Víkurfréttir - 12.10.2022, Blaðsíða 12

MYND- OG HANDMENNT OG HEIMILISFRÆÐI
Í reglugerð fyrir skólann 1872 er m.a.
kveðið á um kennslu handavinnu
stúlkna. Meðal annara kenndi Svan­
borg Grímsdóttir handavinnu stúlkna
fyrstu árin, aðallega börnunum sem
bjuggu í skólahúsinu. Aðsókn var
ekki mikil, eins og segir grein Stefáns
Thorarensen um skólahald 1876–1877:
„„Handvinnukennsla“ (fyrir fermdar
og ófermdar stúlkur) var enn sem fyr
boðin, af kennarakonunni, orðlagðri
hannyrðakonu og leikinni í að kenna
handavinnu; en engin gaf sig fram.
Sagði hún því einungis þeim Thorc­
hilliisjóðsbörnum til í handvinnu, er þá
tilsögn gátu þegið.“ Síðar í sömu grein
leggur hann til að öllum tilraunum til
handavinnukennslu verði hætt.
Á þessum árum hafa sumir kenn­
arar skólans eflaust kennt einhverja
handavinnu. Friðrikka Hallgríms­
dóttir frá Austurkoti var sérmennt­
aður handavinnukennari og kenndi
veturinn 1926–1927. Ingibjörg Erlends­
dóttir kenndi í Vatnsleysuskóla 1934–
1936 konum og stúlkum handavinnu
að þeirra ósk, einu sinni í viku eftir að
kennsludegi barnanna lauk.
Haustið 1938 barst bréf frá sam­
tökum barnakennara um að efnt verði
til sýninga í barnaskólum landsins
á komandi vori á skólavinnu barna.
Viktoría skólastjóri leitaði álits skóla­
nefndar hvort taka skyldi upp handa­
vinnukennslu í skólum hreppsins
á þeim vetri. Var það samþykkt og
kennurunum falið að koma kennslunni
í framkvæmd.
Bjarni M., námstjóri, kynnti skóla­
nefnd 1942 hugmynd um umferðar­
kennslu í handavinnu, leikfimi og söng,
þannig að kennari fari á milli fámennra
skóla sýslunnar og haldi námskeið í
þeim greinum. Eitthvað mun þetta
hafa verið reynt, t.d. var umferðar­
kennari í íþróttum 1945, en erfitt var
að fá slíkan kennara í handavinnu
drengja vegna mikillar eftirspurnar
eftir smiðum.
Haustið 1951 fær Sigrún Þórðar­
dóttir á Vatnsleysu leigða skólastofu til
að vera með námskeið í saumaskap kl.
15:30–22, í fjórar til fimm vikur. Skyldi
hún gjarna greiða húsaleigu með því
að kenna skólabörnum líka. Sigrún er
frábær listmálari. Skólastjórafrúrnar
Jóhanna Snorradóttir og Rúna Gísla­
dóttir kenndu handavinnu stúlkna
1964–1970. Helga S. Árnadóttir kenndi
oft handavinnu á sínum langa kennslu­
ferli, eins og hvaðeina sem þurfti, m.a.
bast og leðurvinnu um tíma. Sesselja
Sigurðardóttir (Lella) Hellum kenndi
handavinnu 1976–1989, m.a. í gryfj­
unni. Þá var aðeins til ein saumavél.
Á hennar tímabili varð sú breyting
að bæði kynin skyldu eiga völ á bæði
hannyrðum og smíði. Um tíma var bara
3. bekk breytt þannig að súlkum var
kennd smíði og drengjum hannyrðar
en óbreytt í öðrum bekkjum.
Aðstaða til handavinnu drengja
(smíða) hefur komið seint til. Árið
1949 lagði skólanefnd til að komið yrði
upp húsnæði fyrir kennslu íþrótta og
smíða, en það varð ekki fyrr en löngu
síðar. Um það leyti kenndi Jón H. Krist­
jánsson í einhverjum mæli smíðar í al­
mennri kennslustofu. Árið 1958 fékk
kvenfélagið Fjóla bréf frá skólanefnd­
inni, þar sem falast var eftir Kirkju­
hvoli undir handavinnu drengja. Var
það samþykkt, en gekk þó ekki eftir.
