Fréttablaðið - 10.11.2022, Qupperneq 4

Þróun álframleiðslu án
losunar gróðurhúsa-
lofttegunda skiptir
Íslendinga miklu máli
vegna þeirrar miklu
álframleiðslu sem er
hérna.
Rauan Meirbe-
kova, sér-
fræðingur hjá
Tæknisetri
ÞVERHOLT 6 • 270 MOSFELLSBÆR • S. 590 2300
OPIÐ VIRKA DAGA 10-17 • LAUGARDAGA 12-16
JEEP® COMPASS TRAILHAWK 4XE
ALVÖRU JEPPI – ALVÖRU FJÓRHJÓLADRIF
JEEP.IS
PLUG-IN HYBRID
ÓMISSANDI HLUTI
AF FJÖLSKYLDUNNI
EIGUM BÍLA TIL AFHENDINGAR STRAX!
Orkukreppan og framtíð grænnar orku var til umræðu í Vín. MYND/AÐSEND
Verkefnisstjóri hjá Tæknisetri
kom nýlega fram á alþjóð­
legri orkuöryggisráðstefnu og
ræddi tækifærin sem fólgin
eru í grænni álframleiðslu.
Hún flutti til Íslands frá
Kasakstan fyrir fjórtán árum.
kristinnhaukur@frettabladid.is
UMHVERFISMÁL Doktor Rauan
Meirbekova, sérfræðingur hjá
Tæknisetri, tók nýlega þátt í pall­
borðsumræðum á fimmtu orku­
öryggis ráð stefn unni sem haldin var
í Vín um grænu iðnbyltinguna, þar
sem hún fjallaði um framfarir í að
hefta losun koltvísýrings frá álfram­
leiðslu og möguleikann á að geyma
og flytja orku með áli.
„Þegar við hugsum um losun
g róðurhúsalof tteg unda halda
margir að hún komi að langmestu
leyti frá raforkuframleiðslu eða
f lutningum,“ segir Rauan. „En raf­
orkuframleiðsla telur hins vegar
aðeins 26 prósent og flutningur 16
prósent. Iðnaðarframleiðsla á til
dæmis áli, stáli, steypu og plasti
telur um 30 prósent allrar losunar.
Því miður framleiðir enginn ál eða
stál í heiminum án losunar.“
Ráðstefnan fór fram síðastliðinn
föstudag í Vín í skugga einnar mestu
orkukrísu í áratugi. Áherslan var á
framtíð olíu og gass, framtíð grænu
byltingarinnar og orkuskiptin.
Tæknisetur er óhagnaðardrifið
félag sem þróar tæknilausnir í sam­
starfi við innlend og erlend fyrir­
tæki og stofnanir. Meðal annars er
rannsóknarstarf í gangi um kolefn­
islausa álframleiðslu með innlenda
sprotafyrirtækinu Arctus og stærsta
álframleiðanda Þýskalands, Trimet,
sem hefur fjárfest mikið í að aðlaga
rekstur sinn breytingum á þýskum
orkumarkaði og stefnir að því að
breyta álframleiðslu í kolefnislausa
framleiðslu með hinni íslensku
tækni.
„Þróun álframleiðslu án losunar
gróðurhúsalofttegunda skiptir
Íslendinga miklu máli vegna þeirrar
miklu álframleiðslu sem er hérna,“
segir Rauan og bendir á að um 70
prósent af allri raforkuframleiðslu
hérlendis fari til álframleiðslu.
Einnig stýrir Tæknisetur alþjóð­
legum rannsóknum á að nýta ál
til að geyma orku og sem orku­
gjafa. Þar er sú orka sem notuð er
við álframleiðsluna losuð með því
að hvarfa álkorn við gufu eða heitt
vatn, en við það myndast varmi
og vetni. Álið umbreytist við það í
súrál sem nota má til álframleiðslu.
Rauan telur að græn orka geti
leyst þær orkukreppur sem eru
fyrirsjáanlegar í framtíðinni. Orku­
geymsla í áli geti skipt miklu máli og
hægt verði f lytja orku til Evrópu á
veturna þegar kalt er. „Það er mikil­
vægt að geta geymt endurnýjanlega
orku milli árstíða,“ segir hún.
Rauan er frá Mið­Asíuríkinu
Kasakstan. Hún f lutti til Íslands
fyrir 14 árum til að starfa sem verk­
fræðingur hjá Verkís en er nú einn
17 starfsmanna Tæknisetursins
sem stofnað var í fyrra á grundvelli
Nýsköpunarmiðstöðvar Íslands.
