Fréttablaðið - 10.02.2023, Blaðsíða 24

Fólk er stundum að tala
um að vilja kyssast eða að
rifja upp þegar þau voru
einu sinni saman.
Rakel Adolphsdóttir,
sagnfræðingur
Til að birta andláts-, útfarar- eða
þakkartilkynningar í Fréttablaðinu þarf að senda
tölvupóst á timamot@frettabladid.is
eða hringja í síma 550 5055 .
Merkisatburðir |
Innilegar þakkir til ykkar
sem heiðruðuð minningu
Ólafs Hauks Árnasonar
og sýnduð okkur samúð og
hlýhug við andlát hans og útför.
Jósefína Ólafsdóttir Hilmar Finnsson
Árni Ólafsson Þorgerður Sigurðardóttir
barnabörn og langafabörn
Það getur
verið erfitt
að fanga yndi
augna þinna
í orð.
Fréttablaðið/
Getty
Bréf Haraldar
Jónssonar
(1897–1967)
til Maríu
Thoroddsen
(1906–1976).
Þau gengu
að eiga hvort
annað árið
1930. Bréfið
hefur hann
svo: Guðdóm-
lega mær! Ljós
augna minna
og hunang
hjarta míns!
Mynd/aðsend
Íslendingar hafa löngum verið
duglegir að skrifa ástarbréf, hvort
heldur til að tjá tilfinningar sínar
eða lýsa yfir sínum holdlegu
þrám.
arnartomas@frettabladid.is
Nú þegar Valentínusardagur er handan
við hornið hefur Félag um átjándu aldar
fræði ákveðið að blása til málþings þar
sem tekin verða fyrir ástarbréf frá síð-
ustu öldum. Þótt tyllidagurinn eigi sér
ekki djúpar rætur í íslensku samfélagi
hafa Íslendingar þó verið lunknir að tjá
sig um ástina í bréfaskriftum í þó nokk-
urn tíma.
„Ég ætla að taka fyrir ástarbréfin sem
mér hefur tekist að finna á Kvennasögu-
safni og eru varðveitt hér,“ segir Rakel
Adolphsdóttir sagnfræðingur. „Það er
ekki svo einfalt að finna ástarbréfin því
það er ekkert leitarorð sem slíkt – það er
bara skráð hvaða bréf eru til og svo þarf
bara að fara í gegnum bréfin til að sjá
hvað eru ástarbréf og ekki. Svo eru sum
bréf sem er spurning hvort séu ástarbréf,
yfirleitt bréf kvenna til annarra kvenna.“
Bréfin sem Rakel hefur farið í gegnum
spanna tímabilið 1900 til 1940. Það sem
geymdist helst voru bréfaskriftir milli
ungs fólks í tilhugalífinu sem endar í
hjónabandi.
„Þau eignast í kjölfarið börn sem varð-
veita síðan bréf beggja aðila,“ útskýrir
Rakel. „Það getur verið mjög áhugavert
að sjá muninn á því sem þær senda þeim
og svo svörunum, því þetta er jú samtal.“
Þrá og fjarlægð
Rakel segir að turtildúfurnar hafi marg-
ar hverjar komist vel að orði.
„Þetta er frekar orðheppið fólk og vel
læst. Þetta er vel menntað fólk að mestu
sem er í efri lögum samfélagsins þegar
kemur að stétt,“ segir hún og bætir við
að það skipti líka máli hvort bréfin hafi
verið geymd eða yfirleitt náð á áfanga-
stað. „Það eru ekki allir sem geyma ástar-
bréfin – sumir brenna þau og svo voru
ekki allir sem komu með þau á safnið.“
Ástæðurnar fyrir því að fólk ákvað að
senda ástarbréf voru af ýmsum toga.
