Víkurfréttir - 18.05.2022, Qupperneq 6

Sjórinn er fullur af fiski
Jörðin hérna á Suðurnesjunum
heldur áfram að skjálfa og jarð-
fræðingar segja annaðhvort komi
gos eða ekki.
Þetta minnir um margt á starfs-
menn Hafrannsóknarstofnunar-
innar eða Hafró. Sjórinn í kringum
Ísland er fullur af fiski og þá sér-
staklega þorski en Hafró gengur
illa að finna hann eða mæla og því
er kvótinn ekki meira en hann er
nú þegar. Held að hver sem er geti
sagt nú gýs eða ekki gýs og hérna er
þorskur. Þetta kvótaár var kvótinn
skorinn ansi mikið niður og það
hefur bersýnilega haft áhrif á afla
og sjósókn báta frá Suðurnesjunum,
t.d voru dragnóta bátarnir frá Nes-
fiski með hátt í 200 tonna minni
afla á bát núna á vertíðinni. Rétt
skriðu yfir 400 tonn hver bátur.
Sama má segja um netabátana
hans Hólmgríms. Mikið aflahrun hjá
þeim, t.d var Maron GK með aðeins
um 390 tonn á vertíðinni 2022, en
um 570 tonn árið 2021. Grímsnes
GK var með um 580 tonn á vertíð-
inni 2022 en 914 tonn árið 2021.
Reyndar er rétt að hafa í huga að
veðráttan var ein sú allra versta í
manna minnum í janúar og febrúar
og hafði það mikil áhrif á sjósókn
bátanna, og það skýrir að nokkru
leyti minni afla núna á vertíðinni
miðað við vertíðina 2021.
Og það fækkar í fiskiskipaflota
Suðurnesjamanna, því Þorbjörn
hf. í Grindavík lét línubátinn Hrafn
GK fara í burtu, á lokadegi vertíðar-
innar 11. maí enn honum var siglt
til Belgíu og fer þar í brotajárn. Þar
með á Þorbjörn aðeins einn línubát,
Valdimar GK. Hinir línubátarnir
voru Sturla GK, Tómas Þorvaldsson
GK og Hrafn GK, sem reyndar hét
Ágúst GK.
Allir þessir þrír línubátar áttu
það sameiginlegt að hafa verið
loðnubátar og verið breytt í línubát.
Valdimar GK aftur á móti er eini
línubáturinn af þessum fjórum
sem var keyptur til landsins og
sérhannaður sem línubátur. Hann
kom til landsins árið 1999, og átti
þá Valdimar hf. í Vogum bátinn, hét
hann fyrst Vesturborg GK 125, en
fékk Valdimar GK nafnið tíu dögum
eftir að báturinn kom til landsins.
Þorbjörn eignaðist bátinn þegar að
sameiningin við Valdimar í Vogum
átti sér stað.
Hrafn GK sem er nú búinn að
yfirgefa okkur var smíðaður í
Noregi árið 1974 og var því orðinn
48 ára gamall. Hann kom fyrst til
Vestmannaeyja árið 1975 og hét þá
Gullberg VE 292.
Var báturinn fyrst óyfirbyggður
og var byggt yfir bátinn árið 1977
en 1995 var báturinn lengdur og
varð þá 53 metra langur. Full-
fermi af loðnu var um 800 tonn
á bátnum. Báturinn hét Gullberg
VE til ársins 1999, þegar hann fékk
nafnið Gullfaxi VE. Lítil útgerð var
á bátnum frá árunum 1999 til 2002
þegar Þorbjörn ehf. kaupir bátinn
árið 2002 og fór báturinn í sinn
fyrsta róður sem línubátur í ágúst
sama ár. Hét þá fyrst Ágúst GK
og árið 2015 fékk báturinn nafnið
Hrafn GK 111 eftir að frystitogari
sem að Þorbjörn átti var seldur,
en sá togari hafði heitið Hrafn GK
og fékk því línubáturinn það nafn.
Þess má geta að allir þessir bátar
fóru árið 2009 í siglingu erlendis
með afla sem veiddur var á línu og
síðan þá hefur enginn bátur frá Ís-
landi farið í siglingu erlendis með
afla. Hrafn GK fór tvær ferðir er-
lendis í mars árið 2009 og samtals
með 274 tonn, fyrst með 141 tonna
afla.
aFlaFrÉttir á SuðurNESJuM
Gísli Reynisson
gisli@aflafrettir.is
SKÓLAKERFI Í MÓTUN UM ALDAMÓTIN 1900
Í 10. þætti var fjallað um fræðslu
barna á heimilum áður en skólar
komu til. Eftir að skólar tóku til
starfa í Vatnsleysustrandarhreppi
og í Garði 1872 voru næstu ár
stofnaðir barnaskólar á þéttbýlum
svæðum víða um land. Að auki
urðu þá til nokkrir kvennaskólar,
þrír bændaskólar, tveir gagnfræða-
skólar, læknaskóli, stýrimannaskóli,
iðnskóli, verslunarskóli – og loks Há-
skóli Íslands 1911. Bygging og rekstur
fyrstu barnaskólanna byggði alfarið
á áhuga og dug einstakra manna, því
skólaskylda var engin og þáttur ríkis
og sveitarfélaga rýr.