Þá fór Hannes í Sætúni (skammt frá
skólanum) að kenna drengjum í eldri
bekkjunum smíði heima hjá sér. Síðan
var kennd smíði í íbúðarhúsinu Barmi
í Vogum í 4 ár og síðar í Laufási. Mun
Jón skólastjóri hafa kennt þar, líka
Magnús Skúlason smiður, og um 1962–
1964 var það Ellert skólastjóri. Valberg
Helgason smiður kenndi drengjum
1966–1969 smíði í bílskúr sínum Hafn­
argötu 22. Stormur Þorvarðarson tók
við af honum og kenndi í Hábæ og
hjálpaði til dæmis þrem drengjum
að smíða sér kajaka sem þeir reru á
sjónum. Hörður Rafnsson kenndi um
tíma, einnig Guðlaugur Guðmundsson
Hann leysti Jón Inga einnig af.
Jón Ingi Baldvinsson kenndi smíðar
að kvöldlagi í fyrrum húsnæði verslun­
arinnar Hábæjar árin 1978–1980. Þegar
skólinn flutti í Voga 1979, fékk Jón
Ingi rúmgóða aðstöðu í Brunnastaða­
skólahúsinu og upp frá því nutu allir
bekkir smíðakennslu nema þau allra
yngstu. Það hús var gert að íbúðar­
húsi 1988. Sett var upp laus smíða­
stofa við skólann í Vogum og þar eru
drengirnr á myndinni að smíða það ár.
Jón Ingi kenndi þar flest árin, en Helga
Ragnarsdóttir, nýútskrifaður kennari,
1995–1997.
Þegar ný álma Stóru­Vogaskóla var
byggð 1997 var vinnuaðstöðu kenn­
ara breytt í vandaða smíðastofu sem
enn er í notkun. Helgi Már Eggertsson
kom frá Akureyri og var smíðakennari
1998–2008. Hann var líka með nám­
skeið fyrir eldri borgara í stofunni.
Þegar skólahúsið var enn tvöfaldað
að stærð 2005 varð loks til vel tækjum
búin hannyrða/textílstofa. Stofan var
búin mörgum saumavélum sem kven­
félagið Fjóla gaf. Þar hafa kennt Guð­
rún Viðars, Diljá Jónsdóttir, Rakel Rut
og lengst Oktavía J. Ragnarsdóttir.
Við stækkunina 2005 kom einnig
til sérstofa í myndlist. Valgerður Guð­
laugsdóttir, myndlistarkona, kenndi
þar myndlist frá 2006 þar til hún lést
í ársbyrjun 2021. Helgi Hjaltalín Eyj­
ólfsson, myndlistarmaður og maður
Valgerðar, leysti hana af í barnsburðar­
leyfi 2010 og var síðan smíðakennari
2012–2020. Hann tók svo við mynd­
listinni 2022. Valgerður hannaði merki
skólans, sjá mynd.
Fyrstu öld skólans var heimilishald
kennt í kvenna­ og húsmæðraskólum
um land allt. Heimilisfræði varð til á
8. áratugnum sem verkleg og bókleg
námsgrein í grunnskólum, jafnt fyrir
drengi sem stúlkur. Farið er að kenna
heimilisfræði í Stóru­Vogaskóla 1990
í vel útbúinni stofu. Helga Sigríður
Árnadóttir tók veturinn 1988–1989
launað ársleyfi og tók þrjá bekki við
Hússtjórnarskólann í Reykjavík og
endaði sinn langa kennsluferil sem
heimilisfræðikennari. Nemendur á
öllum aldri sýna greininni mikinn
áhuga. Hún er kennd í öllum árgöngum,
nema valgrein í efstu bekkjum.
Heimildir, m.a. munnlegar frásagnir 1922: Reynir Brynjólfsson, Helgi Guðmundsson, Jón
Ingi Baldvinssona Sesselja Sigurðardóttir, Helgi Már Eggertsson, Helgi Hjaltalín, Oktavía J.
Ragnardóttir og Særún Jónsdóttir. Gjörðabók skólanefndar. Grein Stefáns Thorarensen í Ísa-
fold 1879. Óbirt grein Sesselju Guðmundsdóttur. Grein Bergsveins Auðunssonar í Faxa 1990.
Settu þína heilsu í forgang
Sigríður Rósa Kristjánsdóttir. Höfundur er einkaþjálfari.