„Það er mikið af svona punktur, punkt-
ur, punktur, en þar sem þetta er ungt fólk
yfirleitt þá er mikið af holdlegri þrá,“
segir Rakel. „Það sem býr oft til ástarbréf
er einhvers konar fjarlægð því þá er fólk
ekki að hittast og tala saman.“
Holdlegar stundir
En hvernig var stíllinn hjá fólki? Er þetta
klúrt eða dannað?
„Fólk er stundum að tala um að vilja
kyssast eða að rifja upp þegar þau voru
einu sinni saman,“ segir Rakel sem telur
karlana líklegri til að skrá niður mikla
þrá. „Konurnar vilja heldur geyma þetta
þangað til þær voru komnar undir fjögur
augu. Þær virðast samt alveg þrá þá jafn-
mikið líka.“
Það var eitt og annað sem kom á
óvart við samantektina.
„Það kom mér mest á óvart hvað þau
voru opinská með það að vilja hittast og
eiga saman einhverjar holdlegar stund-
ir,“ segir Rakel og hlær. „Ég hélt að þau
myndu kannski tala meira undir rós.“
Vonlausir vonbiðlar
Þá er líka munur á innihaldinu milli ára.
„Bréfin í kringum 1900 eru meira ást-
kær og virka kannski ljóðrænni,“ segir
Rakel. „Þegar við erum komin nær 1930
þá virka þau aðeins æstari. Þetta er
kannski einhver breyting á kynslóð og
hvernig þau skrifa. Þá eru bókmennt-
irnar í kringum þau kannski aðrar sem
gæti breytt stílnum.“
Rakel bendir á að almennt séu fá bréf
frá vonbiðlum eða mönnum sem vilja
bjóða konum á stefnumót enda hafi þau
síður varðveist í gegnum árin.
„Það sem lifir er almennt bréfin á
milli fólksins sem varð hjón. Sum eru
of boðslega falleg enda er þetta efnis-
legur hlutur sem þú getur lesið aftur og
aftur og haldið nærri hjarta þínu. Fólk
átti stundum kistur af ástarbréfum sem
það geymdi heima hjá sér. Í dag er þetta
meira kannski í SMS-skilaboðum og
spjalli.“ n
Ástarbréf
þá og nú
1824 Simón Bolívar verður einræðisherra
í Perú.
1863 Alanson Crane fær einkaleyfi á
slökkvitæki.
1931 Nýja-Delí verður höfuðborg
Indlands.
1943 Orlofslög eru samþykkt á
Alþingi sem tryggja einn frídag fyrir hvern unninn
mánuð.
1962 Tveir farast þegar togarinn Elliði frá Siglufirði
sekkur út af Snæfellsnesi. Togarinn Júpíter bjargar
öðrum úr áhöfninni, 26 manns.
1975 Evrópuráðið gefur út jafn-
launatilskipun.
1996 IBM-ofurtölvan Deep Blue
sigrar Garrí Kasparov í
fyrsta sinn.
2005 Karl Bretaprins tilkynnir
trúlofun sína og Camillu
Parker Bowles.
2006 Vetrarólympíuleikar
hefjast í Tórínó á Ítalíu.
Það var á þessum degi árið 1944 sem þrjár þýskar flug-
vélar vörpuðu sprengjum á olíuflutningaskipið El Grillo á
Seyðisfirði. Talið er að um níu þúsund tonn af olíu hafi verið
í skipinu sem sökk nokkrum klukkustundum eftir árásina.
El Grillo var notað sem olíubirgðaskip fyrir Breta og
Bandaríkjamenn í stríðinu en það kom til Seyðisfjarðar
1943. Skipið var um 134 metrar á lengd og 18 á breiddina.
Árið 2001 var flak skipsins hreinsað en frá því að það sökk
hafði lekið úr því olía sem olli umhverfisspjöllum. Skipið er í
dag vinsæll áfangastaður sportkafara. n
Olíuskipinu El Grillo sökkt
Þetta gerðist | 10. fEBRúAR 1944
16 tímamót FRÉTTABLAÐIÐ 10. FEBRúAR 2023
FÖStUDaGUR