
FRÉTTABLAÐIÐ/
GETTY
Rannsóknarsjóður Öldrunarráðs
Íslands auglýsir eftir umsóknum
um styrk úr sjóðnum

Umsóknarfrestur er til og með 16. október
2018 og skulu umsóknir sendar rafrænt á
oldrunarrad@oldrunarrad.is eða til
Öldrunarráðs Íslands, Sóltúni 2, 105
Reykjavík.
Frekari upplýsingar veitir Anna Birna
Jensdóttir, formaður stjórnar Öldrunarráðs.
Fyrirspurnir sendist á netfangið
oldrunarrad@oldrunarrad.is
Úr 5. gr. skipulagsskrár Rannsóknarsjóðsins:
Hlutverk sjóðsins er að styrkja rannsóknir í
öldrunarmálum á Íslandi svo og þau verkefni
sem stjórn sjóðsins ákveður.
Umsóknarfrestur er til og m 30. septem-
ber 2022 og skulu umsóknir sendar rafrænt á
oldrunarrad@oldrunarrad.is eða til Öldrunar-
ráðs Íslands, Snorrabraut 58, 105 Reykjavík.
Frekari upplýsingar veitir Jórunn Frímanns-
dótt r, formaður stjórnar Öldrunarráðs Íslands.
Fyrirspurnir sendist á netfangið
oldrunarrad@oldrunarrad.is
Úr 5. gr. skipulagsskrár Rannsóknarsjóðsins:
Hlutverk sjóðsins er að styrkja rannsóknir í
öldrunarmálum á Íslandi svo og þau verkefni sem
stjórn sjóðsins ákveður.
Rannsóknarsjóðu
Öldr narráðs Íslands
auglýsir eftir umsóknum
um styrk úr sjóðnum
Ný skýrsla sem unnin var fyrir
félags- og vinnumarkaðsráðu-
neytið og mennta- og barna-
málaráðuneytið bendir til þess
að „brotthvarf úr framhalds-
skólanámi sé birtingarmynd
ójafnra tækifæra í íslensku
samfélagi“, eins og það er orðað
á vef Stjórnarráðs Íslands.
Skýrslan fjallar um grein-
ingu gagna Hagstofunnar og
mennta- og menningarmála-
ráðuneytisins hvað varðar
brotthvarf og námstafir á fram-
haldsskólastigi, þar sem horft
er til félagslegs og efnahagslegs
bakgrunns nemenda ásamt
námsárangri á grunnskólastigi,
með það fyrir augum að spá
fyrir um brotthvarf og náms-
tafir.
Þar eru einkum tvær mæling-
ar til hliðsjónar, það er menntun
foreldra og heildartekjur fjöl-
skyldunnar. „Þær skipta máli
vegna þess hvernig þær tengjast
lagskiptingu samfélagsins,“
segir í skýrslunni, og jafnframt:
„Niðurstöðurnar benda til þess
að brotthvarf sé birtingarmynd
ójafnra tækifæra. Það er þó
öðru fremur menntun foreldra
sem skiptir máli.“
Þar kemur fram að það að
búa hjá einstæðu foreldri við
sextán ára aldur og að eiga
foreldri með örorkumat, lifa
með fötlun og hafa erlendan
bakgrunn auki líkurnar á
brotthvarfi og dragi úr líkum á
endurkomu í nám.
Í skýrslunni má finna tillögur
sem miða að því að grípa fyrr
inn í félagslegar aðstæður sem
leiði til brotthvarfs með því að
styðja við nemendur í grunn-
skóla sem og með félagslegum
úrræðum utan skólakerfisins.
Lagt er til að það verði gert með
auknu samstarfi, upplýsinga-
og eftirfylgniskerfi og velt upp
hugsanlegu forspárlíkani fyrir
brotthvarf byggt á námsárangri
í 7.–8. bekk.
Tillögur að forspárlíkani fyrir brotthvarf til skoðunar
FRÉTTASKÝRING FRÉTTABLAÐIÐ 31. ágúst 2022 MIÐVIKUDAGUR