Árið 1880 setti Alþingi lög um
kennslu í skrift og reikningi, en
kennsla lesturs og kristnfræði hafði
verið lögskipuð frá 1790. Lands-
sjóður hóf 1878 að styrkja barna-
fræðslu í landinu með u.þ.b. 2000 kr.
framlagi á ári og hafði það hvetjandi
áhrif. Árið 1887 er einnig farið að
styrkja farkennara til sveita, fyrst
um 50 kr. kennara á ári. Var framlag
ríkisins til menntamála um 22 aurar
á mann á ári um 1890 og komið upp
undir 50 aura árið 1900.
Árið 1889 taka tuttugu kennara
á öllum skólastigum sig til og stofna
Hið íslenska kennarafélag (HÍK). „Til-
gangur fjelagsins er, að efla menntun
hinnar íslenzku þjóðar, bæði alþýðn-
menntunina og hina æðri menntun,
auka samvinnu og samtök milli ís-
lenzkra kennara og hlynna að hags-
munum kennarastjettarinnar í öllum
greinum andlegum og líkamlegum.“
Félagið barðist fyrstu árin fyrir lög-
gjöf um menntun í landinu, sem
skilaði loks árangri 1907, er Alþingi
setti fræðslulög og ríki og sveitar-
félög taka ábyrgð á skólagöngu tíu
til fjórtán ára barna, þau verða skóla-
skyld.
Árið 1892 er stofnuð Kennaradeild
við Flensborgarskólann sem þá var
tveggja ára gagnfræðaskóli. Það var
að frumkvæði Jóns Þórarinssonar og
eftir reglugerð landshöfðingja. Kenn-
aradeildin var fyrst um sinn fáeinar
vikur, frá 1. apríl til 14. maí, auk þess
var kennd uppeldisfræði vetrar-
langt í eldri deild gagnfræðaskólans.
Voru 5 nemendur í kennaradeildinni
fyrsta vorið og fáir næstu ár, enda
var kennsla ekki eftirsótt ævistarf.
Jón flutti tillögur í ræðu og riti og
á Alþingi næstu ár um tveggja ára
sérstæðan kennaraskóla sem varð
loks að veruleika 1908, sama ár og
fræðslulögin tók gildi. Kennaranámið
hafði þó lengst í 7 1/2 mánuð 1896
og árlegur ríkisstyrkur hækkað í
2200 kr. Kennaradeildin í Flens-
borg starfaði í 17 ár og útskrifaði 121
kennara.
Árið 1901 veitti
Alþingi Guðmundi
Finnbogasyni styrk
til að kynna sér lýð-
menntun erlendis.
Efir dvöl í Danmörk,
Noregi og Svíþjóð
ritar hann tíma-
mótabókina Lýðmenntun. Síðan er
honum falið að kanna ástand mennt-
unar um land allt – 160 árum eftir
könnun Harboe – og út kom „Skýrsla
um fræðslu barna og unglinga vet-
urinn 1903 – 1904“. Þar kemur m.a.
fram að 47 skólahús eru í landinu
(þar af tvö á Vatnsleysuströnd) og
kennslustaðir 814 (flestir inni á
heimilum). Árleg skólagjöld voru
8–18 kr. og tók karlmann 30–70 klst.
að vinna fyrir þeim. Í sveitum var
víða kennt í baðstofum innan um
heimilisfólk, mörg dæmi um að börn
gátu ekki skrifað fyrir kulda, og engin
kennsluáhöld til. Þá nutu 5.400 börn
skólafræðslu, u.þ.b. helmingur barna
á þeim aldri. Alls staðar var kenndur
lestur, reikningur, skrift, kver og bibl-
íusögur; víðast í föstum skólum auk
þess kennd réttritun, náttúrusaga og
landafræði; og fáeinum stöðum saga,
danska, söngur, íþróttir og handa-
vinna stúlkna. 415 manns fengust
við kennslu, flestir í hjáverkum, og
höfðu 24 þeirra gengið í kennara-
skóla (flestir í Flensborg) og sextán
voru guðfræðingar.
Vegur skóla landsins fór vax-
andi. Árið 1906 voru skólabörn í
Reykjavík 406, greitt fullt skólagjald
fyrir 180 þeirra, hálft gjald fyrir 106
og 50 nutu styrks úr Thorkilliisjóði.
Árið 1907, eftir átatuga bar-
áttu, var lögfest skólaskylda tíu til
fjórtán ára. Hannes Hafstein ráð-
herra fylgdi málinu fast eftir á þingi.