Núna þegar kórónaveirufaraldurinn
er nánast að baki hefur komið í ljós
að hann er ein mesta lýðheilsufræði­
lega áskorun samtímans. Faraldurinn
hefur einnig sýnt okkur hversu mikil­
væg hreyfing er fyrir bæði líkama og
sál en margir hafa átt erfitt með að
koma sér í gang eftir faraldur. Ekki
má heldur gera lítið úr þeirri vanlíðan
sem Covid getur valdið og margir hafa
verið lengi að jafna sig bæði líkam­
lega og ekki síst andlega. Það hefur
verið afar fróðlegt að þjálfa fólk sem
þjáist að eftirköstum Covid og það
er mjög persónubundið hvar fólk er
statt í ferlinu þegar það byrjar aftur
að hreyfa sig. Hafa sumir þurft að
bíða ansi lengi eftir því að geta byrjað
þótt hugurinn segði jafnvel annað.
Einkennandi hjá mjög mörgum voru
mæðin og þreytan. Hugurinn vildi
fara á fulla ferð en skrokkurinn var
bara alls ekki á sama máli. Mikilvægt
er að hlusta vel á líkamann og vinna
út frá honum. Alls ekki reyna að fara
þetta bara á hörkunni og ætlast til
þess að líkaminn sé fljótur að jafna sig
og gamla úthaldið sé ennþá til staðar.
Margir hafa upplifað þetta og hrein­
lega bara gefist upp. Það besta í þess­
ari stöðu er að gefa sér góðan tíma í
bataferlið og taka einn dag í einu því
dagarnir geta verið misjafnir, góður í
gær en slæmur í dag. Við verðum að
hlusta á eigin líkama því enginn nema
þú sjálf(ur) getur fundið hvernig þér
líður. Það eru ýmsar leiðir í boði fyrir
fólk og ekki bara þá sem hafa fengið
Covid og eftirköstin heldur bara alla
þá sem þurfa einhverra hluta vegna
að ná sér aftur á strik eftir ýmiss
konar veikindi. Mikilvægt er að þiggja
leiðsögn fagaðila eins og t.d. þjálfara,
sálfræðinga og gefa sér þann tíma
sem þarf til þess að koma heilsunni í
sama farveg og hún var fyrir veikindi.
Góðir hlutir gerast
hægt og við fáum
bara einn líkama á
þessari lífsleið og
því mikilvægt að
hlúa vel að honum.
Sjálf hef ég pælt
gríðarlega í þessum
hlutum og var með
heilsuferð á Tenerife núna fyrr í haust
þar sem farið var vel í þessar um­
ræður og t.d. um kulnun, skjaldkirt­
ilsvandamál og fjölbreyttar leiðir að
bættri heilsu. Einblínt á markvissan
hátt að hlúa vel af þeim þeim þáttum
sem við höfum stjórn á eins og hreyf­
ingu, mataræði og jákvætt hugarfar.
Einnig var boðið upp á fjölbreytta
einkaþjálfun, Yoga, styrktaræfingar,
verkefni sem tengdust sjálfskoðun
og heilsu uppbyggingu hvers og eins.
Verð með aðra svona heilsuferð í
byrjun næsta árs og áhugasamir geta
aflað sér nánari upplýsinga á www.
siggakr.is. Fólk á svo ekki að hika við
að leita til stéttarfélaga sinna sem
styrkja flest við allt það sem tengist
bættri heilsu. Það er nefnilega aldrei
of seint að taka fyrsta skrefið.
1.400 kílómetrar!
Fyrir hönd þingmanna kjördæmisins,
Guðrún Hafsteinsdóttir.
Kjördæmavika Alþingis er að baki.
Þá starfar þingið ekki heldur gefst al­
þingismönnum færi á að fara um kjör­
dæmin sín og heilsa upp á fólk á heima­
slóðum sínum.
Allir þingmenn Suðurkjördæmis
ferðuðust saman í kjördæmavikunni
og hittu sveitarstjórnarfólk í síðustu
viku. Að baki eru nær 1.400 kílómetra
akstur og það segir sína sögu.
Þingmenn funduðu með sveitar­
stjórnum og við áttum þar uppbyggi­
leg og góð samtöl um það sem helst
brennur á þeim sem eru í forystu á
hverjum stað.
Sömu eða svipuð megináhersluat­
riði eru í sveitarfélögunum en auðvitað
eru líka sérhæfðari mál sem áhersla er
lögð á hér og þar. Á góma bar heilbrigð­
ismál, samgöngur og orkumál en einnig
skólamál og menntun, landbúnaðar­
mál, fæðuöryggi og fjölbreytileiki at­
vinnulífs.