Spurð um hvers vegna hún flutti
hingað segir Rauan áhuga á endur­
nýjanlegum orkugjöfum hafa spilað
þar stóra rullu. Einkum vatnsorku
og jarðvarma sem nýttur er hér­
lendis. Það sama er ekki hægt að
segja um heimaland hennar.
Aðeins lítill hluti raforkufram­
leiðslu er sjálf bær, eða 14 prósent
frá vatnsorkuverum, og minna en
5 prósent frá öðrum sjálf bærum
orkugjöfum, en 71 prósent ork­
unnar kemur úr kolaverum og
10 frá gasi. Þetta gæti þó breyst.
„Kasakstan hefur mjög mikil tæki­
færi í jarðhita,“ segir Rauan. „Þar
eru lághitasvæði sem vel er hægt að
nýta til húshitunar.“ n
Álframleiðsla geti orðið kolefnislaus
kristinnpall@frettabladid.is
VESTFIRÐIR Bæjarráð Ísafjarðar­
bæjar tók fyrir nýja beiðni Skeiðs
og Vestfirskra verktaka um lóðir
til uppbyggingar íbúðarhúsnæðis
á Eyrinni. Eftir breytingar á til­
lögunni er stefnt að því að 50 til 60
íbúðir verði tilbúnar á næstu fjórum
árum í miðbæ Ísafjarðar.
Áður var gert ráð fyrir 40 til 50
íbúðum á svæðinu en nú var búið að
bæta einni lóð við fyrirspurnina. n
Vilja byggja tugi
íbúða á Ísafirði
kristinnhaukur@frettabladid.is
AUSTURLAND Orsök fæk k unar
hreindýra á helsta veiðisvæðinu á
Austurlandi er ráðgáta. Þar til betri
talningar á dýrunum liggja fyrir
hefur Náttúrustofa Austurlands og
Félag leiðsögumanna lagt til tölu­
verða fækkun veiðileyfa, einkum á
veiðisvæði 2.
„Það er ekkert sem bendir til hruns
í stofninum,“ segir Skarphéðinn G.
Þórisson, hreindýrasérfræðingur
hjá Náttúrustofu, spurður um hvað
sé að gerast hjá hreindýrastofninum.
„Okkar tilgáta er að dýrin hafi leitað
yfir á svæði 1 og líka 7.“
Svæðin eru 9 í heildina. Vanda­
málið er hins vegar að erfitt er að
telja dýrin á svæði 7. Þar eru þröngir
dalir, dimma í fjallshlíðum og getur
verið afar vindasamt. Veiði getur
einnig verið erfið þar.
Svæði 2 hefur verið helsta veiði­
svæðið, enda háslétta og góðar
vegasamgöngur. Fjöldinn á svæðinu
hefur hins vegar hrunið undanfarin
ár. Árið 2017 fundust um 2.000 dýr á
svæðinu en um 400 í ár.
Lagt er til að árið 2023 verði
aðeins gefin út 30 veiðileyfi á svæði
2 en þau voru 170 í ár. Skarphéðinn
segir þetta byggt á varúð og óvissu
um raunverulegan fjölda dýranna.
„Ef það kemur í ljós að fjöldinn sé
vanmetinn er mjög fljótlegt að leið­
rétta það,“ segir hann.
En þó að verkefnið að meta fjölda
dýranna sé flókið verður ekki setið
auðum höndum. Stefnt er að því að
gera allsherjartalningu í mars. „Þá
kemur betur í ljós hvað hefur gerst,“
segir Skarphéðinn.
Umhverfisstofnun sagði frá því
að hreindýraveiðin, sem lauk 20.
september, hafi í heildina gengið
vel nema á svæði 2
„Tókst að veiða stærsta hluta
útgefins veiðikvóta, þar hjálpaði
gott veður síðustu vikur veiðitíma­
bilsins vissulega til.“ n
Gera allsherjartalningu hreindýra vegna fækkunar
Hreindýrum
hefur fækkað
um 80 prósent
á fimm árum á
svæði 2.
FRÉTTABLAÐIÐ/
VILHELM
lovisa@frettabladid.is
HEILBRIGÐISMÁL Í dag fer fram á
Hilton Heilbrigðisþing helgað lýð­
heilsu, forvörnum, heilsueflingu og
heilsulæsi.
Meðal þeirra sem tala á þinginu
eru Hans Kluge, framkvæmdastjóri
Evrópudeildar Alþjóðaheilbrigðis­
málastofnunarinnar, og Chris
Brown, yfirmaður á skrifstofu Evr­
ópudeildarinnar í Feneyjum.n
Lýðheilsa rædd á
heilbrigðisþingi
Hans Kluge, framkvæmdastjóri
Evrópudeildar WHO.
4 Fréttir 10. nóvember 2022 FIMMTUDAGURFRÉTTABLAÐIÐ