Börn skyldu koma læs í skólann
á tíunda ári, svo áfram var krafa
um heimilisfræðslu. Við fullnaðar-
próf fjórtán ára áttu börnin að geta
lesið og skrifað íslenskt mál ritvillu-
laust, vita eitthvað um mestu menn,
kunna kvæði og ættjarðarlög, skrifa
læsilega snarhönd, kunna kristin
fræði til fermingar og fjórar höfuð-
greinar reiknings og flatarmál. Með
tilkomu þessara mikilvægu laga
styttist þó skólavist barnanna hér
í sveit. Í 2. grein reglugerðarinnar
um Thorkilliskólann, sem sett var
við stofnun hans 1872, er inntöku-
skilyrði að barnið sé orðið fullra sjö
ára, og að auki heimild til að taka
inn fermda unglinga (fjórtán ára og
eldri). Þannig verða þessi lög til að
stytta skólagöngu barna í Vatns-
leysustrandarhreppi, en fjárframlag
ríkisins var kærkomið.
Næstu verulegu lagaumbætur
urðu 1929, um stofnun héraðsskóla.
Kann það að hafa kynt undir hug-
mynd um að hér yrði byggður heima-
vistarskóli, en teikning þar að lútandi
var lögð hér fram 1933. Árið 1929
kom fyrst út námskrá fyrir barna-
skóla landsins. Fræðslumálastjórnin
fór að senda út prófverkefni um allt
land, í skrift, stafsetningu og reikn-
ingi, en sérstakir pródómarar höfðu
þá tíðkast lengi. Bjarni námstjóri fór
yfir og sendi endurgjöf til skólanna.
Árið, 1929 var árangur hér í sveit í
meðallagi á landsmælikvarða.
Árið 1936 var skólaskylda frá sjö
ára aldri sett í lög og skólaárið lengt
um einn til tvo mánuði. Var yngstu
börnunum kennt haust og vor næstu
ár. Fram að því mun hafa tíðkast
einkakennsla fyrir yngri börn. 8.
nóvember 1930 skrifuðu fjórir feður
á Vatnsleysuströnd skólanefndinni
bréf og föluðust eftir kennslu fyrir
börn sem ekki voru orðin skólaskyld.
T.d. árið 1949 var enn vorskóli til
maíloka fyrir börn yngri en níu ára,
við skóla á Suðurnesjum.
Aðalheimild: Gunnar M. Magnúss 1939: Saga alþýðufræðslunnar.
Einnig Fréttir úr skólunum, Faxi, júní 1949.
Afmælisþættir skólans í Vogum, birtast
vikulega í Víkurfréttum og vf.is á afmælisárinu.
Þorvaldur Örn Árnason, áður kennari við skólann,
tekur saman með góðra manna hjálp.
20. ÞÁTTUR
Skólaslit verðlaunuð
Íslandsdeild IBBY, The International Board on Books for Young People, veitti
sínar árlegu viðurkenningar fyrir framlög til barnamenningar, Vorvinda, við
athöfn í Gunnarshúsi, húsi Rithöfundarsambandsins, sl. sunnudag. Frá þessu
er greint á vef Reykjanesbæjar.
Frá árinu 1987 hefur IBBY á Íslandi veitt einstaklingum og stofnunum
árlegar viðurkenningar fyrir framlag til barnamenningar á Íslandi. Viður-
kenningin er kennd við vorvinda og er ætlað að vekja athygli á verkum og
starfsemi sem hleypir ferskum og endurnærandi vindum inn í íslenska barna-
menningu og því sem vel er gert innan barnamenningar.
Að þessu sinni fékk lestrarupplifunin Skólaslit Vorvindaviðurkenningu
IBBY 2022. Stýrihópur Skólaslita tók við viðurkenningunni fyrir hönd verk-
efnisins þau Ari Yates myndskreytir, Heiða Ingólfsdóttir kennsluráðgjafi
Suðurnesjabæjar og Voga, Kolfinna Njálsdóttir deildarstjóri skólaþjónustu
Reykjanesbæjar og Ævar Þór Benediktsson rithöfundur. Anna Hulda Einars-
dóttir kennsluráðgjafi hjá Reykjanesbæ sem situr í stýrihópnum var fjar-
verandi og tók Helgi Arnarson sviðsstjóri fræðslusviðs við viðurkenningunni
í hennar stað.
Lestrarupplifunin Skólaslit stóð yfir allan októbermánuð 2021 í grunn-
skólum Reykjanesbæjar, Suðurnesjabæjar og í Vogum og var vel tekið af
nemendum, foreldrum og kennurum hér sem og um allt land.
Einnig tóku Fjörheimar félagsmiðstöð ríkan þátt í verkefninu ásamt Bóka-
safni Reykjanesbæjar. Samstarfið gekk vel og er gert ráð fyrir að framhald
verði á því nú í haust. Stýrihópur Skólaslita er þakklátur og auðmjúkur fyrir
þessa viðurkenningu og hlakkar til nýrra verkefna á komandi hausti, segir á
vef Reykjanesbæjar.
FIMMTUDAG KL. 19:30
HRINGBRAUT OG VF.IS
6 // víkurFrÉttir á SuðurNESJuM