Einnig funduðu þingmenn með lög­
reglustjórum og fóru yfir málefni lög­
reglunnar. Brýnt er að fjölga lögreglu­
mönnum til þess að tryggja öryggi
borgaranna enda er á hverjum tíma
gríðarlegur fjöldi gesta í kjördæminu,
bæði ferðamenn og allur sá fjöldi sem
á eða er í sumarbústöðum.
Suðurkjördæmi er víðfeðmt og fjöl­
breytt. Þar er hliðið að Íslandi, Kefla­
víkurflugvöllur. Um það bil helmingur
orku landsmanna verður til í Suður­
kjördæmi og þar eru margar af vin­
sælustu náttúruperlum landsins. Mörg
öflugustu sjávarútvegsfyrirtæki lands­
ins eru í Suðurkjördæmi og síðast en
ekki síst er þar að finna ótrúlega mik­
inn mannauður. Svo mætti áfram telja.
Það er verkefni okkar allra að efla
kjördæmið enn frekar, treysta innviði
og skapa umgjörð vaxtar og velsældar.
Við þingmenn kjördæmisins erum
samhentur hópur og ætlum okkur að
standa vel við bakið á íbúum kjör­
dæmisins.
Við þökkum góðar móttökur og
horfum full tilhlökkunar til starfsins á
komandi þingvetri.
Hælisleitendum fjölgar um sem
nemur íbúum Grindavíkur á ári
Ásmundur Friðriksson, alþingismaður.
Ég hef heimsótt og kynnt mér þær að­
stæður sem hælisleitendur á Íslandi
búa við en kveikjan að þessari grein
var heimsókn mín í blokkir á Ásbrú og
Hafnarfirði þar sem hælisleitendur búa.
Aðstæður þeirra eru óboðlegar en í einu
húsinu búa um 140 manns í 50 her­
bergjum. Mér er sagt að aðbúnaður hæl­
isleitenda í Grikklandi sé á pari eða betri
en á Íslandi þótt öðru sé haldið fram.
Íbúafjöldi Grindavíkur á hverju ári
Nú fer sá tími í hönd að reikna megi
með hælisleitendum sem koma til
landsins fjölgi verulega. Vinnumála­
stofnun hefur tuttugu hótel og íbúða­
blokkir á leigu og til að mæta fjölgun
hælisleitenda. Í síðustu viku voru tvö
hótel tekin á leigu í Reykjanesbæ til við­
bótar við blokkir á Ásbrú. Til áramóta
þarf þrjár, fjórar blokkir til að hýsa þann
viðbótarfjölda sem er á leiðinni. Svo
kemur nýtt ár með yfir 3.000 hælisleit­
endum, sem er sambærilegur heildar­
fjölda íbúa í Grindavík. Hér er rauðgló­
andi húsnæðismarkaður og fátt eftir af
húsnæði nema íþróttahús, safnaðar­
heimili og kirkjur fyrir þetta fólk að búa
í. Hugmyndir eru uppi um að flytja inn
gámaeiningar og búa til sérstök hverfi
fyrir hælisleitendur. Í Svíþjóð hefur
reynslan af slíkum hverfum ekki verið
góð, svo ekki sé nú meira sagt.
Félagsþjónustan og húsnæðismark­
aðurinn sprungin
Samkvæmt samningi við ríkið taka
Reykjanesbær, Hafnarfjörður, Reykja­
víkurborg, Akureyri og Árborg á móti
hælisleitendum og tvö þau fyrstnefndu
bera höfuð og herðar yfir önnur sveit­
arfélög þegar kemur að fjölda hælisleit­
enda í þjónustu. Þar er félagsþjónustan
og húsnæðismarkaðurinn sprungin.
Grunnskólakerfið og heilsugæslan eru
sömuleiðis komin að þolmörkum. Í
Hafnarfirði áttu tveir starfsmenn að
vinna að málefnum hælisleitenda en
þeir eru nú sextán og umfangið allt
í samræmi við þessar tölur. Sveitar­
félögin vilja skiljanlega að aukinni þjón­
ustu fylgi aukið fjármagn. Þau eru að
kikna undan álaginu.
Íslenskt skattfé fjármagnar hryðju­
verk
Útlendingastofnun og úrskurðarnefnd
útlendingamála hefur veitt hælisleit­
endum frá Venesúela forgangsaf­
greiðslu við landamærin. Í dag er talið
að sex milljónir íbúa frá Venesúela séu
að flýja bág kjör í heimalandinu. Nú
þegar hafa 600 hælisleitendur frá Ve­
nesúela fengið hér hæli en 50 í Noregi.
Allt bendir til þess að stór hluti hælis­
leitenda frá Venesúela komi frá Sýr­
landi í gegnum Spán og greiði glæpa­
hringjum þóknun til að komast til Ís­
lands. Þegar hælisleitandinn er kom­
inn til Íslands og fer á framfærslu ríkis­
sjóðs koma krumlur glæpahringjanna
á ný og krefjast hærri greiðslu. Glæpa­
hringirnir hafa umboðsmenn hér á
landi sem halda áfram að innheimta
og beita fólkið harðræði við inn­
heimtuna. Þannig lendir fjármagn frá
íslenskum skattgreiðendum í höndum
glæpahringja. Glæpahringja sem nota
íslenska skattpeninga til að fjármagna
mansal og hryðjuverk.
Raunveruleikinn á Íslandi er annar
en fólk heldur. Umræðan hefur leit­
ast við að kæfa þá sem reynt hafa að
sporna við fótum. En þeir sem virða
engin landamæri og skilja ekki að
hverri krónu verður ekki eytt nema
einu sinni telja að Ísland geti tekið á
móti t.d. milljónum hælisleitenda frá
Venesúela. Þetta fólk vill ekki sjá að
hér eru allir innviðir sprungnir, það
vantar margar blokkir undir hælis­
leitendur bara til næstu áramóta. Og á
næsta ári má reikna með að þúsundir
bætist í hópinn að öðru óbreyttu. Á
það fólk að búa í gámahverfum þar
sem skólar og félagsþjónusta er löngu
sprungin? Reynsla annarra þjóða er
að slík gettómyndun eru stórhættuleg
hverju samfélagi.
Fyrir hverja er hælisleitendakerfið?
Fólkið sem hælisleitendakerfið var
búið til fyrir hefur gleymst. Fólk sem
er að flýja stríð og ofsóknir gegn minni­
hlutahópum og er á flótta til að bjarga
eigin lífi og limum. Í staðinn tökum við
á móti stærstum hluta hælisleitenda
sem þegar hafa fengið vernd í öðrum
löndum Evrópu. Allt að 50% hælis­
leitenda sem fá hér vernd hafa þegar
fengið landvistarleyfi í öðrum löndum
Evrópu. Það fólk er ekki að flýja stríð
eða bjarga eigin lífi og limum, það er
að flýja fjárhagslega afkomu í löndum
Evrópu. Hælisleitendakerfið er ekki
hugsað fyrir fólk sem er að flýja efna­
hagslega erfiðleika. Hér er framfærsla
hælisleitenda betri en víðast annars
staðar og straumurinn liggur til betra
lífs á Íslandi. Sú staðreynd birtist í því
að fjórum til sex sinnum fleiri hælisleit­
endur koma til Íslands en sækja til Sví­
þjóðar miðað við höfðatölu. Í saman­
burði við Norðurlöndin sækja hér hlut­
fallslega flestir um hæli og hlutfallslega
langflestir fá hér hæli.
Við erum að missa tökin og gröfum
þannig skipulega undan möguleikum
okkar Íslendinga til að standa sóma­
samlega að móttöku hælisleitenda, sem
eiga ekki í önnur hús að venda.
Íslensk stjórnvöld þurfa að móta
heildstæða stefnu í þessum málaflokki
og halda sig við hana. Búa til kerfi sem
byggir á því að málsmeðferð og niður­
staða byggist á jafnræði og gagnsæi og
innleiða sambærilegar reglur og gilda í
nágrannalöndum okkar. Ekki kerfi sem
laðar að sér starfsemi glæpahringja og
þar sem tafir á málsmeðferð verða að
keppikefli.
Afmælisþættir skólans í Vogum, birtast
vikulega í Víkurfréttum og vf.is á afmælisárinu.
Þorvaldur Örn Árnason, áður kennari við skólann,
tekur saman með góðra manna hjálp.
38. ÞÁTTUR
12 // vÍkurFrÉttir á SuðurNeSJuM